Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

3) zapewnienia nadzoru nad stanem technicznym sprzętu do stosowania środków ochrony roślin,
będącego w użytkowaniu;
4) ochrony środowiska wodnego i wody pitnej przed skażeniem środkami ochrony roślin;
5) ograniczenia stosowania środków ochrony roślin lub zagrożeń wynikających z ich stosowania na
obszarach dostępnych dla szczególnie wrażliwych grup ludności oraz na obszarach cennych
przyrodniczo;
6) wdrożenia zasad integrowanej ochrony roślin przez profesjonalnych użytkowników środków
ochrony roślin;
7) monitorowania ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin.
Podstawę prawną dla ustanowienia krajowego planu działania stanowią przepisy art. 47 ustawy
z dnia … o środkach ochrony roślin. Zgodnie z przepisami ustawy plan ten powinien określać:
1) cele, jakie należy osiągnąć w zakresie ograniczenia ryzyka związanego ze stosowaniem środków
ochrony roślin dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska, w tym przestrzegania wymagań
integrowanej ochrony roślin przez użytkowników profesjonalnych, upowszechniania stosowania
metod niechemicznych oraz ograniczania zależności produkcji roślinnej od stosowania
chemicznych środków ochrony roślin, a także upowszechniania wiedzy dotyczącej bezpiecznego
stosowania środków ochrony roślin;
2) harmonogram osiągania celów, o których mowa w pkt 1;
3) działania, jakie powinny być podejmowane w celu osiągania celów, o których mowa w pkt 1;
4) podmioty odpowiedzialne za prowadzenie monitorowania osiągania celów, o których mowa w pkt
1, oraz sposób prowadzenia tego monitorowania;
5) wskaźniki służące do oceny ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin dla
zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska, w tym dotyczące zużycia środków ochrony roślin, i
sposób udostępniania wyników oceny tego ryzyka opini publicznej.
Określone w niniejszym dokumencie cele i działania zmierzające do zmniejszania ryzyka
związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin oraz zależności produkcji rolnej od ich
stosowania wynikają ze specyfiki i uwarunkowań polskiego rolnictwa oraz analizy podjętych
dotychczas działań w tym obszarze. Krajowy plan działania, a także wszystkie jego zmiany, są
przyjmowane w drodze obwieszczenia i publikowane w dzienniku urzędowym „Monitor Polski”.
Jednocześnie minister właściwy do spraw rolnictwa, przekazuje krajowy plan działania Komisji
Europejskiej i innym państwom członkowskim Uni Europejskiej. Podmiotem odpowiedzialnym za
prowadzenie monitorowania osiągania celów krajowego planu działania jest minister właściwy do
spraw rolnictwa. W przypadku zagrożenia niezrealizowania założonych celów minister właściwy do
spraw rolnictwa dokonuje zmiany krajowego planu działania.
Należy również podkreślić, że począwszy od roku 2011 w ramach systemu wzajemnej zgodności
(cross-compliance), uzależniającego uzyskanie płatności bezpośrednich oraz płatności w ramach
niektórych działań PROW 2007-2013, od spełnienia określonych norm dotyczących m.in. ochrony
środowiska, bezpieczeństwa żywności i dobrostanu zwierząt, kontrolowane jest również prawidłowe
stosowanie przez rolnika środków ochrony roślin.
7
















ANALIZA I OCENA BIEŻĄCEGO STANU
W OBSZARZE OBROTU
I STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONY
ROŚLIN
I.
WYBRANE INFORMACJE O POLSKIM ROLNICTWIE
Polska jest krajem w Europie Środkowej o powierzchni 312,7 tys. km2 i liczbie ludności 38,1 mln
osób.
Od 1 maja 2004 r. Polska jest członkiem Uni Europejskiej, zajmując wśród 27 krajów 6 miejsce
pod względem liczby ludności ogółem i pierwsze pod względem liczby ludności rolniczej oraz drugie
miejsce (po Rumuni ) pod względem liczby gospodarstw rolnych – 2,3 mln. Pracujący w rolnictwie,
łowiectwie, leśnictwie oraz rybactwie 2,5 – krotnie przekraczają procentowy udział pracujących w tych
sektorach w UE-27 (odpowiednio – 14,7% i 5,8%). Polska zajmuje 7,1% ogólnej powierzchni krajów
Uni granicząc z 7 krajami, w tym 4 członkami UE (Niemcy, Czechy, Słowacja i Litwa) i 3 spoza Uni
(Rosja, Białoruś, Ukraina).
Polska charakteryzuje się dużą różnorodnością przyrodniczo-środowiskową. Szczególną ochroną
objęte są parki narodowe zajmujące ponad 314,5 tys. ha, rezerwaty przyrody w liczbie 1441
o powierzchni ponad 173 tys. ha, parki krajobrazowe zajmujące powierzchnię blisko 2 602 tys. ha
i pomniki przyrody w liczbie 36 tysięcy. Udział gruntów leśnych w ogólnej powierzchni lądowej kraju
przekracza 30%.
Ponad 75% terytorium kraju położone jest poniżej 200 m n.p.m., a tylko niespełna 3% powyżej
500 m n.p.m. Klimat w Polsce charakteryzuje się dużymi wahaniami w długości poszczególnych pór
roku. W ostatnich 3 latach średnia temperatura powietrza wahała się od 8,6oC do 9,4oC, a suma
opadów w przedziale 609 mm do 717 mm. Opady atmosferyczne są głównym źródłem zasobów
wodnych i charakteryzują się dużymi wahaniami w latach, miesiącach i regionach. W rezultacie
występują obszary suszy i podtopienia, a nawet powodzie.
W ogólnej powierzchni Polski wynoszącej 31,3 mln ha, powierzchnia użytków rolnych wynosi
15,5 mln ha, stanowiąc 49,5% ogólnej powierzchni kraju. Powierzchnia użytków rolnych będących
w dobrej kulturze wynosiła w roku 2010 14,5 mln ha i stanowiła 93,7% ogólnej powierzchni użytków
rolnych.
Jakość użytków w Polsce jest niska, niższa niż średnia w UE. Duży udział gleb słabych
i zakwaszonych
zmniejsza rolniczą przydatność użytków rolnych. Udział gleb lekkich,
charakteryzujących się w Polsce wysoką piaszczystością, jest w Polsce dwukrotnie większy niż
średnio w UE; w Polsce wynosi 60,8%, a w UE – 31,8%. Wskaźnik bonitacji gleb będący ilorazem
hektarów przeliczeniowych do fizycznych użytków rolnych wynosi w Polsce 0,82. Niekorzystne
warunki glebowe i nakładające się gorsze warunki klimatyczne znajdują odzwierciedlenie w niższej
produktywności ziemi w porównaniu do średniej z UE.
Rolnictwo polskie charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem – według wyników powszechnego
spisu rolnego przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w 2010 r. średnia wielkość
gospodarstwa rolnego wyniosła 6,82 ha użytków rolnych. Utrzymuje się zróżnicowanie regionalne
struktury gospodarstw rolnych, gdzie województwa południowo-wschodnie charakteryzują się dużą
liczbą drobnych gospodarstw rolnych, podczas gdy w województwach północnych występują
gospodarstwa największe obszarowo (Rysunek 1 i Wykres 1).
9



Rysunek 1. Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych prowadzących
działalność rolniczą o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych (GUS 2011).

Wykres 1. Liczba gospodarstw rolnych i powierzchnia użytków rolnych według grup obszarowych
użytków rolnych (GUS 2011).

10

Jednocześnie 1,5 mln gospodarstw w 2010 r. prowadziło działalność rolniczą, z czego ponad
połowa gospodarstw produkuje wyłącznie lub głównie na własne potrzeby, ograniczając wydatki na
zakup żywności i koszty utrzymania rodziny. Wielu użytkowników ogranicza produkcję rolniczą, czy
wręcz rezygnuje z jej prowadzenia. Gospodarstwa te o relatywnie niewielkim areale prowadzą
produkcję metodami tradycyjnymi, przy niskim nawożeniu mineralnym i zużyciu środków ochrony
roślin, a także pasz przemysłowych w żywieniu zwierząt gospodarskich, zwłaszcza bydła. Można tu
wskazać na trend prowadzenia produkcji zdrowej żywności o wysokiej jakości z wykorzystaniem
tradycyjnych receptur i metod przyjaznych dla środowiska. Działalność rolnicza coraz częściej
sprowadza się do utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej, a grunty rolne wykorzystane są na
cele nierolnicze, w tym rekreacyjne, czy też jako lokata kapitału. Mimo tego, a także faktu
występowania przewagi gleb o niskiej przydatności rolniczej, Polska jest znaczącym w świecie
i Europie producentem produktów rolnych, ogrodniczych i pochodzenia zwierzęcego.
Dane opublikowane przez GUS z powszechnego spisu rolnego w 2010 r. wskazują na istotne
zmiany w strukturze zasiewów (patrz Wykres 2.) w porównaniu do 2002 r., gdzie znacząco
zmniejszyła się powierzchnia uprawy zbóż ogółem z 8,3 mln ha do 7,6 mln ha, ziemniaków
z 0,8 mln ha do niespełna 0,4 mln ha (o 51,8%), buraków cukrowych z 0,3 mln ha do 0,2 mln ha
(o 31,9%). Wzrosła natomiast powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku w porównaniu do powierzchni
zasiewów odnotowanej w spisie z 2002 r. z 0,4 mln ha do ponad 0,9 mln ha (o 115,5%) oraz
powierzchni upraw pastewnych z 0,6 mln ha do 0,9 mln ha (o 60,1%), a także nastąpił wzrost
powierzchni grupy upraw zaliczanych do pozostałych z 0,3 mln ha do ponad 0,4 mln ha (o 37,9%).
Ponadto zwiększył się udziału powierzchni sadów w ogólnej powierzchni użytków rolnych z 1,6%
do 2,3%, tj. o 0,7 punktu procentowego, a także nastąpił wzrost powierzchni specjalistycznych
gospodarstw sadowniczych do 363 tys. ha (o 33,9%), w tym wzrost powierzchni sadów
w gospodarstwach użytkujących powyżej 1 ha użytków rolnych do 353 tys. ha (o 39,7%).
2%
1%
3%
1%
2%
zboża
3%
łąki i pastwiska
6%
rzepak i rzepik
pastewne
7%
ziemniaki
53%
sady
buraki cukrowe
warzywa
pozostałe uprawy
22%
grunty ugorowane

Wykres 2. Użytkowanie gruntów rolnych w dobrej kulturze w 2010 r. w % [100%=14,5 mln ha]
11