Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw

powództwa tych podmiotów. Przepis ten nawiązuje do treści art. 61 § 2 Kodeksu
postępowania cywilnego.
Art. 13 w ust. 2 (obecny art. 13) został uzupełniony o normę, zgodnie z którą, w przypadku
gdy postanowienia umowy ograniczające uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, o
których mowa w ustawie, są nieważne, w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy.
W celu zapewnienia spójności mechanizmów naliczania odsetek w obrocie cywilnym
proponuje się także zmiany w Kodeksie cywilnym (art. 2 projektu). Główna zmiana polega na
wprowadzeniu mechanizmu ustalania odsetek cywilnych w oparciu o stopę referencyjną.
Zgodnie z projektowanym art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego, odsetki ustawowe (kapitałowe) w
obrocie nieprofesjonalnym będą równały się sumie stopy referencyjnej i trzech punktów
procentowych. Z kolei odsetki za opóźnienie będą równały się stopie referencyjnej i pięciu
punktów procentowych (projektowany art. 481 § 2 kc).
Jednocześnie, biorąc pod uwagę pewność obrotu handlowego, proponuje się dodanie w art.
359 Kodeksu cywilnego § 4, a w art. 481 Kodeksu cywilnego – § 25 , które zawierają
obowiązek ogłaszania przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia stawki
odsetek ustawowych oraz stawki odsetek ustawowych za opóźnienie. Stawka odsetek
ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych ogłaszana będzie natomiast przez
Ministra Gospodarki (projektowany art. 8c ustawy o terminach zapłaty w transakcjach
handlowych). Podobne rozwiązanie zostało przewidziane w art. 56 § 3 Ordynacji podatkowej.
Proponuje się również wprowadzenie wprost odsetek maksymalnych za opóźnienie. Odsetki
maksymalne kapitałowe (zob. projektowany art. 359 § 21 kc) oraz odsetki maksymalne za
opóźnienie (zob. projektowany art. 481 § 22 kc) będą ustalone na poziomie dwukrotnie
wyższym od odpowiednio – ustawowych odsetek kapitałowych i ustawowych odsetek za
opóźnienie. Dzięki takiemu rozwiązaniu zostanie zachowana stała relacja między odsetkami
kapitałowymi i za opóźnienie oraz odpowiednim rodzajem odsetek maksymalnych.
Jednocześnie w projektowanym art. 481 § 21 Kodeksu cywilnego wprowadza się rozwiązanie,
zgodnie z którym w transakcjach handlowych, w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o
terminach zapłaty w transakcjach handlowych, w zakresie odsetek za opóźnienie będą miały
zastosowanie uregulowania tej ustawy, nie zaś Kodeksu cywilnego. Zastosowanie do
transakcji handlowych będą miały natomiast przepisy o odsetkach maksymalnych – w
przypadku gdy strony, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach
handlowych, ustalą w umowie odsetki w wysokości wyższej niż przewiduje to ustawa.
5
Przepisy od art. 3 do art. 48 projektowanej ustawy przewidują zmiany w szeregu ustaw
szczegółowych. Są one następstwem projektowanych zmian w Kodeksie cywilnym. Ponieważ
rozróżnienie odsetek kapitałowych (art. 359 kc) oraz odsetek za opóźnienie (art. 481 kc)
znajduje wyraz legislacyjny we wprowadzeniu pojęcia „odsetek ustawowych za opóźnienie”,
zmiany w przepisach szczegółowych polegają na wprowadzeniu sformułowania „odsetki
ustawowe za opóźnienie” do tych przepisów, które dotyczą:
1. naliczania odsetek po upływie terminu na uregulowanie należności:
1) ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe;
2) ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe;
3) ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych;
4) ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych;
5) ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (w zakresie art. 111 ust. 4);
6) ustawa z dnia 9 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa;
7) ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej;
8) ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów
mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom
wypłaconych premii gwarancyjnych;
9) ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych;
10) ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym;
11) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji;
12) ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(w zakresie art. 85 ust. 1);
13) ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych;
14) ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i
rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku
działania żywiołu;
15) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
6
16) ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz
Rzeczniku Ubezpieczonych (w zakresie art. 22 ust. 4);
17) ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin;
18) ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (w
zakresie art. 75 ust. 3);
19) ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
20) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(w zakresie art. 43 ust. 3);
21) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(w zakresie art. 42 ust. 3, art. 72 ust. 12, art. 76 ust. 9–9c, art. 107 ust. 6, art. 115
ust. 4 i 5);
22) ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy
publicznej;
23) ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych;
24) ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy;
25) ustawa z dnia 19 czerwca 2009 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów
mieszkaniowych osobom, które utraciły pracę;
26) ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych;
27) ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej;
28) ustawa z dnia 9 listopada 2009 r. o grach hazardowych;
29) ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej;
30) ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego
przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych;
31) ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na
obszarach wodnych;
32) ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych;
33) ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe.
7
2. wykorzystania środków finansowych sprzecznie z warunkami ich udostępnienia
(np. pożyczki):
1) ustawa z dnia 12 sierpnia 2010 r. o wspieraniu przedsiębiorców dotkniętych skutkami
powodzi z 2010 r.;
2) ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i
Porozumienia;
3) ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z
usuwaniem skutków powodzi.
3. zwrotu środków finansowych przyznanych nienależnie (np. zasiłki):
1) ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej;
2) ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin;
3) ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby
Więziennej oraz ich rodzin;
4) ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (w zakresie
art. 84 ust. 1, 8c i 11);
5) ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów;
6) ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
4. zwrotu niesłusznie odebranego lub zatrzymanego świadczenia (wynagrodzenia):
1) ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (w zakresie art. 128 ust. 5);
2) ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
(w zakresie art. 92 ust. 2 i art. 187);
3) ustawa z dnia 9 października 2009 r. o dyscyplinie wojskowej.
Choć w przypadkach, o których mowa w pkt 2–4, nie dochodzi do faktycznego opóźnienia, w
opisanych sytuacjach środki finansowe nie powinny zostać wypłacone albo ich wypłata nie
8
powinna zostać wstrzymana. Oznacza to, że podmiot zobowiązany do przekazania (zwrotu)
środków w istocie popada – przez okres niesłusznego dysponowania tymi środkami – w
opóźnienie. Projektowane przepisy nie wprowadzają zmiany charakteru należności i
naliczanych od nich odsetek.
W przepisie art. 39b ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji przyjęto,
że w razie konieczności uiszczenia opłat za udzielenie lub zmianę koncesji przez nadawcę,
który narusza warunki uznania za nadawcę społecznego, należne będą odsetki za opóźnienie.
W takim przypadku opłata powinna być bowiem uiszczona wraz z udzieleniem lub zmianą
koncesji. Jest to zatem sytuacja podobna do opóźnienia w uiszczeniu należności.
W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w
przepisie art. 46 ust. 2 i 3 przesądzono natomiast, że należne będą odsetki ustawowe. Odsetki
w tym przepisie nie mają charakteru sankcyjnego, niecelowe jest zatem wprowadzanie w nim
odsetek za opóźnienie.
Z kolei w ustawie z dnia 6 września 2011 r. – Prawo farmaceutyczne wprowadzone zostaną
odsetki za zwłokę w wysokości jak dla zaległości podatkowych, kary bowiem, od których
naliczane są odsetki, mają charakter niepodatkowej należności budżetu państwa w rozumieniu
Ordynacji podatkowej i tę ustawę należy do nich stosować.
Projektowana ustawa nie dokonuje zmian tych przepisów, które ogólnie odsyłają do odsetek
określonych w czynności prawnej (np. umowie kredytowej) lub regulują naliczanie odsetek za
zwłokę w trybie Ordynacji podatkowej.
W związku ze zmianami ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym
(Dz. U. z 2015 r. poz. 614), w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U.
z 2015 r. poz. 128, z późn. zm.) uchyla się art. 131a ust. 4, w ustawie z dnia 22 maja 2003 r.
o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z
2013 r. poz. 290, z późn. zm.) uchyla się art. 14 ust. 4, w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o
nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. z 2014 r. poz. 1537, z późn. zm.) uchyla się
art. 17 ust. 5, a w ustawie z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1450, z późn. zm.) uchyla się art. 61b
ust. 4. Przepisy te stały się zbędne wobec wprowadzania ogólnej reguły, że w unormowanych
w nich przypadkach stosuje się Ordynację podatkową (nowy art. 19 ust. 5 ustawy o nadzorze
nad rynkiem finansowym).

9