Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw

Państwa członkowskie mogą wyłączyć z obowiązku udostępniania informacji
o środowisku i jego ochronie organy o charakterze sądowym lub ustawodawczym.
Przepisy ustawy zawężają obecnie krąg podmiotów zobowiązanych do udostępniania
informacji o środowisku i jego ochronie wyłącznie do organów administracji. Jest to
duże ograniczenie w stosunku do definicji organów władzy publicznej przyjętej
w dyrektywie. Organami administracji nie są np. sądy i trybunały, Sejm i Senat czy też
Prezydent RP. Podobnie ustawową definicją organów administracji nie są objęte
podmioty wymienione w art. 2 ust. 2 lit. c dyrektywy. Wyłączenie wspomnianych
podmiotów oraz organów władzy publicznej z obowiązku udostępniania informacji
o środowisku i jego ochronie w kontekście dyrektywy 2003/4/WE jest nieuzasadnione,
tym bardziej, że są one objęte obowiązkiem udostępniania informacji publicznej na
podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
W art. 8 ust. 1 wskazano, że władze publiczne są zobowiązane do udostępniania
informacji o środowisku i jego ochronie, znajdujących się w ich posiadaniu lub które są
dla nich przeznaczone w zakresie, w jakim nie dotyczy to ich działalności
ustawodawczej, a w przypadku sądów i trybunałów działalności orzeczniczej.
Wyłączenie działalności ustawodawczej oraz orzeczniczej jest skorzystaniem
z możliwości wyłączenia tego rodzaju informacji z udostępniania przewidzianej w art. 2
ust. 2 dyrektywy 2003/4/WE. W ww. dyrektywie wyraźnie wskazano, że termin
„władze publiczne” nie obejmuje organów lub instytucji w zakresie, w jakim działają
one jako władza sądownicza lub ustawodawcza. Tym samym informacje o działalności
innej niż orzecznicza lub ustawodawcza, a spełniające kryteria informacji o środowisku
i jego ochronie znajdujące się w posiadania sądów lub instytucji realizujących
działalność ustawodawczą, będą podlegały udostępnieniu.
Powyższe zmiany wymagają również zastąpienia pojęcia „organów administracji”
pojęciem „władz publicznych” w pozostałej części ustawy, w przepisach, które dotyczą
dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie. Należy przy tym zaznaczyć, że
w przypadku zmienianego pod tym względem art. 10 ustawy proponowana zmiana nie
zmierza do tego, aby wszystkie władze publiczne wyznaczały osoby, które zajmują się
udostępnianiem informacji o środowisku i jego ochronie. Władze publiczne są
zobowiązane do udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, znajdujących
się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Oznacza to zatem, że
zobowiązane do udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie są tylko te
42

władze publiczne, które takie informacje posiadają lub dla których są one przeznaczone,
i tylko takie władze publiczne są zobowiązane do wyznaczania osób odpowiedzialnych
za udostępnianie takich informacji.
Ze względu na dokonanie ww. zmian konieczne są również zmiany w przepisach
dotyczących opłat za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie. Z uwagi
na fakt, iż opłaty za udostępnianie ww. informacji będą mogły być pobierane nie tylko
przez organy administracji, zastosowanie znajdą wówczas przepisy ogólne ustawy
z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885,
z późn. zm.).
W celu podkreślenia, iż opłaty za udostępnianie informacji o środowisku i jego
ochronie, w przypadku administracji rządowej – stanowią dochód budżetu państwa,
a w przypadku administracji samorządowej – dochód jednostek samorządu
terytorialnego, zdecydowano o pozostawieniu ust. 3 w art. 26 w brzmieniu
niezmienionym.
Uchylenie ust. 4 w art. 26 ma charakter porządkowy i wynika z faktu, iż przedmiotowa
ustawa nie służy do uzyskiwania informacji niezbędnych organom administracji do
wykonywania ich ustawowych zadań. Co do zasady organy w ramach funkcjonowania
tzw. dobrej administracji powinny do sprawnego współdziałania wykorzystywać bądź
przepisy ustaw szczególnych, bądź też ogólne zasady nakazujące harmonijne
współdziałanie organów władzy publicznej i innych podmiotów realizujących
przekazane im zadania publiczne. Obecne brzmienie art. 26 ust. 4 błędnie sugeruje, iż
podmioty działające w ramach administracji mogą występować z wnioskami
o udostępnienie informacji o środowisku. Tymczasem ustawa ooś reguluje wyłącznie
prawa społeczeństwa do uzyskiwania informacji o środowisku i jego ochronie.
Art. 2, art. 16, art. 19 ustawy ooś
Konieczność wprowadzenia zmian w przesłankach odmowy udostępnienia informacji
o środowisku i jego ochronie jest spowodowana ich niezgodnością z przepisami
dyrektywy 2003/4/WE. Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym organy
administracji na podstawie art. 16 ustawy ooś odmawiają udostępniania informacji
o środowisku i jego ochronie, jeśli informacje te dotyczą przypadków wymienionych
w art. 16 ust. 1. Odmowa ta następuje bezwzględnie. Natomiast art. 4 ust. 2 dyrektywy
2003/4/WE stanowi, że organy władzy publicznej mogą odmówić udostępnienia
informacji o środowisku dopiero wtedy, jeśli ujawnienie takich informacji negatywnie
43

wpłynie na ochronę określonych interesów i tajemnic wymienionych w ust. 2 lit. a–h
dyrektywy. Przepis ten został przeniesiony na grunt polskiego prawa poprzez art. 16 ust.
1 pkt 1–11 ustawy oraz przez art. 2 ust. 1 ustawy, który mówi, że przepisy ustawy nie
naruszają przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.
Wyłączenie badania publicznego interesu przemawiającego za udostępnieniem
informacji o środowisku i jego ochronie w odniesieniu do tej oraz do pozostałych
przesłanek ujętych w art. 16, a także objęcie ich bezwzględną odmową udostępnienia
informacji, zostało zakwestionowane przez Komisję Europejską. Wobec tego zasadne
jest przeniesienie przesłanki z art. 2 ust. 1 ustawy do art. 16 i objęcie wszystkich
przesłanek tam wymienionych badaniem interesu publicznego przemawiającego za
udostępnieniem informacji o środowisku i jego ochronie. Konieczne jest również
wprowadzenie fakultatywnej odmowy udostępnienia informacji o środowisku i jego
ochronie w miejsce bezwzględnej. Co oczywiste, przepisy ustawy nie mogą naruszać
przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych ani innych ustaw. Z tego powodu
w projekcie ustawy nie powołano się w art. 16 na naruszenie konkretnych przepisów
ustawowych, lecz wymieniono kategorie informacji, do jakich podmiot zobowiązany
może odmówić dostępu. W założeniu w przypadku tajemnic ustawowo chronionych
interes publiczny przemawiający za udostępnieniem informacji nie powinien przeważać
nad interesem przemawiającym za nieudostępnianiem informacji. Wynika to m.in.
z konstrukcji przepisów, które przewidują klauzulę niejawności w odniesieniu do
określonych rodzajów informacji, które to przepisy przewidują badanie interesu
publicznego już na etapie nakładania wspomnianej klauzuli.
Zmiana w art. 16 ust. 1 pkt 3 polegająca na zamianie określeń „prawa autorskie lub
patentowe” na określenie „prawa własności intelektualnej” ma charakter redakcyjny.
Zmiana w art. 16 ust. 1 pkt 5 polegająca na zastąpieniu wyrażenia „i złożyły
zastrzeżenie o ich nieudostępnianiu” wyrażeniem „chyba że wyraziły zgodę na ich
udostępnianie” nadaje przepisowi dokładne brzmienie zgodne z dyrektywą 2003/4/WE.
Zdecydowano się na połączenie art. 16 i art. 17 ustawy. Poprzednio te przepisy były
rozdzielone, ponieważ przesłanki odmowy udostępnienia informacji o środowisku
i jego ochronie ujęte w art. 17 w odróżnieniu od art. 16 były fakultatywne i objęte
badaniem interesu publicznego przemawiającego za udostępnieniem informacji.
Obecnie taki rozdział przepisów nie jest potrzebny.
44

Art. 4 dyrektywy 2003/4/WE stanowi, że przy odmowie udostępnienia informacji
o środowisku konieczne jest rozważenie interesu publicznego przemawiającego za
ujawnieniem informacji. W tym celu wprowadzono odpowiednie zmiany do art. 16,
który przy odmowie nakazuje zbadanie interesu publicznego przemawiającego za
udostępnieniem informacji w konkretnym przypadku. Art. 4 dyrektywy przewiduje, że
odmowa udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie następuje w drodze
decyzji również w przypadku, kiedy podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji
odmawia tylko części wnioskowanej informacji. W polskim systemie prawnym tego
rodzaju rozwiązanie jest dorozumiane. Niemniej, aby nie pozostawiać wątpliwości
interpretacyjnych, należy wskazać jednoznacznie, że odmowa udostępnienia części
wnioskowanych informacji następuje również w drodze decyzji. W tym celu
wprowadzono art. 19 ust. 4, który w sytuacji, gdy jest możliwe oddzielenie części
informacji podlegającej wyłączeniu z udostępnienia z przyczyn, o których mowa
w art. 16, nakazuje udostępnienie pozostałej części informacji niepodlegającej
wyłączeniu z udostępnienia.
Art. 8 ust. 2 ustawy ooś
Dyrektywa zobowiązuje Państwa Członkowskie do zapewnienia, że urzędnicy są
obowiązani wspierać społeczeństwo w jego dążeniu do uzyskiwania dostępu do
informacji. Jest to przeniesienie do dyrektywy postanowienia art. 3 ust. 2 Konwencji
z Aarhus, który stanowi, że urzędnicy i władze powinny pomagać i udzielać
niezbędnych wskazówek społeczeństwu, aby w sprawach dotyczących środowiska
urzeczywistniać dostęp do informacji, ułatwić udział w podejmowaniu decyzji
i urzeczywistniać dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Wprawdzie ustawa – Kodeks
postępowania administracyjnego zobowiązuje organy administracji do udzielania
stronom postępowania niezbędnej pomocy, to jednak istnieją wątpliwości
interpretacyjne co do właściwości stosowania tego przepisu w sprawach dotyczących
udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie. Aby takich wątpliwości
uniknąć, a tym samym wypełnić zobowiązania płynące z dyrektywy oraz Konwencji,
dodano w art. 8 ust. 2, stanowiący o tym, że władze publiczne są zobowiązane do
udzielania niezbędnej pomocy i wskazówek przy wyszukiwaniu tych informacji.
Jednocześnie należy zauważyć, że zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy ooś – informacje
o środowisku i jego ochronie są udostępniane na pisemny wniosek. Przez wniosek
pisemny należy rozumieć także wnioski złożone za pomocą środków komunikacji
45

elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą
elektroniczną (Dz. U. z 2013 r. poz. 1422).
Art. 14 ust. 3 ustawy ooś
Obecnie ustawa przewiduje, że dokumenty, o których dane są zamieszczane
w publicznie dostępnych wykazach, muszą być udostępniane w dniu złożenia wniosku.
W praktyce jest to często niewykonalne, na przykład w odniesieniu do dokumentów
zarchiwizowanych. Wobec tego ww. termin w projekcie wydłużono do 3 dni. Zmiana ta
nie będzie jednak dotyczyć sytuacji przewidzianych w art. 14 ust. 4 ustawy,
tj. wystąpienia klęski żywiołowej.
Art. 15 ust. 3 ustawy ooś
Doprecyzowano
brzmienie ustępu w celu wyeliminowania problemów
interpretacyjnych związanych z koniecznością składania wniosku co do formy i zakresu
udostępnienia informacji.
Nowelizacja art. 21 ust. 2 pkt 23 lit. a, ba oraz l ustawy ooś
Art. 21 ust. 2 określa, jakie dane o dokumentach zawierających informacje
o środowisku i jego ochronie są umieszczane w publicznie dostępnych wykazach.
W związku ze zmianami w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska konieczne jest wykreślenie z ww. przepisu obowiązku zamieszczania
w publicznie dostępnych wykazach danych odnośnie do polityki ekologicznej państwa,
która nie będzie więcej opracowywana, i wprowadzenie w to miejsce strategii rozwoju,
programów i dokumentów programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1 ww. ustawy,
które to dokumenty będą obejmowały zagadnienia poprzednio ujęte w polityce
ekologicznej państwa. Ponadto, w związku z uchyleniem art. 211 ust. 3a ustawy –
Prawo ochrony środowiska, uchyla się lit. l.
Nowelizacja art. 21 ust. 2 pkt 24 ustawy ooś
Ustawa przewiduje trzy instrumenty planistyczne: plany ochrony (dla parków
narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów Natura 2000),
plany zadań ochronnych (dla obszarów Natura 2000) oraz zadania ochronne (dla
parków narodowych i rezerwatów przyrody). Projekty wszystkich ww. dokumentów
stanowią ważną dla społeczeństwa informację o środowisku, ponieważ te dokumenty
przesądzają o sposobie ochrony danej formy ochrony przyrody, dlatego powinny być
potraktowane analogicznie, tj. obecny obowiązek informowania o projektach planów
46