Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw

przez FCA w razie konieczności, aby uchronić konsumentów przed potencjalnym zagrożeniem (zastosowanie
instrumentu nie wymaga zaistnienia problemu na rynku (np. skarg konsumenckich), wystarczająca jest analiza własna
organu). FCA ma możliwość m.in. całkowicie zakazać sprzedaży produktu ze względu na duże ryzyko dla konsumentów
– wymaga to wcześniejszych konsultacji z przedsiębiorcą (jeżeli jest konieczność pilnej interwencji, ingerencja w
produkt może się odbyć bez wcześniejszych konsultacji, ale nie na dłużej niż 12 miesięcy). Wcześniejsza interwencja
FCA na rynku usług finansowych możliwa jest dzięki poprawie sposobu w jaki zbierane będą informacje o sytuacji na
rynku. Proces ten ma bazować na informacjach i danych wytwarzanych w ramach samego organu, na analizach
ekonomicznych i rynkowych, skargach i zapytaniach konsumenckich, analizie informacji przekazywanych przez media,
danych zbieranych od organizacji konsumenckich i profesjonalnych firm. Ponadto, przewiduje się możliwość składania
super-skarg przez niektóre z organizacji konsumenckich. FCA zbada wówczas zagadnienia, które będą podnoszone w
skargach i opublikuje odpowiedź w ciągu 90 dni, wskazując jak zajęto się sprawą i czy zdecydowano się podjąć jakieś
działania. Przewidziana jest również współpraca z Rzecznikiem ds. Finansowych (Financial Ombudsman Service) oraz
współpraca z organizacjami konsumenckimi i sieć konsumencka (Consumer Network). W przypadku nowych regulacji w
Polsce, ta współpraca miałaby miejsce z Komisją Nadzoru Finansowego, Rzecznikiem Ubezpieczonych oraz
powiatowymi (miejskimi) rzecznikami konsumentów.
Część dotycząca niedozwolonych postanowień umownych:
W krajach UE przyjęto różne systemy kontroli niedozwolonych postanowień umownych, zarówno w trybie sądowym,
jak i administracyjnym. Np. w Niemczech przewidziano model sądowy, powództwo w przedmiocie uznania
postanowienia wzorca za niedozwolone mogą wnosić również organizacje społeczne, których zadaniem jest ochrona
praw konsumentów. Z kolei w Austrii przewidziano możliwość zawarcia „ugody” przez Consumer Information
Association (organizację konsumencką) z przedsiębiorcą przed wytoczeniem powództwa; przedsiębiorca zobowiązuje
się do niestosowania postanowienia, a jeśli zobowiązanie nie zostanie wykonane jest możliwość nakładania kar
pieniężnych. W Szwecji legitymację do inicjowania postępowania w ramach kontroli abstrakcyjnej ma Consumer
Ombudsman, przy czym orzeczenie wydane w sprawie wiąże tylko danego przedsiębiorcę. Legitymację czynną do
inicjowania kontroli abstrakcyjnej niedozwolonych postanowień umownych w krajach UE posiadają z reguły
organizacje, których statutowym celem jest ochrona interesów konsumentów. W niektórych krajach krąg
legitymowanych czynnie organizacji konsumenckich jest ściśle reglamentowany, co przybiera postać indywidualnego
(„imiennego”) wskazania poszczególnych organizacji, albo szczegółowego określenia przesłanek, które organizacja ta
musi spełniać (spełnienie tych przesłanek potwierdza wpis na stosowną listę). Wśród tych przesłanek szczególnie istotne
znaczenie ma reprezentatywność organizacji na poziomie krajowym lub liczba jej członków, choć stosowane bywają
także inne kryteria (np. czas działania). W niektórych systemach prawnych kontrolę abstrakcyjną może zainicjować
prokurator (prawo hiszpańskie, portugalskie i węgierskie), natomiast w większości uprawnienie to mają organizacje
przedsiębiorców. Jeżeli chodzi o publikację orzeczeń wydawanych w trybie kontroli abstrakcyjnej, w krajach UE
przyjęte są różne rozwiązania, np. we Włoszech stosuje się publikację na stronach urzędu; na Litwie i Finlandii
orzecznictwo w sprawach postanowień niedozwolonych również publikowane jest w internecie, a w Czechach i Grecji
publikowane jest w prasie.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Organizacje konsumenckie, Ok. 868
http://www.ngo.pl/
Uprawnienie do składania
rzecznicy konsumentów,
374
zawiadomienia dotyczącego
Rzecznik Ubezpieczonych
1
naruszenia zakazu, o którym
mowa w art. 23a.
Przedsiębiorcy zawierający Ok. 730 000
Szacunki własne na podstawie
Większa pewność prawna
umowy z konsumentami
danych GUS
dzięki usprawnieniu systemu
kontroli niedozwolonych
klauzul umownych.
Przedsiębiorcy działający
Ok. 2500
Szacunki własne na podstawie
Promowanie przedsiębiorców
na rynkach finansowych
danych KNF obejmujących:
działających na rynku usług
rynek bankowy, kapitałowy,
finansowych, którzy kierują się
ubezpieczeniowy, emerytalny i
uczciwością kupiecką.
Rejestr Usług Płatniczych oraz
SKOK.
UOKiK
1

Zwiększenie obciążeń w
związku z nowym rodzajem
postępowań w sprawach o
33

uznanie postanowień wzorca
za niedozwolone.
SOKiK
1

Zmniejszenie obciążeń, w
związku z wprowadzeniem
administracyjnego systemu
kontroli niedozwolonych
klauzul umownych.
Konsumenci
Ok. 31,5 mln osób
GUS (liczba osób w wieku
Zwiększenie bezpieczeństwa
produkcyjnym i
transakcji, wzrost zaufania do
poprodukcyjnym, dane za
rynków, zwłaszcza
2013 r.)
finansowych.
Nadawcy publiczni
2 (TVP S.A. i PR S.A.)

Obowiązek bezpłatnej emisji
ostrzeżeń (art. 73a ustawy) i
komunikatów.
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
W dniu 31 marca 2015 r. odbyły się prekonsultacje w sprawie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w
aspekcie konsumenckim. W czasie spotkania zaprezentowano zakres planowanych zmian. W spotkaniu brali udział m.in.
przedstawiciele organizacji konsumenckich, przedsiębiorców, a także organów państwowych.
W dniu 14 kwietnia 2015 r. przesłano projekt do uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji publicznych,
obejmujących organizacje konsumenckie, przedsiębiorców, jak również przedstawicieli doktryny prawa oraz środowisk
prawniczych (poniżej listy podmiotów, do których został wysłany projekt).
Konsultacje publiczne – lista podmiotów:
1. Prezes Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego
2. Polski Związek Firm Deweloperskich
3. Polska Izba Turystyki
4. Stowarzyszenie Konsumentów Polskich
5. Federacja Konsumentów
6. Stowarzyszenie Rzeczników Konsumentów
7. Miejski Rzecznik Konsumentów w Warszawie
8. Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji
9. Centrum im. Adama Smitha
10. Polskie Stowarzyszenie Sprzedaży Bezpośredniej
11. Katarzyna Marczyńska, Arbiter Bankowy przy Związku Banków Polskich
12. Związek Pracodawców Branży Internetowej
13. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce
14. Związek Firm Pożyczkowych
15. Związek Firm Doradztwa Finansowego
16. Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej
17. Europejskie Centrum Przedsiębiorczości
18. Stowarzyszenie Na Rzecz Obrony Praw Konsumenta i Obywatela „Pro Futuris”
19. Stowarzyszenie „Nabici w mBank”
20. LWB Kancelaria Prawnicza „Przywiązani do polisy”
21. Związek Stowarzyszeń Rada Reklamy
22. Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług
23. Polskie Stowarzyszenia Marketingu SMB
24. Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych
25. Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie
26. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji
27. Forum Odpowiedzialnego Biznesu
28. Polska Izba Ubezpieczeń
29. Związek Banków Polskich
30. Krajowa Izba Gospodarcza
31. Stowarzyszenie Prawa Konkurencji
32. Polskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw
33. Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych
34. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Izby Handlowej
35. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.
36. Amerykańska Izba Handlowa w Polsce
37. Forum Obywatelskiego Rozwoju
38. Fundacja Batorego – Obywatelskie Forum Legislacji
34

39. Związek Pracodawców i Przedsiębiorców
40. Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw
41. Konfederacja Pracodawców Polskich
42. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
43. Polska Izba Handlu
44. Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych
45. Polski Klub Biznesu.
Reprezentatywne organizacje pracodawców:
1. Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej
2. Konfederacja „Lewiatan”
3. Związek Rzemiosła Polskiego
4. Związek Pracodawców Business Centre Club
Opiniowanie – lista podmiotów:
1. Pełnomocnik Rządu do spraw Informacji i Edukacji Finansowej w zakresie Budżetu, Finansów Publicznych
i Instytucji Finansowych oraz Ochrony Finansów Publicznych
2. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
3. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego
4. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
5. Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów
6. Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Prawnych, Zakład Prawa Konkurencji
7. Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa
8. Prokurator Generalny
9. Rzecznik Ubezpieczonych
10. Narodowy Bank Polski
11. Sąd Najwyższy
12. Sąd Apelacyjny w Warszawie
13. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
14. Krajowa Rada Sądownictwa
15. Naczelna Rada Adwokacka
16. Krajowa Rada Notarialna
17. Krajowa Rada Radców Prawnych
18. Rada Legislacyjna
19. Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego
20. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej
21. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
22. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych
Uwagi do projektu ustawy zgłosiło 46 podmiotów w ramach uzgodnień, opiniowania oraz konsultacji, a także
konsumenci. Ponadto wpłynęło 1 zgłoszenie zainteresowania pracami nad projektem ustawy w trybie ustawy z dnia
7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
W dniu 25 maja 2015 r. odbyła się konferencja uzgodnieniowa, w której udział wzięli przedstawiciele administracji
państwowej, organizacji konsumenckich, przedsiębiorców, jak również przedstawiciele doktryny prawa oraz
środowisk prawniczych. Szczegółowe odniesienie się do zgłoszonych uwag zostało zamieszczone w tabelach uwag
opublikowanych na stronie RCL RPL oraz w Raporcie z konsultacji i opiniowania. Dodatkowo w dniach 22–27 maja
br. odbyły się robocze spotkania z przedstawicielami Sądu Najwyższego, Ministerstwa Sprawiedliwości,
Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Rządowego Centrum Legislacji oraz
Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z 2015 r.)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie (0–10)
Dochody ogółem












budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Wydatki ogółem












budżet państwa












35

JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Saldo ogółem












budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Wejście w życie ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz
niektórych innych ustaw, co do zasady, nie spowoduje skutków finansowych. Zadania te będą
realizowane w ramach środków finansowych, które już dziś w zwiększonym wymiarze
skierowane są na realizację zadań związanych ze wzmożoną kontrolą rynku usług finansowych.
Źródła finansowania
W 2015 r., poprzez rozdysponowanie rezerw, budżet Prezesa UOKiK został dodatkowo
zasilony kwotą 4.548.934 zł na wzmocnienie działań związanych z ochroną interesów
konsumentów, w szczególności na rynku usług finansowych. Przy utrzymaniu w następnych
latach poziomu finansowania zadań realizowanych przez Prezesa UOKiK nie powstaną nowe
skutki finansowe wynikające z wejścia w życie ustawy.
Dodatkowe informacje,
Zapewnienie skutecznego wykorzystania narzędzi, które wprowadza niniejszy projekt regulacji
w tym wskazanie
wymaga zwiększenia zasobów kadrowych komórek UOKiK zajmujących się ochroną
źródeł danych i
konsumentów.
przyjętych do obliczeń
założeń

7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na
rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe
Skutki
Czas w latach od wejścia w życie zmian
0
1
2
3
5
10
Łącznie (0–10)
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa







pieniężnym
sektor mikro-, małych i







(w mln zł,
średnich
ceny stałe
przedsiębiorstw
z … r.)
rodzina, obywatele oraz







gospodarstwa domowe
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa

niepieniężnym
sektor mikro-, małych i

średnich
przedsiębiorstw
rodzina, obywatele oraz
Projektowane zmiany przyniosą wymierne, lecz trudne do oszacowania
gospodarstwa domowe
korzyści po stronie konsumentów wynikające z lepszej ich ochrony przed
usługami nieodpowiadającymi ich potrzebom, w szczególności przed
niedopasowanymi usługami finansowymi. Skala potencjalnych korzyści
pieniężnych dla konsumentów jest istotna. W przypadku „missellingu”
ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym straty
indywidualnych konsumentów wynoszą od kilku do kilkuset tysięcy złotych.
Polisy takie posiada już prawie 3 mln konsumentów, a według danych Polskiej
Izby Ubezpieczeń, w okresie od 2012 r. do III kwartału 2014 r. składka
przypisana brutto z tytułu polis z UFK wyniosła łącznie ponad 34 mld zł.
Według danych portalu Analizy Online, w 2014 r. wartość aktywów
zgromadzonych w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych przekroczyła
50 mld zł. Na podstawie danych przedstawionych w raporcie Rzecznika
Ubezpieczonych, konsumenci, którzy składali doń skargi w latach 2011–2012
ponieśli straty w średniej wysokości ok. 25 tys. zł. Biorąc pod uwagę
kumulację wpłat na lokaty oraz fakt, że w latach 2011–2014 skargę na te
produkty złożyło w sumie ok. 3500 konsumentów, można szacować, że ich
straty wyniosły w tym okresie łącznie ok. 100 mln zł. Dokładne straty
związane z kredytami denominowanymi w walutach obcych (w szczególności
w CHF) są trudne do oszacowania, jednak znaczna ilość i wartość takich
kredytów sugerują, że mogą być one znaczące. Według dostępnych danych,
na koniec 2013 r. w portfelach banków znajdowało się 562,5 tys. kredytów w
36

CHF, a ich przeciętna wartość wynosiła 241,2 tys. zł, co daje wolumen
kredytów na poziomie 135 mln zł. Dzięki lepszej ochronie konsumenci będą
dokonywać trafniejszych wyborów w obszarze finansów osobistych i unikać
strat finansowych, na które nie są przygotowani. W dłuższym okresie
większe zaufanie konsumentów do rynków finansowych przyczyni się do
szybszego rozwoju tych rynków, co poprawi dobrobyt zarówno po stronie
konsumentów jak i przedsiębiorców.
Niemierzalne
Przedsiębiorcy –
Obowiązek emisji ostrzeżeń (art. 73a ustawy) i komunikatów przez
nadawcy publiczni
nadawców publicznych skutkować będzie kosztami alternatywnymi w
postaci niezrealizowanych przychodów z emisji materiałów komercyjnych
(reklam). Zapewnienie skutecznego przekazu publicznego będzie
każdorazowo wymagać wielokrotnej emisji krótkich komunikatów w ciągu
co najmniej kilku dni. Koszt niezrealizowanych przychodów z tytułu emisji
takiej serii komunikatów (reklam) można szacować na ok. 370 tys. zł dla
TVP S.A. i ok. 140 tys. zł dla PR S.A. Faktyczne roczne koszty tego
obowiązku są trudne do skwantyfikowania, gdyż trudno obecnie przewidzieć
jak często Prezes UOKiK będzie korzystał z uprawnień do wystosowywania
publicznych ostrzeżeń w tej formie.
Przedsiębiorcy
Nowe rozwiązania będą promować przedsiębiorców działających na rynku
działający na rynkach
usług finansowych, którzy kierują się uczciwością kupiecką i przez to będą
finansowych
również eliminować ewentualne zaburzenia procesu konkurencji.
Bezpośrednim skutkiem działań będzie zatem spadek przychodów
przedsiębiorców, którzy nie kierują się uczciwością kupiecką oraz oferują
produkty finansowe niedopasowane do potrzeb konsumentów, oraz wzrost
przychodów przedsiębiorców, którzy nie naruszają zbiorowych interesów
konsumentów. Poprawa alokacji środków wpłynie korzystnie na zaufanie
konsumentów do rynków, w szczególności do rynków finansowych, co
będzie sprzyjać szeroko rozumianemu rozwojowi gospodarczemu kraju.

Przedsiębiorcy
Reforma systemu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umów
zawierający umowy z
uznanych za niedozwolone wpłynie na obniżenie ryzyka prowadzenia
konsumentami
działalności gospodarczej. Reforma ma na celu eliminację zauważonych
nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu kontroli abstrakcyjnej
postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone. Powinna ona
spowodować usprawnienie tego systemu i zwiększenie jego transparentności.
Dodatkowo proponowana zmiana pozwoli na zwiększenie pewności prawa
po stronie przedsiębiorców, gdyż wprowadzany system zakłada zawężenie
skutków wydawanego rozstrzygnięcia jedynie do danego przedsiębiorcy i
konsumentów, którzy zawarli z tymże przedsiębiorcą umowę zawierającą
niedozwolone postanowienie. Ponadto proponowany system przewiduje
narzędzia pozwalające na bezpośrednie przełożenie skutków wydanego
orzeczenia na sytuację prawną konsumentów związanych z przedsiębiorcą
umową zawierającą niedozwolone postanowienie. Prezes Urzędu, wydając
decyzję o uznaniu danej klauzuli za abuzywną będzie mógł zobowiązać
przedsiębiorcę do powiadomienia konsumentów o wydanym orzeczeniu i
jego skutku, tj. braku mocy wiążącej danego postanowienia wzorca.
Dodatkowo fakt, że orzekając o niedozwolonym charakterze postanowienia
wzorca umowy, Prezes Urzędu będzie uprawniony do nałożenia kary
pieniężnej na przedsiębiorcę stosującego to postanowienie, pozwoli na
osiągnięcie skutku prewencyjnego zarówno wobec tego przedsiębiorcy, jak i
innych, działających na rynku.
Dodatkowe
informacje, w
tym wskazanie
źródeł danych i
przyjętych do

obliczeń
założeń
8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu
nie dotyczy
37