Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz niektórych innych ustaw

bank zobowiązań z listów zastawnych albo bez przeniesienia zobowiązań
(możliwość wyemitowania przez nabywcę nowych listów zastawnych), a
spłata wierzycieli z listów zastawnych nastąpi ze środków uzyskanych ze
sprzedaży,
− w przypadku przeniesienia zobowiązań z listów zastawnych na nabywcę
uprawnionego do emisji listów zastawnych możliwe będzie jedynie
przejęcie całości tych zobowiązań,
− sprzedaż przeterminowanych kredytów hipotecznych oraz innych
składników objętych rejestrem zabezpieczenia, których posiadanie nie
wymaga uzyskania statusu banku (uniwersalnego lub hipotecznego),
będzie mogła nastąpić również na rzecz podmiotów niebankowych,
− środki z likwidacji osobnej masy upadłości zostaną przeznaczone na spłatę
kosztów likwidacji tej masy oraz zaspokojenie wierzycieli z listów
zastawnych zgodnie z proponowanymi zmianami do art. 448 ustawy –
Prawo upadłościowe i naprawcze,
− prawa wszystkich wierzycieli z listów zastawnych są równe – w pierwszej
kolejności zaspokojone zostaną odsetki, a podział majątku uzyskanego z
likwidacji osobnej masy nastąpi proporcjonalnie do wysokości
wierzytelności (nie będzie zagrożenia poszkodowania nabywców listów
zastawnych o najpóźniejszym terminie zapadalności, przy ewentualnym
niedoborze środków masy na zaspokojenie).
Projekt w ramach postępowania dotyczącego osobnej masy upadłości przewiduje
określone kompetencje dla zgromadzenia wierzycieli z listów zastawnych.
Zgromadzenie wierzycieli z listów zastawnych zwoływane jest przez sędziego-
-komisarza na wniosek wierzycieli reprezentujących 10% wierzytelności z tytułu
nominalnej wartości listów zastawnych znajdujących się w obrocie. Decyzje
zgromadzenia wierzycieli z listów zastawnych, co do zasady, podejmowane są
większością ponad 50% wartości wszystkich wierzytelności z tytułu nominalnej
wartości listów zastawnych, z wyjątkiem uchwał podejmowanych większością
kwalifikowaną reprezentującą 2/3 wartości listów zastawnych pozostających w
obrocie, o których mowa w szczególnych przypadkach określonych w ustawie.
9

3. Propozycje zmian do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.
o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 851, z późn. zm.)
Proponuje się wprowadzenie w katalogu zwolnień od podatku zwolnienia w zakresie
poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od odsetek od listów zastawnych
(tzw. podatek u źródła). Finansowanie akcji kredytowej banków poprzez listy zastawne
jest atrakcyjne z perspektywy banków tylko wówczas, gdy jest bardziej atrakcyjne pod
względem ekonomicznym w porównaniu np. do finansowania obligacjami
niezabezpieczonymi (tzw. „senior unsecured”).
Projekt proponuje wprowadzenie zatem wyłączenia z opodatkowania podatkiem u
źródła odsetek od listów zastawnych, co przyczyni się do zwiększenia zainteresowania
inwestorów zagranicznych polskimi listami zastawnymi. Takie rozwiązanie jest
dominujące w znacznej większości państw europejskich.
Nowelizacja wprowadza ponadto przepisy przewidujące zrównanie w sferze prawno-
-podatkowej pozycji kredytów udzielonych przez banki hipoteczne z kredytami
nabytymi od innych banków na potrzeby związane z tworzeniem rezerw celowych
(odpisów aktualizujących).
4. Propozycje zmian do ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
Projekt zakłada wyłączenie listów zastawnych z dotychczasowych limitów,
zwiększając atrakcyjność inwestowania w nie przez fundusze emerytalne.
5. Propozycje zmian do ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych
Proponuje się uzupełnienie przepisów ustawy o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych, określających zasady inwestowania środków
pieniężnych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, poprzez
umożliwienie lokowania tych środków również w listy zastawne. Proponowane
rozwiązanie powinno pozytywnie wpłynąć zarówno na funkcjonowanie spółdzielczych
kas oszczędnościowo-kredytowych, umożliwiając tym podmiotom bezpośrednie i
bezwarunkowe inwestowanie również w listy zastawne, jak i na funkcjonowanie
banków hipotecznych, poprzez zwiększenie kręgu potencjalnych inwestorów
instytucjonalnych.

10

UZASADNIENIE SZCZEGÓŁOWE
Art. 1 – zmiany w ustawie o listach zastawnych
W dodawanym art. 7a wprowadza się obowiązek podawania przez emitenta informacji
o terminach wypłaty odsetek w przypadku ogłoszenia upadłości banku hipotecznego, a
w konsekwencji informacji wynikających ze znowelizowanych przepisów prawa
upadłościowego, w szczególności w zakresie systemowych rozwiązań
uprawdopodabniających terminową obsługę należności odsetkowych również po
ogłoszeniu upadłości emitenta (wykorzystanie środków płynnych z utrzymywanej w
tym celu przez bank hipoteczny nadwyżki, o której mowa w art. 18 ust. 3a, jak również
informacji o odroczeniu o 12 miesięcy płatności z tytułu należności kapitałowych,
zgodnie z art. 446 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze ).
Projektowany przepis wskazuje na obowiązek zamieszczenia powyższych informacji w
prospekcie emisyjnym, co jest właściwe w przypadku emisji publicznych. W przypadku
emisji niepublicznych (dla których nie jest sporządzany prospekt emisyjny) analogiczne
informacje zamieszczane będą w memorandum informacyjnym.
Proponuje się nowelizację art. 8 ust. 1 pkt 3 w zakresie dotyczącym prawa do
wcześniejszego przedstawienia listu zastawnego do wykupu.
Przewiduje się wyłączenie możliwości żądania przedterminowego wykupu listów
zastawnych, co stanowi uszczegółowienie i wyraz prawidłowego legislacyjnie
umiejscowienia zasady wyrażonej obecnie w treści art. 6 pkt 7 ustawy o listach
zastawnych. Rozwiązanie to nie ogranicza prawa emitenta do dokonania
wcześniejszego wykupu listów zastawnych. Należy zauważyć, że obecnie uprawnionym
z listów zastawnych nie przysługuje prawo do żądania przedterminowego wykupu
listów zastawnych, tj. przed dniem ich zapadalności, określonym w prospekcie
emisyjnym. Wynika to z regulacji art. 6 pkt 7 ustawy o listach zastawnych, zgodnie z
którym prospekt emisyjny zawiera informację, że uprawnionemu z hipotecznego listu
zastawnego nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym terminie
przedstawienia go do wykupu. Konstrukcję listu zastawnego, w odróżnieniu od
większości innych rodzajów obligacji, charakteryzuje zasada kongruencji, czyli tzw.
przystawalności. W świetle ww. zasady bank hipoteczny jest zobowiązany do takiego
zsynchronizowania terminów spłat odsetek od kredytów z terminami zapadalności
płatności odsetek od listów zastawnych, aby zagwarantowana została płatność odsetek
11

od listów zastawnych. Synchronizacji tej ma służyć m.in. pewność prawna, że jakieś
zdarzenie (w tym przypadku przedterminowe żądanie wykupu listu zastawnego) nie
wpłynie negatywnie na tę synchronizację. Jakkolwiek przepis art. 6 pkt 7 ustawy o
listach zastawnych ma charakter informacyjny, to w literaturze przedmiotu wskazuje się
na bezwzględny charakter tego zakazu, zwracając jednocześnie uwagę na niewłaściwe
jego umiejscowienie.
Tym samym należy zauważyć, że propozycja legislacyjna polegająca na bezpośrednim
wskazaniu, że art. 74 ust. 2 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz. U.
poz. 238) nie będzie miał zastosowania wobec listów zastawnych, ma charakter
doprecyzowujący i usuwający ewentualne wątpliwości w zakresie „analogicznego”
stosowania przepisów ustawy o obligacjach wobec listów zastawnych w zakresie
wykupu.
Podobnie jak wykluczenie z zastosowania do listów zastawnych przepisów art. 74 ust. 2
niezbędne jest wyłączenie stosowania przepisu ust. 3 art. 74 ustawy z dnia 15 stycznia
2015 r. o obligacjach. W każdym bowiem z przewidzianych tymi przepisami przypadku
w odniesieniu do obligacji możliwe byłoby natychmiastowe wykupienie papieru
wartościowego lub jego części. To z kolei stanowiłoby zagrożenie dla zasady
jednolitego i równego traktowania wszystkich wierzycieli z listów zastawnych, którzy
nie mogą zgodnie ze specyfiką i zasadami bezpieczeństwa listów zastawnych doznać
uszczerbku w postaci subordynacji zaspokojenia. Ta miałaby miejsce w przypadku
zaspokojenia wcześniejszego wierzycieli na warunkach przewidzianych dyspozycją
normy art. 74 ust. 2 lub 3 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach, zatem
konieczne było wyłączenie obowiązywania tych przepisów dla listów zastawnych.
Podkreślenia wymaga, że proponowane rozwiązanie nie będzie miało wpływu na
uprawnienia wierzycieli z listów zastawnych. Regulacja ta nie ograniczy prawa
inwestora do dochodzenia odszkodowania, w przypadku gdy emitent nie wypełni w
terminie, w całości lub w części, zobowiązań wynikających z listów zastawnych.
Ponadto aktualizacji wymagało odwołanie do zakresu wskazanych w ustawie o listach
zastawnych i bankach hipotecznych przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o
obligacjach (Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300, z późn. zm.), w związku z
uchwaleniem ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach, która wchodzi w życie z
dniem 1 lipca 2015 r.
W art. 13 ust. 2 doprecyzowano, iż wartość pojedynczego kredytu zabezpieczonego
12

hipoteką, w chwili jego udzielenia albo nabycia, nie może przekroczyć 100% bankowo-
-hipotecznej wartości nieruchomości (Loan to value , LTV).
Niniejsze rozwiązanie usankcjonuje moment obowiązku obliczania poziomu LTV dla
pojedynczego kredytu hipotecznego i tym samym usunie ewentualne wątpliwości w
zakresie obowiązku bieżącego utrzymywania LTV na poziomie większym niż 100% w
całym okresie spłaty kredytu. Istnieje bowiem rozbieżność interpretacyjna, czy banki
hipoteczne powinny przestrzegać tego limitu również w trakcie trwania umowy
kredytowej, co wiązałoby się z koniecznością usunięcia wierzytelności z rejestru
zabezpieczenia, dla których wartość kredytu przekracza bankowo-hipoteczną wartość
nieruchomości. Mając na uwadze, że w okresie trwania umowy kredytowej może
dochodzić do przekroczenia wartości kredytu ponad bankowo-hipoteczną wartość
nieruchomości, należy w sposób jednoznaczny doprecyzować, że limit 100% bankowo-
-hipotecznej wartości nieruchomości ma zastosowanie na dzień udzielenia lub nabycia
kredytu. Ewentualnych przekroczeń tego limitu nie należy wiązać z obowiązkiem
dokonywania wykreśleń z rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, natomiast w
okresie kredytowania będą one monitorowane w ramach działalności nadzorczej
Komisji Nadzoru Finansowego.
W art. 14 proponuje się zmianę limitu refinansowania ze środków uzyskanych z emisji
listów zastawnych, określonego na poziomie 60%, w odniesieniu do kredytów na cele
mieszkaniowe (ang. residential loans) do poziomu 80% bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości. Nowa redakcja przepisu podkreśla jednocześnie obowiązującą aktualnie
zasadę stosowania limitów refinansowania w odniesieniu do pojedynczego kredytu lub
pojedynczej wierzytelności.
Praktyka międzynarodowa wskazuje, że limit emisji listów zastawnych na podstawie
kredytów na cele mieszkaniowe ustalany jest na wyższym poziomie niż na podstawie
kredytów zabezpieczonych hipoteką na nieruchomościach innych niż mieszkalne. Takie
rozwiązanie przyjęte jest m.in. w Belgii, Danii, Francji, Islandii, Luksemburgu,
Portugalii, Słowenii, Włoszech. Szereg krajów posiada również wyższy ogólny limit dla
wszelkich kredytów zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości, nie rozróżniając celu
mieszkaniowego (Czechy – 70%, Holandia – 80%, Słowacja – 70%, Szwajcaria –
2/3 wartości).
Mając w perspektywie rozwój polskiego rynku listów zastawnych, zasadne wydaje się
więc przyjęcie praktyki państw, w których wykorzystywanie listów zastawnych do
13