Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw

Projekt ustawy nie podlega procedurze notyfikacji aktów prawnych, określonej
w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych
(Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), gdyż nie zawiera przepisów
technicznych.
Projekt ustawy został udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego
Centrum Legislacji, zgodnie z § 52 ust. 1 uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia
29 października 2013 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. poz. 979) oraz
w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zgodnie
z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia
prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).

6

Nazwa projektu
Data sporządzenia
Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz 10 kwietnia 2015 r.
niektórych innych ustaw


Źródło:
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące
Exposé Premiera
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej



Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra,
Nr w wykazie prac UA54
Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu

Elżbieta Seredyn – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy

i Polityki Społecznej


Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu
Aleksandra Brodzka-Jędrzejczak – Departament Polityki Rodzinnej
tel. 22 529 06 69 – sprawy merytoryczne,
Leszek Sarnowski – Departament Polityki Rodzinnej tel. 22 529 06 77
– skutki finansowe.
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
Obecnie prawo do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego przysługuje przez 52 tygodnie (12 miesięcy) – a w przypadku
ciąży mnogiej, nawet przez 71 tygodni – po urodzeniu dzieci. Prawo to przysługuje, co do zasady, jedynie rodzicom,
którzy pracują i są ubezpieczeni z tytułu choroby i macierzyństwa. Nie mają takich uprawnień m.in. matki bezrobotne,
studentki, osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych nieobjęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
Proponuje się wprowadzenie nowego świadczenia rodzinnego dla rodzin wychowujących dzieci: świadczenia
rodzicielskiego.
Świadczenie to będzie przysługiwać osobom, które urodziły dziecko, a które nie są uprawnione do zasiłku
macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Uprawnieni do pobierania tego świadczenia będą więc
m.in. bezrobotni, studenci, a także zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych (w przypadku umów zlecenia lub
umów, do których stosuje się przepisy o zleceniu – świadczenie rodzicielskie będzie przysługiwać w przypadku braku
uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego, tj. jeżeli nieopłacane były składki na ubezpieczenie chorobowe). Osoby
bezrobotne, którym przyznane zostanie świadczenie rodzicielskie, nie stracą statusu osoby bezrobotnej (będzie opłacana
za nie składka na ubezpieczenie zdrowotne i będą uprawnione do zasiłku dla bezrobotnych).
Świadczenie to będzie mogło być pobierane przez 12 miesięcy (czyli 52 tygodnie) – co do zasady do ukończenia przez
dziecko 1. roku życia – po urodzeniu dziecka (w przypadku ciąży mnogiej przez okres odpowiednio dłuższy, tak jak
w przypadku urlopu macierzyńskiego: 65 tygodni – w przypadku jednoczesnego porodu bliźniąt, 67 tygodni
– w przypadku jednoczesnego porodu trojaczków, 69 tygodni – w przypadku jednoczesnego porodu czworaczków,
a maksymalnie w przypadku porodu pięcioraczków i większej liczby dzieci – 71 tygodni).
Świadczenie rodzicielskie przysługiwać będzie w wysokości 1000 zł. Świadczenie to będzie podlegać weryfikacji na
zasadach określonych w art. 18 i art. 19 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W celu uniknięcia sytuacji, w której osoba ubezpieczona mogłaby otrzymać zasiłek macierzyński w kwocie niższej niż
nowe świadczenie rodzicielskie, proponuje się wprowadzenie minimalnej wysokości wypłaty zasiłku macierzyńskiego
oraz świadczeń z tytułu urodzenia dziecka w innych systemach niż powszechny system ubezpieczeniowy i określenie jej
w kwocie odpowiadającej świadczeniu rodzicielskiemu, czyli 1000 zł. Podwyższenie tych świadczeń zostanie
sfinansowane ze środków budżetu państwa.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
W obecnie obowiązujących w krajach członkowskich Unii Europejskiej uregulowaniach dotyczących szeroko rozumianej
polityki rodzinnej brak jest analogicznych do projektowanego świadczenia rodzicielskiego rozwiązań.
Jednakże w kilku państwach Unii Europejskiej w obszarze zasiłków macierzyńskich i świadczeń rodzinnych istnieją
rozwiązania zawierające elementy zbieżne z projektowanym świadczeniem rodzicielskim.

Niemcy
Elterngeld – zapomoga rodzicielska
Prawo do tego świadczenia mają ogólnie ojcowie i matki, którzy po narodzinach dziecka przestają pracować, aby się nim
opiekować. Rodzic może otrzymywać zapomogę do dwunastu miesięcy. Jeżeli drugi rodzic rezygnuje z pracy na rzecz
7

wychowania na co najmniej dwa miesiące, to można okres ten przedłużyć o kolejne dwa miesiące. Najdłużej można więc
otrzymywać świadczenie przez 14 miesięcy. Z wyjątkiem tych dwóch wspólnych miesięcy można czas podzielić wedle
uznania między sobą. Tak więc każdy z rodziców może np. pobierać pieniądze przez 7 miesięcy – równocześnie. Poza
tym istnieje możliwość rozdzielenia wyliczonych pieniędzy na dłuższy okres. Tak więc jedna osoba może otrzymywać
połowę zapomogi przez 24 miesiące. Zapomoga obliczana jest wg przychodu i wynosi zazwyczaj 67% poprzedniego
zarobku. Kwota minimalna wynosi 300 euro miesięcznie, górna granica wynosi 1800 euro. Wszystkie grupy mają prawo
do zasiłku rodzicielskiego. Do mało zarabiających zalicza się ludzi, którzy w roku do narodzin dziecka zarabiali
przeciętnie mniej niż 1000 euro. Ta grupa otrzymuje więcej niż 67% zarobku netto – zależnie od poprzedniego zarobku do
100%. Osoby takie, jak studenci, uczniowie czy bezrobotni niemający zarobków własnych dostają kwotę minimalną
w wysokości 300 euro miesięcznie.

Finlandia
Urlop macierzyński w Finlandii trwa 105 dni roboczych, z czego od 30 do 50 dni powinno zostać wykorzystane przed
porodem. W trakcie pierwszych 56 dni urlopu kobieta ma zagwarantowany zasiłek w wysokości 90% rocznego
wynagrodzenia wynoszącego do 50 606 euro, powyżej tego poziomu w niższym zakresie. W trakcie kolejnych dni urlopu
gwarantowany zasiłek wynosi 70% zarobków do poziomu 32 892 euro, powyżej tego poziomu również w niższym
zakresie. Matki niezatrudnione lub zatrudnione z roczną pensją poniżej 9447 euro są uprawnione do ryczałtowego zasiłku
w wysokości 553,25 euro miesięcznie.

Francja
Prestation d’accueil du jeune enfant (PAJE) jest świadczeniem związanym z narodzinami dziecka. Od 1 stycznia 2004 r.
PAJE otrzymują wszystkie rodziny, którym urodziło się dziecko lub go oczekują, adoptowali dziecko lub czekają na
adopcję. Dziecko musi pozostawać na utrzymaniu swoich rodziców. Podstawowy zasiłek jest wypłacany w celu pokrycia
wydatków medycznych na dziecko poniżej 3 lat lub przez 3 lata, jeśli dziecko jest adoptowane. Miesięczna wysokość tego
świadczenia wynosi 172,77 euro na rodzinę.

W pozostałych państwach Unii Europejskiej świadczenia związane z macierzyństwem i rodzicielstwem (zasiłki
macierzyńskie, urlopy macierzyńskie i wychowawcze, zasiłki i dodatki opiekuńcze) przysługują co do zasady osobom
zatrudnionym i pracującym na własny rachunek lub osobom podlegającym ubezpieczeniom społecznym. Osobom
niezatrudnionym lub niepodlegającym ubezpieczeniom społecznym przysługują zasiłki rodzinne w większej wysokości.

4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Osoby pobierające
Ok. 124,5 tys. osób,
Dane o przewidywanej liczbie
Nabycie uprawnienia do
świadczenie
którym przyznane będzie urodzeń wg GUS, dane o osobach świadczenia związanego
rodzicielskie, zasiłki
nowe świadczenie
pobierających świadczenia z tytułu z udzieleniem urlopu
macierzyńskie,
rodzicielskie lub
przebywania na urlopie
macierzyńskiego,
uposażenia policjanta,
świadczenie
macierzyńskim (ZUS, KRUS,
dodatkowego urlopu
funkcjonariusza lub
w podwyższonej
MSW, MON, MS).
macierzyńskiego, urlopu
strażaka.
wysokości, z tego:
rodzicielskiego, urlopu na
– 74,4 tys. osób
warunkach urlopu
nieubezpieczonych oraz
macierzyńskiego,
– 50,1 tys.
dodatkowego urlopu na
ubezpieczonych
warunkach urlopu
w KRUS i ZUS, którym
macierzyńskiego przez
niższe świadczenie
osoby, które nie mają
macierzyńskie zostanie
uprawnień do zasiłku
podwyższone do
macierzyńskiego.
wysokości świadczenia
rodzicielskiego. Ponadto
1,3 tys. osób
bezrobotnych, które
pobierać będą
świadczenie
rodzicielskie.
8

Organy właściwe do
2,5 tys. organów

Zwiększenie liczby
obsługi świadczeń
obsługujących
obsługiwanych wniosków
rodzinnych, w tym
świadczenia rodzinne.
o świadczenia rodzinne.
organy właściwe ds.
uposażeń w Policji,
Straży Pożarnej, Służbie
Więziennej.
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
Projekt ustawy został przesłany na podstawie art. 8 ustawy z dnia 6 maja 2005 r. o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu
Terytorialnego oraz o przedstawicielach Rzeczypospolitej Polskiej w Komitecie Regionów Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 90,
poz. 759) do zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, a także do konsultacji
z następującymi partnerami społecznymi:
1) na podstawie art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167) do:
a) Forum Związków Zawodowych,
b) Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
c) NSZZ ,,Solidarność”;
2) na podstawie art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235,
z późn. zm.) do:
a) Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej,
b) Konfederacji Lewiatan,
c) Związku Rzemiosła Polskiego,
d) Związku Pracodawców Business Centre Club.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
stałe
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie
z … r.)
(0–10)
Dochody
ogółem
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
304,7

budżet
państwa
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

FUS
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
27,7
304,7
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Wydatki
ogółem
1 239,2 1 291,2
1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 1 291,2 14 151,2

budżet
państwa, 1 249,9 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 1 251,6 13 765,9
w tym:
dla ZUS*
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2
128,2 1 410,2
dla
223,4
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2
223,2 2 455,4
KRUS*
Fundusz
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Pracy
KRUS
-10,7
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
39,6
385,3
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Saldo
ogółem
-1 211,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -1 263,5 -13 846,5

budżet
państwa, -1 249,9 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -1 251,6 -13 765,9
w tym:
dla ZUS*
-128,2
-128,2
-128,2 -128,2
-128,2
-128,2
-128,2 -128,2
-128,2
-128,2 -128,2
-1410,2
dla
-223,4
-223,2
-223,2 -223,2
-223,2
-223,2
-223,2 -223,2
-223,2
-223,2
-223,2 -2455,4
KRUS*
Fundusz
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Pracy
9

KRUS
10,7
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6
-39,6 -385,3
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

Koszt proponowanych rozwiązań sfinansowany będzie ze środków budżetu państwa.



* środki na sfinansowanie podwyższenia świadczeń w ZUS, wyrównania dla osób, które pobrały
Źródła
świadczenie w KRUS i koszt 60% nowego świadczenia macierzyńskiego z KRUS nie będą finansowane
ze środków zabezpieczonych w budżecie państwa na realizację świadczeń rodzinnych.
finanso-

wania
Środki na sfinansowanie podwyższenia świadczeń w ZUS będą sfinansowane z budżetu państwa w ramach
dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; wyrównanie dla osób, które pobrały świadczenie w KRUS,
zostanie sfinansowane z budżetu państwa; koszt 60% nowego świadczenia macierzyńskiego z KRUS
sfinansowany zostanie z uzupełniającej dotacji z budżetu państwa.
Dodatkowe Do obliczeń wykorzystano dane ZUS, KRUS, MON, MS, MSW, DI MPiPS na temat liczby osób
informacje, uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego i innych świadczeń z tytułu przebywania na urlopie
w tym
macierzyńskim oraz dane GUS dotyczące liczby urodzeń w 2014 r. (pw = 377 tys. urodzeń).
wskazanie
Do obliczeń przyjęto prognozę liczby urodzeń wynoszącą 380 tys. rocznie.
źródeł
Przyjęto, że wysokość świadczenia rodzicielskiego wynosić będzie 1000 zł.
danych
Do oszacowania przyjęto, że liczba osób, którym przysługiwać będzie świadczenie rodzicielskie, stanowi
i przyjętych różnicę między liczbą urodzeń (380 tys. urodzeń) a liczbą osób pobierających zasiłki macierzyńskie i inne
do obliczeń świadczenia z tytułu przebywania na urlopie macierzyńskim i pobierających zasiłek dla bezrobotnych
założeń
w okresie, w którym przysługiwałby zasiłek z tytułu pobytu na urlopie macierzyńskim (przeciętnie
miesięcznie 305,6 tys.). Uwzględniono ponadto osoby, które w związku z wprowadzeniem minimalnej
wysokości świadczenia, uzyskiwać będą świadczenie wyższe niż przed wprowadzeniem zmian. Na podstawie
przedstawionych przez ZUS prognoz, liczba świadczeniobiorców, których świadczenie wynosi poniżej
1000 zł netto, wynosi ok. 7% zasiłkobiorców, a przeciętna kwota wyrównania wynosić będzie 439 zł.

Biorąc pod uwagę wysokość przeciętnych wynagrodzeń w służbach mundurowych (np. w Policji przeciętne
uposażenie w najniższej grupie zaszeregowania w wysokości 1600 zł netto) w szacunku nie założono
dodatkowych kosztów organów właściwych ds. uposażeń w Policji, Straży Pożarnej, Służbie Więziennej,
w związku z czym wejście projektowanych regulacji w życie nie wywoła skutków w części 42 – Sprawy
wewnętrzne oraz w części 85 – Województwa.

Wysokość wypłacanego przez KRUS zasiłku macierzyńskiego (stan na III. 2015) – 3 521,8 zł

2016 r.
Nowymi rozwiązaniami objętych zostanie 124,5 tys. osób, z tego:.
1) 74,4 tys. osób nieubezpieczonych – koszt świadczeń 892,9 mln zł (74 407 osób x 1000 zł
x 12 miesięcy) oraz
2) 50,1 tys. osób, którym zostanie podwyższone świadczenie w stosunku do dotychczasowych
rozwiązań, z tego:
– 19,1 tys. osób (przeciętnie w roku), które w związku z wprowadzeniem minimalnej wysokości
świadczenia uzyskiwać będą świadczenie wyższe niż przed wprowadzeniem zmian – koszt
podwyższonych świadczeń 128,2 mln zł ((19 081 osób x 439 zł x 12 miesięcy) + 27,7 mln zł na
składki emerytalne),
– 16,8 tys. osób (przeciętnie w roku), które otrzymają nowe świadczenie rodzicielskie (wypłacane
przez KRUS) – zamiast dotychczasowego świadczenia KRUS finansowane w 60% z budżetu
państwa i 40% przez KRUS 201,5 mln zł ((16 792 osoby x 600 zł x 12 miesięcy) + (16 792 osoby *
400 zł x 12 miesięcy)),
– 14,2 tys. osób (przeciętnie w roku), które otrzymały świadczenie macierzyńskie z KRUS w 2015 r.,
a w 2016 r. otrzymają wyrównanie za okres od stycznia 2016 r. do ukończenia przez dziecko
52 tygodnia życia – koszt 120,5 mln zł (14 208 osób x 706,5 zł wyrównania x 12 miesięcy).

Łączny wzrost kosztów po stronie KRUS, wraz ze środkami z budżetu państwa – 212,8 mln zł
(201,5 mln zł + 120,5 mln zł – 109,2 mln zł wydatkowanych w przypadku braku zmian).
W zależności od sposobu finansowania, powyższe środki zostaną zabezpieczone w odpowiedniej
części budżetowej.
3) 0,6 tys. osób bezrobotnych, którym przysługiwać będzie świadczenie rodzicielskie w wysokości
różnicy między ustawową kwotą tego świadczenia (1000 zł) a kwotą pobieranego zasiłku dla
bezrobotnych – koszt 2 mln zł (647 osób x 258,15 zł wyrównania x 12 miesięcy).
10