Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych

Data sporządzenia
Nazwa projektu
24 marca 2015 r.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych

Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące
Źródło:
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Expose Premiera
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu
lub Podsekretarza Stanu

Podsekretarz Stanu – Elżbieta Seredyn
Nr w wykazie prac UA 53
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu
Aleksandra Brodzka-Jędrzejczak – Departament Polityki Rodzinnej tel.
22 5290669 – sprawy merytoryczne,
Leszek Sarnowski – Departament Polityki Rodzinnej tel. 22 5290677 –
skutki finansowe
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
Prawo do świadczeń rodzinnych, takich jak m.in. zasiłek rodzinny wraz z dodatkami, jest uzależnione, zgodnie z art. 5 ust. 1
i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114), zwanej dalej „ustawą
o świadczeniach rodzinnych”, od spełniania kryterium dochodowego.
Obecnie wysokość kryterium dochodowego wynosi 574 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie oraz 664 zł,
w sytuacji gdy w rodzinie znajduje się dziecko niepełnosprawne.
W sytuacji przekroczenia kryterium dochodowego świadczenia te, co do zasady, nie mogą zostać przyznane. Obecnie istnieje
jedynie, na podstawie art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, możliwość warunkowego przyznania prawa do zasiłku
rodzinnego dla osób, które kontynuują pobieranie przedmiotowego świadczenia w kolejnym okresie zasiłkowym, w sytuacji
gdy dochód uprawniający do otrzymania tego świadczenia w przeliczeniu na osobę w rodzinie przekracza kwotę uprawniającą
daną osobę do zasiłku rodzinnego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu,
przysługującemu w okresie, na który jest ustalane prawo do świadczeń. Obecnie jest to kwota 77 zł.
Projektowane zmiany polegają na wprowadzeniu rozwiązania, zgodnie z którym przekroczenie kryterium dochodowego
spowoduje obniżenie wysokości otrzymywanych świadczeń rodzinnych na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych,
zamiast ich całkowitego wycofania.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
Projektowane rozwiązanie pozwoli na to, aby rodzina otrzymująca świadczenia rodzinne, w przypadku uzyskania przez jej
członków dochodu powodującego przekroczenie kwoty uprawniającej do świadczeń rodzinnych, nie utraciła prawa do tych
świadczeń i mogła je nadal otrzymywać. Świadczenia będą wówczas wypłacane w wysokości różnicy między przysługującą
kwotą świadczeń, tzw. „łączną kwotą zasiłku wraz z dodatkami”, a wysokością dochodu rodziny lub osoby uczącej się
otrzymywanego ponad kryterium dochodowe, czyli w wysokości pomniejszonej o kwotę, o jaką dochód rodziny w rodzinie
przekroczył aktualnie obowiązującą kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego pomnożoną
przez liczbę osób w danej rodzinie.
Proponowany mechanizm będzie dotyczył otrzymywanych przez daną rodzinę w danym okresie zasiłkowym zasiłków
rodzinnych i dodatków do tych zasiłków (z tytułu urodzenia dziecka, z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania
z urlopu wychowawczego, z tytułu samotnego wychowywania dziecka, z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie
wielodzietnej, z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego oraz z tytułu
podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania).
Przekroczenie nie będzie mogło być wyższe niż suma otrzymywanych świadczeń.
Świadczenia w wysokości pomniejszonej o kwotę przekroczenia będą wypłacane, gdy ich wysokość będzie wyższa lub równa
20 zł.

8
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
W Chorwacji wysokość świadczeń przyznawanych na dzieci uzależniona jest od wysokości miesięcznego dochodu na osobę
w gospodarstwie domowym. Wprowadzono trzy grupy dochodowe zależne od procentowego stosunku ich dochodu do krajowej
kwoty bazowej wynoszącej równowartość €436. W przypadku dochodu przekraczającego 50% kwoty bazowej świadczenia nie
przysługują.
Analogiczne rozwiązanie przyjęto w Portugalii, w której przyjęto cztery kategorie dochodowe, odzwierciedlające procentowy
stosunek dochodu na osobę w rodzinie do krajowej kwoty bazowej. W przypadku przekroczenia zakresu czwartej kategori
dochodowej świadczenia nie przysługują.
W Słowenii wprowadzono 6 poziomów dochodowych w zależności od procentowego stosunku do średniej płacy w kraju.
Na Malcie wprowadzono natomiast jedną kwotę referencyjną, a wysokość świadczeń na dzieci wynosi 6% różnicy kwoty
referencyjnej od dochodu rodziny za każde dziecko.
W Dani świadczenia na dzieci i młodzież są redukowane, w przypadku gdy dochód małżonków przekracza określoną kwotę.
Redukcja wynosi 2% kwoty przekroczenia progu przez każdego z małżonków. Dodatkowo wprowadzone zostało specjalne
świadczenie dla dzieci, których przynajmniej jedno z rodziców przeszło na emeryturę.
We Włoszech świadczenia uzależniono od dochodu poprzez wprowadzenie trzech progów dochodowych, przy czym
przekroczenie trzeciego wyklucza przyznanie świadczenia.
W Holandii podstawowe świadczenia na dzieci przysługują rodzicom niezależnie od dochodu rodziny, jednakże w przypadku,
gdy dochód gospodarstwa domowego uprawnionych do świadczeń podstawowych nie przekracza rocznie określonej sumy,
rodzinom przysługuje dodatkowe świadczenie. Wysokość dodatkowego świadczenia zależna jest od wysokości dochodu
gospodarstwa domowego oraz liczby dzieci.
W Rumuni krajowe świadczenia na dzieci są niezależne od dochodu, jednakże wysokość zasiłków rodzinnych uzależniona jest
już od dochodu rodziny (kategorie dochodowe) oraz liczby dzieci.
Kolejnym rozwiązaniem stosowanym w krajach Unii Europejskiej jest wprowadzenie jednego progu dochodowego (ujmowanego
w różny sposób), w przypadku przekroczenia którego świadczenia na dzieci nie przysługują. Takie rozwiązanie stosowane jest
na Cyprze, w Czechach, na Litwie oraz w Hiszpanii, w której to jednak próg dochodowy jest zwiększany za każde dziecko
na utrzymaniu powyżej dwojga.
W pozostałych krajach Unii Europejskiej, takich jak: Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja,
Węgry, Irlandia, Łotwa, Luksemburg, Słowacja, Szwecja oraz Wielka Brytania, świadczenia na dzieci nie są uzależnione
od dochodu.
Źródło: Missoc
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Rodziny z dziećmi
160,7 tys. w 2016 r.
Obliczenia własne na podstawie
Wsparcie pieniężne dla rodzin
modelu mikrosymulacyjnego
z dziećmi
105,3 tys. w 2026 r.
MF-MICROMOD 2013
(wykorzystującego badania
budżetów gospodarstw
domowych 2013)
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
Projekt ustawy został przesłany na podstawie art. 8 ustawy z dnia 6 maja 2005 r. o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu
Terytorialnego oraz o przedstawicielach Rzeczypospolitej Polskiej w Komitecie Regionów Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 90,
poz. 759) do zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, a także do konsultacji z następującymi
partnerami społecznymi:
1) na podstawie art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167) do:
a) Forum Związków Zawodowych,
b) Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
c) NSZZ ,,Solidarność”;
2) na podstawie art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235, z późn. zm.)
do:
9
a) Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej,
b) Konfederacji Lewiatan,
c) Związku Rzemiosła Polskiego,
d) Związku Pracodawców Business Centre Club.
Uwagi do projektu ustawy zgłosiło NSZZ „Solidarność”. Zgłoszone uwagi są niezasadne.
Pozostałe z ww. podmiotów nie zgłosiły uwag.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z … r.)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie (0–10)
Dochody ogółem
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

budżet państwa
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

pozostałe jednostki (oddzielnie)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

Wydatki ogółem
384
367
341
325
303
305
279
278
256
260
282
3 380
budżet państwa
384
367
341
325
303
305
279
278
256
260
282
3 380
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

pozostałe jednostki (oddzielnie)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

Saldo ogółem
-384 -367 -341 -325 -303 -305 -279 -278 -256 -260 -282
-3 380
budżet państwa
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

pozostałe jednostki (oddzielnie)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

Źródła finansowania Budżet państwa
Dodatkowe
Wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń:
informacje, w tym
wskazanie źródeł
1. Szacunki MPiPS zostały oparte o wyniki modelu MF-MICROMOD bazującego na:
danych i przyjętych
do obliczeń założeń
• Badaniach Budżetów Gospodarstw Domowych 2013, GUS,
• Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących
podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw. Aktualizacja – październik
2014, MF.
2. Populacja pozostanie niezmienna do 2026 r.
3. Wzrost wynagrodzeń do 2015 r. na podstawie ustawy budżetowej, dla lat 2016–2018 wzrost
wynagrodzeń na podstawie wytycznych MF. Dla lat 2019–2026 przyjęto tempo wzrostu wynagrodzeń
przedstawiane w wytycznych MF.
4. Progi dochodowe uprawniające do otrzymania świadczeń rodzinnych waloryzowane są
o skumulowany wskaźnik inflacji (z wytycznych MF) co 3 lata. Weryfikacja wysokości kryteriów
dochodowych w 2015 r. o wskaźnik inflacji, kolejne co 3 lata.
5. Kwoty świadczeń bez zmian. Szacując skutki finansowe projektowanej ustawy, przyjęto poziom kwot
świadczeń rodzinnych w analizowanym okresie na dzisiejszym poziomie i obecnie brak jest możliwości
przyjęcia szacunkowych kwot świadczeń rodzinnych w następnych 10 latach, z uwagi na fakt, że kwoty
świadczeń rodzinnych podlegają co 3 lata weryfikacji, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia
dochodowego rodzin. Próg wsparcia dochodowego rodzin bada i przedstawia Instytut Pracy i Spraw
Socjalnych. Rada Ministrów, w roku, w którym przeprowadza się weryfikację, przedstawia Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych propozycje wysokości świadczeń rodzinnych. Trójstronna
Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych, po otrzymaniu propozycji Rady Ministrów, uzgadnia
10
wysokość kwot świadczeń rodzinnych, a jeżeli wysokości tej nie uzgodni, wysokość świadczeń
rodzinnych określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.
Skutki finansowe, ze względu na zachowanie praw nabytych w ramach mechanizmu przekroczenia
kryterium dochodowego, a także zmiany liczby świadczeniobiorców, mogą być niższe.

7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na
rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe
Skutki
Czas w latach od wejścia w życie zmian
0
1
2
3
5
10
Łącznie (0–10)
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa







pieniężnym
sektor mikro-, małych







(w mln zł,
i średnich
przedsiębiorstw
ceny stałe
z … r.)
rodzina, obywatele oraz
372
356
331
315
296
273
3 278
gospodarstwa domowe
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa

niepieniężnym
sektor mikro-, małych

i średnich
przedsiębiorstw
rodzina, obywatele oraz

gospodarstwa domowe
Niemierzalne




Dodatkowe informacje,
Wsparcie kierowane jest przede wszystkim do rodzin z I, II i III decyla dochodowego. Można oczekiwać,
w tym wskazanie
źródeł danych
że część kosztów zostanie zniwelowana ewentualnymi wpływami do budżetu państwa z tytułu podatku
VAT lub akcyzy.
i przyjętych do obliczeń
założeń
Korzyści dla rodzin stanowią wydatki budżetu państwa pomniejszone o koszty obsługi.
8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu
nie dotyczy
Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie
tak
wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli
nie
zgodności).
nie dotyczy
zmniejszenie liczby dokumentów
zwiększenie liczby dokumentów
zmniejszenie liczby procedur
zwiększenie liczby procedur
skrócenie czasu na załatwienie sprawy
wydłużenie czasu na załatwienie sprawy
inne:
inne:

Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich
tak
elektronizacji.
nie
nie dotyczy
Komentarz:
Regulacja może zwiększyć obciążenia administracyjne związane z wyliczaniem hipotetycznej wysokości świadczenia, a następnie
przyznawania go w wysokości pomniejszonej o kwotę, o którą dana rodzina przekracza kryterium dochodowe
11
9. Wpływ na rynek pracy
Projektowana regulacja może spowodować ograniczenie szarej strefy zatrudnienia, w której znajduje się część osób pobierających
świadczenia, obawiających się utraty świadczeń w związku z przekroczeniem kryterium dochodowego. Jednocześnie może
nastąpić wzrost aktywności zawodowej członków rodzin będących beneficjentami świadczeń rodzinnych.
W związku z brakiem danych dotyczących skali szarej strefy i dochodów osób w niej się znajdujących nie ma możliwości
oszacowania skutków finansowych.
10. Wpływ na pozostałe obszary



środowisko naturalne
demografia
informatyzacja
sytuacja i rozwój regionalny
mienie państwowe
zdrowie
inne:
Omówienie wpływu



11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego
Proponuje się wprowadzenie przedmiotowego rozwiązania od dnia 1 stycznia 2016 r.
12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane?
Ewaluacja na podstawie sprawozdań rzeczowo-finansowych po pierwszym pełnym roku obowiązywania ustawy, tj. w I poł. 2018 r.
Miernik: liczba wypłaconych świadczeń rodzinnych.
13. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.)



12