Rządowy projekt ustawy - Prawo konsularne

4. Terminy
Przy obliczaniu terminów w dniach, tygodniach i miesiącach zastosowano zasady
analogiczne do obowiązujących w Kodeksie postępowania administracyjnego (art. 60).
Zgodnie z art. 61 ust. 1, jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od
pracy, za ostatni dzień terminu należy uznać następny dzień powszedni, jednakże za dni
ustawowo wolne od pracy uważa się również dni wolne od pracy zgodnie z prawem
państwa przyjmującego. Przepis ten uwzględnia specyfikę funkcjonowania konsula
w państwie przyjmującym, w którym kalendarz urzędowy może różnić się od polskiego
nawet w stopniu znacznym (jak np. w państwach Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu
i Azji), a polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne co do zasady
nie przyjmują regularnie interesantów w dni wolne w państwie przyjmującym i działają
wówczas w trybie dyżurnym. W tej sytuacji nieracjonalne byłoby uznanie takich dni za
ostanie dni terminu, który może mieć wpływ na sytuację prawną strony, zwłaszcza
jeżeli względy techniczne (niedostępność usług pocztowych, problemy transportowe
itp.) mogłyby utrudnić stronie zachowanie terminu. Przedmiotowy przepis stanowi
ponadto, że termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo nadano
jako przesyłkę rejestrowaną zarówno w polskiej, jak i zagranicznej placówce operatora
pocztowego świadczącego usługi powszechne.
W art. 62 zawarto normy dotyczące przywrócenia terminu. Zgodnie z projektowaną
regulacją na wniesienie podania w tej sprawie stronie, jeżeli ta uprawdopodobni, że
uchybienie nastąpiło bez jej winy, przysługuje termin 14 dni od ustania przyczyny
uchybienia terminu. Jednocześnie ze złożeniem wniosku należy dopełnić czynności, dla
której był określony termin. O przywróceniu terminu postanawia konsul. Na
postanowienie o odmowie przywrócenia terminu służy, na ogólnych zasadach,
zażalenie.
5. Doręczenia
Zgodnie z normą art. 63 dokumenty i inne pisma doręcza się stronie, a gdy ustanowiła
ona pełnomocnika, temu pełnomocnikowi, chyba że nie zamieszkuje on w okręgu
konsularnym.
Stosownie do dyspozycji art. 64 ust. 1 doręczenia obejmujące dokumenty i pisma,
o których mowa w art. 63, dokonuje się przez wręczenie stronie lub nadanie przesyłką
35
rejestrowaną w placówce pocztowej operatora pocztowego świadczącego usługi
powszechne albo doręcza w inny sposób umożliwiający stwierdzenie daty odbioru.
Art. 64 ust. 2 i 3 przewiduje procedurę jednokrotnego ponowienia próby doręczenia
powodującą, w razie jej nieskuteczności, skutek doręczenia po upływie dwudziestu
jeden dni od dnia nadania przesyłki u operatora pocztowego świadczącego usługi
powszechne albo w dniu otrzymania zwróconej przesyłki, jeżeli jej zwrot nastąpi
wcześniej. Dokumenty lub pisma pozostawia się w aktach sprawy. Skutek doręczenia
następuje również w przypadku odmowy przyjęcia przesyłki (art. 66). W takim
przypadku przyjmuje się, że dokument lub pismo zostały doręczone w dniu, w którym
nastąpiła odmowa przyjęcia.
Art. 65 ust. 1–7 przewiduje doręczanie za pomocą systemu teleinformatycznego, jeżeli
strona złożyła wniosek o wszczęcie postępowania poprzez elektroniczną skrzynkę
podawczą. Treść regulacji jest analogiczna do przewidzianej w art. 46 ust. 4–8 Kodeksu
postępowania administracyjnego i przewiduje zarówno procedurę zawiadamiania
adresata o doręczeniu pisma w formie dokumentu elektronicznego, jak i skutków
nieodebrania przesyłki.
W art. 67 nałożono na strony i pełnomocników obowiązek zawiadomienia konsula
o zmianie adresu do doręczeń. Niedopełnienie tego obowiązku powoduje, że
korespondencja wysyłana na dotychczasowy adres będzie uznana za skutecznie
doręczoną.
Zgodnie z art. 68 uregulowane w projekcie zasady doręczeń stosuje się odpowiednio do
innych niż strona uczestników postępowania.

6. Wszczęcie postępowania
Art. 69 stanowi, iż postępowanie wszczyna się na wniosek strony lub z urzędu. Konsul
wszczyna postępowanie z urzędu w celu ochrony praw Rzeczypospolitej Polskiej i jej
obywateli, gdy ustawa tak stanowi lub gdy uzyska od władz państwa przyjmującego
informację o zdarzeniu, które wymaga podjęcia odpowiednich czynności. Uzależnienie
podjęcia działań od informacji przekazanych przez władze państwa przyjmującego
dotyczy przede wszystkim sytuacji, w których konieczne staje się udzielenie pomocy
36
konsularnej (wypadki, akty przemocy itp.) lub podjęcie określonych działań,
np. w interesie małoletniego obywatela polskiego.
Zgodnie z art. 70 datą wszczęcia postępowania na wniosek strony jest dzień doręczenia
wniosku konsulowi. Ust. 2 precyzuje, że datą wszczęcia postępowania na wniosek
strony wniesiony za pomocą elektronicznej skrzynki podawczej jest dzień
wprowadzenia wniosku do systemu teleinformatycznego konsula.
W myśl art. 71 wniosek o wszczęcie postępowania można wnieść ustnie, pisemnie lub
za pomocą elektronicznej skrzynki podawczej, chyba że przepis szczególny przewiduje
określoną formę złożenia wniosku.
Art. 72 określa wymogi formalne dotyczące wniosku, tj. wskazanie imienia, nazwiska,
adresu zamieszkania strony i podpisu (ust. 1), w tym wniosku składanego za
pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej. Zgodnie z ust. 3 wniosek dotknięty
brakami dotyczącymi podpisu lub identyfikacji strony pozostawia się bez rozpoznania.
Żądanie wniosku składanego ustnie oraz imię i nazwisko strony wprowadza się do
właściwego rejestru (art. 73 ust. 1). Powyższa regulacja pozwala na daleko idące
odformalizowanie postępowania przed konsulem w sprawach dotyczących wykonania
przez niego, najczęściej „od ręki”, prostych czynności materialno-technicznych
(np. legalizacyjnych, notarialnych etc.). Oczekiwanie, aby w tego rodzaju sprawach
strona występowała do konsula z wnioskiem pisemnym lub aby jej żądanie podlegało
zaprotokołowaniu, byłoby przejawem nadmiernego zbiurokratyzowania postępowania
i wpływałoby na wydłużenie terminu załatwiania spraw. Stąd projekt pozwala, aby
w tego typu przypadkach wpływ wniosku był dokumentowany przez wprowadzenie
zgłoszonego ustnie żądania do właściwego rejestru. Jeżeli jednak charakter sprawy
wnoszonej ustnie tego wymaga, z wniosku składanego w tym trybie sporządza się
protokół, który podpisuje konsul i strona. Przepis art. 72 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 74, jeżeli wniosek nie czyni zadość wymogom
ustalonym w przepisach prawa właściwego dla danej czynności, należy wezwać
wnoszącego do ich usunięcia w terminie 14 dni od daty wezwania, z pouczeniem, że ich
nieusunięcie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.
7. Dowody
W art. 75 zawarta została zasada korzystania z oryginałów dokumentów
37
w postępowaniu dowodowym. Dopuszczalne jest przyjęcie odpisu dokumentu, jeżeli
jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez właściwy organ (krajowy lub
obcy), a przepis szczególny nie wymaga złożenia oryginału. W projekcie zawarto też
znane polskiemu prawu domniemanie faktyczne dotyczące prawdziwości materialnej
faktów stwierdzonych dokumentem urzędowym.
W projektowanej regulacji uznano też, że za dowód można uznać oświadczenie strony
lub innej osoby złożone do protokołu przed konsulem po pouczeniu
o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia (art. 76).
Wprowadzenie tej ostatniej kategorii dowodowej przyczyni się do utrzymania
sprawnego i odformalizowanego postępowania przed konsulem.
Zaproponowane w projekcie spektrum środków dowodowych należy uznać za w pełni
wyczerpujące, biorąc pod uwagę zamierzony i obiektywnie uzasadniony uproszczony
charakter postępowania przed konsulem. Dopuszczenie w tym postępowaniu
rozbudowanych środków i reguł dowodowych właściwych dla Kodeksu postępowania
administracyjnego, w szczególności charakteryzujących się wielością stron
i uczestników, uznawać należy za zbędne w postępowaniu przed konsulem.
W art. 77 przyjęto zasadę, że konsul nie może żądać od strony dowodów, o ile jest
możliwe ich ustalenie na podstawie prowadzonych przez konsula ewidencji, rejestrów
i wykazów.
8. Decyzje i postanowienia
Art. 78 projektu powtarza przyjętą w Kodeksie postępowania administracyjnego zasadę,
zgodnie z którą decyzja rozstrzyga sprawę co do istoty. Norma art. 79 określa niezbędne
elementy decyzji, w tym decyzji w postaci elektronicznej, analogiczne do uregulowań
§ 107 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Art. 80 zawiera przesłanki odstąpienia przez konsula od uzasadnienia decyzji w całości
lub w części, takie jak: względy obronności lub bezpieczeństwa RP albo ochrony
bezpieczeństwa i porządku publicznego. Również decyzja uwzględniająca w całości
żądanie strony nie wymaga sporządzenia uzasadnienia.
Art. 81 stanowi, że konsul, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej
doręczenia, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej. Ust. 2 tego artykułu
38
przewiduje, że decyzja konsula podlega wykonaniu przed upływem terminu do
wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem strony.
Na żądanie strony złożone w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji konsul
może, w drodze postanowienia, uzupełnić decyzję co do rozstrzygnięcia lub prawa
wniesienia odwołania (art. 82). Kolejny przepis tego rozdziału stanowi natomiast, że
konsul z urzędu lub na żądanie strony może sprostować, w drodze postanowienia, błędy
pisarskie oraz inne oczywiste omyłki w wydanych decyzjach.
Art. 84 upoważnia konsula do wydawania postanowień, jeżeli w toku postępowania
wynikną kwestie wymagające rozstrzygnięcia, które nie dotyczą istoty sprawy.
Odmowa wykonania czynności wnioskowanej przez stronę następuje także w drodze
postanowienia. Norma ta stanowi jedną z fundamentalnych zasad postępowania przed
konsulem, urzeczywistniającą postulowane odformalizowanie tej procedury. Przyjęcie
takiej konstrukcji odpowiada istniejącej praktyce konsularnej, w której to z reguły
strona wnioskuje o dokonanie określonej czynności (np. wydanie określonego
dokumentu), a co za tym idzie, wykonanie czynności zgodne jest z żądaniem strony,
stąd nie zachodzi potrzeba potwierdzenia wykonania czynności odrębnym dokumentem
(czy to decyzją, czy też w innej sformalizowanej postaci), a tylko odmowa wykonania
czynności powoduje konieczność wydania postanowienia. Unormowanie to pozostaje
bez uszczerbku dla przepisów szczególnych, które mogą wymagać, aby odmowa
wykonania czynności następowała w formie decyzji (por. decyzja o odmowie wydania
paszportu – art. 39 ust. 1 ustawy o dokumentach paszportowych lub decyzja o odmowie
wydania Karty Polaka – art. 19 ustawy o Karcie Polaka).
W drodze postanowienia następuje również umorzenie postępowania, jeżeli stało się
ono bezprzedmiotowe lub jeżeli wnosi o to strona. Do postanowień stosuje się
odpowiednio art. 79–83 (elementy, jakie musi zawierać postanowienie, odstąpienie od
sporządzenia uzasadnienia, wykonanie, uzupełnienie, sprostowanie).
9. Odwołania, zażalenia i wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy
Norma art. 86 wyraża zasadę, że od rozstrzygnięcia konsula w drodze decyzji
przysługuje odwołanie. W ust. 2 tego artykułu określono termin na wniesienie
odwołania, który wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Termin ten jest
tożsamy ze stosownym terminem zawartym w art. 129 § 2 Kodeksu postępowania
administracyjnego.
39