Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Stosownie do obowiązujących przepisów, w przypadku dodatkowego urlopu
macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, przy złożeniu tzw. długiego wniosku urlopowego,
istnieje możliwość rezygnacji z korzystania z urlopu w całości lub w części i powrotu do
pracy. Wniosek składa się najpóźniej na 14 dni przed przystąpieniem do pracy, a pracodawca
jest obowiązany go uwzględnić. Z kolei przy wniosku obejmującym wyłącznie okres
dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego albo ich części wcześniejszy
powrót do pracy uzależniony jest od zgody pracodawcy (nie ma regulacji obligującej
pracodawcę do uwzględnienia takiego wniosku).

W odniesieniu do urlopu wychowawczego rezygnacja może nastąpić w każdym czasie
– za zgodą pracodawcy. Pracodawca ma natomiast obowiązek przyjąć pracownika do pracy,
po uprzednim zawiadomieniu, najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia
pracy.

W celu ujednolicenia obowiązujących przepisów oraz zapewnienia pracodawcy
lepszych możliwości organizacji pracy w związku z urlopami związanymi z opieką nad
dzieckiem, oraz zwiększenia pewności okresów zatrudnienia pracowników na zastępstwo,
proponuje się wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym rezygnacja z urlopu rodzicielskiego
albo urlopu wychowawczego przez terminem ich zakończenia i powrót do pracy:
1) w przypadku tzw. długiego wniosku – następowałby na obowiązujących zasadach;
2) w pozostałych sytuacjach – następowałby wyłącznie za zgodą pracodawcy.


f) art. 1821d § 1 projektu ustawy – możliwość korzystania z urlopu przez oboje rodziców
jednocześnie

Obecnie korzystanie z urlopu, przez cały jego okres, przez oboje rodziców
jednocześnie ustawodawca przewidział jedynie w przypadku urlopu rodzicielskiego. Podczas
dodatkowego urlopu macierzyńskiego nie ma takiej możliwości, a w trakcie korzystania z
urlopu wychowawczego jest ona ograniczona do maksymalnie 4 miesięcy.
Na skutek włączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego,
obowiązująca w tym zakresie w urlopie rodzicielskim reguła została rozciągnięta również na
okres odpowiadający dotychczasowemu dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu. Z kolei
w przypadku urlopu wychowawczego, zachowanie obowiązującego przepisu stanowi
niepotrzebne ograniczenie, wobec czego proponuje się rozszerzenie możliwości
jednoczesnego korzystania z urlopu przez oboje z rodziców na cały okres urlopu
wychowawczego. Tym samym zarówno urlop rodzicielski, jak i urlop wychowawczy, mógłby
być wykorzystywany w całości przez oboje rodziców jednocześnie. W takiej sytuacji jego
wymiar ulegałby proporcjonalnemu skróceniu.


g) art. 1821e – wyłączne prawo rodzica do 1 miesiąca urlopu wychowawczego

Ww. przepis stanowi powtórzenie obecnie obowiązującej regulacji.
35



h) art. 1821f projektu ustawy – łączenie przez pracownika korzystania z urlopu
rodzicielskiego oraz urlopu wychowawczego z wykonywaniem pracy u pracodawcy
udzielającego tego urlopu

Jak już wcześniej wskazano, w obecnym stanie prawnym, pracownik może łączyć
korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego
z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym
niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu
macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym
niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku pracownik wskazuje
wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy. Pracodawca uwzględnia wniosek
pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy
wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca
informuje pracownika na piśmie.

Z kolei, jeżeli chodzi o urlop wychowawczy, to w trakcie jego trwania pracownik ma
prawo podjąć pracę zarobkową nie tylko u swojego pracodawcy, ale również u innego
pracodawcy, inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 1862 § 1 Kodeksu pracy). Ustawodawca nie
reguluje wymiaru, w jakim może być podjęta praca, terminu złożenia wniosku, czy też trybu
rozpatrzenia przez pracodawcę tego wniosku.

Jak wynika z przywołanych regulacji, przyjmują one odmienną konstrukcję łączenia
urlopu z pracą – w odniesieniu do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu
rodzicielskiego, wymiar czasu pracy i wymiar urlopu tworzą łącznie pełen etat, a swoistego
rodzaju gwarancją sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jest ograniczenie czasu pracy
do wymiaru nie wyższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Jednocześnie
pracodawca zasadniczo zobligowany jest uwzględnić wniosek pracownika dotyczący łączenia
urlopu z pracą. W przypadku urlopu wychowawczego wymiar czasu wykonywanej pracy nie
został ściśle określony, a jedynym wyznacznikiem łączenia tych dwóch aktywności jest
możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W projekcie ustawy proponuje się przyjęcie jednolitej konstrukcji łączenia urlopu z
pracą u pracodawcy, który udzielił urlopu, maksymalnie w wymiarze nie wyższym niż
połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy następowało będzie na pisemny
wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem
wykonywania pracy. Analogicznie, jak w obecnych przepisach dotyczących łączenia
dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego z pracą, pracodawca
uwzględniał będzie wniosek pracownika, chyba że nie będzie to możliwe ze względu na
organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy
uwzględnienia wniosku pracodawca będzie informował pracownika na piśmie.

36



i) art. 1821g projektu ustawy – proporcjonalne wydłużenie, w przypadku łączenia urlopu
rodzicielskiego z pracą, okresu tego urlopu

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik może łączyć korzystanie
z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy, który
udzielił tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
W takim przypadku urlopu udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Z
powyższego uprawnienia pracownik może korzystać przez cały okres trwania urlopów.
Pracodawca jest zobligowany uwzględnić wniosek pracownika dotyczący wykonywania
pracy, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy
wykonywanej przez pracownika.
Istotą wprowadzonej zmiany jest, aby w przypadku łączenia korzystania z urlopu
rodzicielskiego z pracą, nastąpiło wydłużenie okresu tego urlopu proporcjonalnie do wymiaru
czasu pracy podjętej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu. W sytuacji gdyby
łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywało się przez część urlopu
rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu, następowałoby wyłącznie
w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.
Przyjęcie powyższej regulacji umożliwiałoby w praktyce łączenie urlopu z pracą
maksymalnie przez 64 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym
porodzie i przez 68 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym
porodzie (maksymalny wymiar wydłużenia wyznacza maksymalny wymiar czasu, w jakim
można wykonywać pracę w trakcie urlopu rodzicielskiego).
Jednocześnie, w przypadku gdyby powstała na skutek wydłużenia okresu urlopu
rodzicielskiego, część tego urlopu nie odpowiadała wielokrotności tygodnia, będzie ona
udzielana w dniach, przy czym niepełny dzień urlopu rodzicielskiego będzie zaokrąglany w
górę do pełnego dnia.
Podkreślenia wymaga, że tak jak obecnie, pracodawca uwzględniałby wniosek
pracownika dotyczący łączenia urlopu z pracą, chyba że nie byłoby to możliwe ze względu na
organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy
uwzględnienia wniosku pracodawca informowałby pracownika na piśmie.
Wydaje się, że wprowadzenie tego rozwiązania znacznie ułatwi powrót rodzica
opiekującego się dzieckiem na rynek pracy. z drugiej natomiast strony będzie korzystne
również dla pracodawcy, który będzie mógł liczyć na wcześniejszy powrót pracownika do
pracy, co jest istotne zwłaszcza na stanowiskach wymagających specjalistycznych
kwalifikacji.


j) art. 1821j projektu ustawy – ochrona przed zwolnieniem w okresie od dnia złożenia
wniosku do dnia do dnia zakończenia korzystania z uprawnień

W myśl art. 1861 § 1, pracodawca zasadniczo nie może wypowiedzieć ani rozwiązać
umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu
wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Analogiczna regulacja obowiązuje
w przypadku złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku
37



o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru
czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu.
W celu uniknięcia potencjalnych nadużyć związanych ze składaniem wniosku
z dużym wyprzedzeniem i korzystaniem, w ten sposób, z ochrony przed zwolnieniem,
w projektowanym art. 1821j Kodeksu pracy proponuje się ograniczenie ww. ochrony do 21
przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ewentualnie obniżonego czasu pracy. Tym samym
zakaz przed zwolnieniem albo rozwiązaniem stosunku pracy obowiązywałby w okresie
wskazanym jako minimalny termin złożenia wniosku o udzielenie tych uprawnień.


k) art. 1821k projektu ustawy – odpowiednie stosowanie innych regulacji kodeksowych

Zgodnie z dyspozycją tego przepisu, do urlopu rodzicielskiego będą odpowiednio
stosowane wymienione w art. 1821k przepisy dotyczące m.in. urlopu macierzyńskiego.
Oznacza to, że pracownik-ojciec wychowujący dziecko uzyska prawo do tego urlopu, również
w sytuacjach szczególnych, uregulowanych w projektowanym art. 180, tj. w przypadku
śmierci matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka, podjęcia przez matkę nie posiadającą
tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, zatrudnienia,
w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, itp.


Przepisy, które nie zostały omówione powyżej, zachowały swoją dotychczasową treść,
a zmiana ich numeracji wynika z przyjętej struktury regulacji ujednolicających zasady
udzielania projektowanego urlopu rodzicielskiego i urlopu wychowawczego.


12) art. 1 pkt 17 projektu ustawy (art. 1823 Kodeksu pracy)

Stosownie do art. 1823 Kodeksu pracy, pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma
prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia
przez dziecko 12 miesiąca życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się
postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko
7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku
szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Ustawodawca nie reguluje liczby części, w których może być wykorzystany ten urlop,
w związku z czym w praktyce istnieją rozbieżności w tym zakresie.
Ograniczenie korzystania z płatnych urlopów związanych z rodzicielstwem do
pierwszego roku życia dziecka, powoduje, że w przypadku pełnego wykorzystania
przysługujących urlopów, rodzice przez okres dwóch tygodni, razem opiekują się dzieckiem.
Wydaje się, że z perspektywy zapewnienia dziecku opieki, znacznie korzystniejszym
rozwiązaniem byłoby umożliwienie im wydłużenia okresu tej opieki. Ponadto, w przypadku
zaistnienia sytuacji losowych, np. śmierci matki dziecka uprawnionej do płatnych urlopów
z tytułu opieki nad dzieckiem albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi
tych urlopów, pracownik-ojciec wychowujący dziecko może nie móc skorzystać
z przysługującego mu wyłącznego prawa do urlopu ojcowskiego. Wobec powyższego,
38



proponuje się podwyższenie górnej granicy, do której powinien być wykorzystany urlop
ojcowski, do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy i analogicznie – w przypadku ojca
adopcyjnego – do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia
orzekającego przysposobienie.
Jednocześnie proponuje się umożliwienie wykorzystania urlopu ojcowskiego w dwóch
częściach, z których żadna nie będzie mogła być krótsza niż tydzień.


13) art. 1 pkt 18 i 19 projektu ustawy (art. 1824 i art. 183 Kodeksu pracy)

Projektowane przepisy dotyczą urlopów związanych z rodzicielstwem,
przysługujących pracownikom, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu
opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub
którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny
zastępczej zawodowej. Obecny przepis art. 1824 Kodeksu pracy reguluje złożenie, w takiej
sytuacji, tzw. długiego wniosku, natomiast art. 183 Kodeksu pracy określa rodzaje i wymiar
urlopów przysługujących tym pracownikom.
Zmiany wprowadzone w art. 1824 i art. 183 Kodeksu pracy stanowią konsekwencję
włączenia dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do urlopu
rodzicielskiego.


14) art. 1 pkt 20-22 projektowanej ustawy (art. 1832, art. 184 i art. 186-1868 Kodeksu
pracy)

Zmiany zawarte w tych przepisach stanowią wynik zaproponowanej, nowej
konstrukcji przepisów dotyczących urlopów związanych z rodzicielstwem, wynikającej
głownie z ujednolicenia niektórych zasad udzielania projektowanego urlopu rodzicielskiego
i urlopu wychowawczego.


15) art. 1 pkt 23 projektowanej ustawy (art. 187 Kodeksu pracy)

Zgodnie z art. 187 § 1 Kodeksu pracy, pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo
do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca
więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda.
Aktualnie przerwy te są udzielane na podstawie oświadczenia pracownicy. Nie jest
natomiast konieczne przedstawienie zaświadczenia lekarskiego, potwierdzającego tę
okoliczność. Co więcej, żądanie przez pracodawcę przedstawienia takiego zaświadczenia
w celu zweryfikowania zasadności korzystania z przerw na karmienie stanowi wykroczenie
przeciwko prawom pracowniczym i może być podstawą wszczęcia przez inspektora pracy
postępowania mandatowego.
Z uwagi na brak możliwości weryfikacji korzystania z przerw na karmienie,
uprawnienie to bywa nadużywane. Jak wynika z badań przedstawionych podczas konferencji
39