Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

„Zatrudnienie przyjazne rodzinie – postawy pracodawców”, zorganizowanej przez Instytut
Polityki i Spraw Socjalnych, zdarzają się przypadki korzystania z przerw na karmienie piersią
nawet dzieci 7-letnich.
W tej sytuacji zasadne wydaje się dodanie w art. 187 Kodeksu pracy § 3,
określającego maksymalny wiek dziecka uprawniający do korzystania z przerwy na karmienie
(nie później niż do ukończenia przez dziecko 2 lat). Jednocześnie, aby uwzględnić ewentualne
przypadki, gdy karmienie dziecka piersią powyżej tego wieku wynika z zaleceń lekarskich,
w dodawanym § 4 wskazano, iż w przypadku ukończenia przez dziecko 2 roku życia,
warunkiem korzystania z przerw na karmienie jest przedstawienie pracodawcy zaświadczenia
lekarskiego potwierdzającego karmienie.


16) art. 1 pkt 24 projektu ustawy (art. 188 Kodeksu pracy)

Stosownie do art. 188 Kodeksu pracy, pracownikowi wychowującemu przynajmniej
jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od
pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jeżeli oboje rodzice lub
opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia tego może korzystać jedno z nich
(art. 1891 Kodeksu pracy).
Aktualnie zwolnienie przysługuje w wymiarze 2 dni w roku kalendarzowym,
niezależnie od liczby dzieci pozostających na wychowaniu, i zasadniczo nie może być
wykorzystane w wymiarze godzinowym.

Z uwagi na fakt, iż wielokrotnie zdarzają się sytuacje (wizyty lekarskie, szczepienia,
zebrania szkolne) powodujące konieczność zwolnienia się z pracy na 2-3 godziny, bez
potrzeby wykorzystywania całodziennego zwolnienia na dziecko, proponuje się
zracjonalizowanie kształtu tego zwolnienia, poprzez wprowadzenie możliwości
wykorzystania go w wymiarze godzinowym, co znacznie bardziej odpowiada celowi
korzystania ze zwolnienia na dziecko, jakim jest załatwienie spraw związanych z jego
wychowywaniem. Taki sposób rozliczania zwolnienia byłby wprowadzany na poziomie
zakładu pracy, w oparciu o porozumienie zawierane przez pracodawcę i zakładową
organizacją związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa
organizacja związkowa – przez te organizacje. W przypadku nieuzgodnienia wspólnego
stanowiska ze wszystkimi organizacjami, pracodawca uzgadniałby treść porozumienia
z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy.
Z kolei w sytuacji gdy u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe,
możliwość i warunki wykorzystywania zwolnienia w wymiarze godzinowym byłyby ustalane
w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i przedstawicielami pracowników,
wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy.

W projekcie ustawą zmienia się następujące ustawy:
1) ustawę z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela;
2) ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji;
3) ustawę z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej;
40



4) ustawę z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej;
5) ustawę z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby
Więziennej oraz ich rodzin;
6) ustawę z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla
pracowników jednostek sfery budżetowej;
7) ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
8) ustawę z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa;
9) ustawę z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu;
10) ustawę z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu;
11) ustawę z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników;
12) ustawę z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych;
13) ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej;
14) ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym;
15) ustawę z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego;
16) ustawę z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym;
17) ustawę z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy;
18) ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej;
19) ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej;
20) ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki;
21) ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk;
22) ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki;
23) ustawę z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej
w zakresie równego traktowania.

Ww. zmiany, z wyłączeniem zmian wprowadzonych w ustawie zasiłkowej oraz
ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, stanowią konsekwencję włączenia
dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego.


Z uwagi na ścisłe powiązanie przepisów dotyczących zasiłku macierzyńskiego
z przewidzianym w Kodeksie pracy prawem do urlopu macierzyńskiego oraz urlopu
rodzicielskiego, zmiany zaproponowane w ustawie zasiłkowej stanowią w dużej mierze
odzwierciedlenie zmian wprowadzonych w Kodeksie pracy, od strony uprawnień do zasiłku
macierzyńskiego.
41




W związku z tym, w projektowanym art. 29 ustawy zasiłkowej, któremu z uwagi na
potrzebę uporządkowania i dostosowania do struktury przyjętej w projektowanym art. 180
Kodeksu pracy nadano nowe brzmienie, uregulowano kolejno:
1) wymiar i warunki nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego (ust. 1 i 2) – przepisy te
stanowią powtórzenie obecnego art. 29 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej;
2) prawo ubezpieczonego-ojcu dziecka do zasiłku macierzyńskiego, w przypadku rezygnacji
przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku, po wykorzystaniu przez nią tego
zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie (ust. 3) – w porównaniu z obecną
regulacją, doprecyzowano, że ww. 14 tygodni zasiłku, po wykorzystaniu których matka
może zrezygnować z jego pobierania, powinno przypadać po porodzie, co pozwoli
zapewnić spójność z regulacją kodeksową;
3) prawo ubezpieczonego-ojcu dziecka albo ubezpieczonego-innemu członka najbliższej
rodziny, do zasiłku macierzyńskiego, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę
dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z
pobierania tego zasiłku, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8
tygodni po porodzie (ust. 4) – obecnie ustawa zasiłkowa nie normuje takiej sytuacji;
4) prawo ubezpieczonego-ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej
rodziny do zasiłku macierzyńskiego za okres, w którym ubezpieczona-matka dziecka
przebywa w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego
działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze
względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad
dzieckiem (ust. 5) – dotychczas ustawa zasiłkowa nie regulowała takiej sytuacji, mimo
tego, iż była ona przewidziana w art. 180 Kodeksu pracy;
5) prawo ubezpieczonego-ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej
rodziny do zasiłku macierzyńskiego w przypadku zgonu ubezpieczonej-matki dziecka
albo porzucenia przez nią dziecka, z zastrzeżeniem, że w sytuacji porzucenia dziecka
zasiłek macierzyński przysługuje za okres przypadający po dniu porzucenia dziecka, nie
wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez ubezpieczoną-matkę dziecka co najmniej
8 tygodni zasiłku macierzyńskiego po porodzie (ust. 6) – obecny art. 29 ust. 4 przewiduje
przyznanie w takim przypadku prawa do zasiłku macierzyńskiego, jednak nie zawiera
wymogu dotyczącego wykorzystania przez ubezpieczoną-matkę dziecka zasiłku
macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, co jest konieczne z uwagi
na cel zasiłku macierzyńskiego w tych pierwszych tygodniach po porodzie,
6) odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów ust. 3-6 do sytuacji, gdy matka
dziecka korzysta z prawa do urlopu macierzyńskiego na podstawie przepisów odrębnych
(ust. 7),
7) prawo ubezpieczonego-ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej
rodziny do zasiłku macierzyńskiego za okres przypadający po dniu zgonu matki dziecka
nie objętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym
w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
porzucenia dziecka przez matkę nie objętą tym ubezpieczeniem albo niemożności
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę nie objętą tym ubezpieczeniem,
legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji (ust. 8) –
dotychczas ustawa zasiłkowa nie zawierała takiej regulacji,
42



8) prawo ubezpieczonego-ojca dziecka do zasiłku macierzyńskiego w przypadku podjęcia
przez matkę dziecka, nie posiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym
w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa
pełnego wymiaru czasu pracy, w czasie trwania tego zatrudnienia (ust. 9) – obecnie
ustawa zasiłkowa nie zawiera takiej regulacji.

Podkreślenia wymaga, że w ww. sytuacjach każdorazowo warunkiem uzyskania przez
ubezpieczonego-ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny prawa
do zasiłku macierzyńskiego będzie nabycie prawa do urlopu macierzyńskiego (pracownik)
lub przerwanie działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem
(ubezpieczony inny niż pracownik).

W związku ze znacznym rozszerzeniem zakresu art. 29 ustawy zasiłkowej, do art. 29a
przeniesiono regulacje zawarte w dotychczasowym ust. 5-6 art. 29 tej ustawy, dostosowując
je do projektowanego stanu prawnego, i zastępując w ten sposób dotychczasowe brzmienie
art. 29a, będące powieleniem normy zawartej w art. 29 ust. 5 i 6. Ponadto w przepisie tym
dodano regulację uprawniającą ubezpieczonych rodziców dziecka do jednoczesnego
korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu
rodzicielskiego.

Nowowprowadzony art. 30a ustawy zasiłkowej stanowi odpowiednik art. 1791
Kodeksu pracy i dotyczy złożenia przez ubezpieczoną-matkę dziecka, nie później niż 21 dni
po porodzie, pisemnego wniosku o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres
odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze oraz możliwości
dzielenia się korzystaniem z tego zasiłku z ubezpieczonym-ojcem dziecka. Analogiczna
regulacja została sformułowana również do ubezpieczonego, będącego rodzicem adopcyjnym.

Art. 31 ustawy zasiłkowej reguluje natomiast kwestie związane z wysokością zasiłku
i utrzymuje w tym zakresie obecne status quo. Konieczność zmiany brzmienia tego przepisu
jest konsekwencją połączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego z urlopem rodzicielskim.

Zmiana art. 32 ustawy zasiłkowej wynika z przyznania ubezpieczonemu-ojcu dziecka
oraz innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny prawa do zasiłku
macierzyńskiego w przypadku porzucenia dziecka przez ubezpieczoną-matkę dziecka,
dopiero po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni zasiłku
macierzyńskiego. W tej sytuacji, w celu zapewnienia dziecku właściwej opieki, konieczne jest
uprawnienie ubezpieczonego do zasiłku opiekuńczego.

Ostatnia ze zmian wprowadzonych w ustawie zasiłkowej jest konsekwencją zmiany
odesłania do przepisu Kodeksu pracy.

Przechodząc natomiast do zmiany wprowadzonej w art. 5 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia
13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
43



przyczyn niedotyczących pracowników, wskazać należy, że ma ona na celu objęcie ochroną
pracowników korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
projektowanego urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Obecnie ochronę tych
pracowników można wywodzić jedynie z wykładni funkcjonalnej tego przepisu oraz
stanowiska Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej i Państwowej Inspekcji Pracy.



Art. 26-31 projektu ustawy zawierają regulacje o charakterze przejściowym.



W myśl projektowanego art. 26, pracodawcy, w terminie trzech miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy, poinformują pracowników zatrudnionych przed dniem wejścia
w życie ustawy, w sposób przyjęty u tych pracodawców, o uprawnieniach związanych
obowiązkami rodzinnymi, w tym z rodzicielstwem, wynikających z przepisów prawa pracy,
w tym przepisów wewnątrzzakładowych. W ten sposób nałożony dodawanym art. 941
obowiązek informacyjny zostanie wypełniony w stosunku do tych pracowników, którzy byli
zatrudnieni u danego pracodawcy w dacie wejścia w życie ustawy. W odniesieniu do
pracowników zatrudnianych po tej dacie będzie on natomiast realizowany na bieżąco.


Podkreślenia wymaga, że zamysłem projektodawcy było nieumieszczenie w projekcie
ustawy przepisu przejściowego dotyczącego trybu rozpatrzenia złożonych przed dniem
wejścia w życie ustawy wniosków o zmniejszenie wymiaru czasu pracy, pracy
w zmniejszonym wymiarze czasu pracy, według indywidualnego rozkładu czasu pracy,
w tzw. ruchomym czasie pracy oraz stosowania skróconego tygodnia pracy, uzasadnionych
względami rodzinnymi. Tym samym w przypadku podejmowania przez pracodawcę decyzji
w tych sprawach będzie on stosował przepisy nowe.

W odniesieniu natomiast do urlopu rodzicielskiego oraz urlopu wychowawczego
przewidziano, że:
1) do pracowników korzystających w dniu wejścia w życie ustawy z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo
urlopu rodzicielskiego stosuje się przepisy dotychczasowe
2) do pracowników korzystających w dniu wejścia w życie ustawy z urlopów
wychowawczych stosuje się przepisy dotychczasowe, jednak w przypadku, gdy urlop jest
wykorzystywany w częściach, przepisy dotychczasowe stosuje się wyłącznie do tej części
urlopu wychowawczego, w trakcie korzystania z której weszła w życie ustawa.
Ww. regulacje przejściowe będą odpowiednio stosowane odo policjanta, strażaka,
żołnierza zawodowego oraz funkcjonariusza: Straży Granicznej, Służby Więziennej, Biura
Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego i Służby Celnej, korzystających w dniu wejścia w życie ustawy z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo
urlopu rodzicielskiego.

W celu utrzymania dotychczasowego status quo, proponuje się również, aby okresy
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, które mają wpływ na uprawnienia lub obowiązki pracownicze, podlegały
44