Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych

– 5 –
Art. 8h. 1. Starosta w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja, o której mowa
w art. 8e, stała się ostateczna, informuje gminę o możliwości nieodpłatnego nabycia
nieruchomości, o których mowa w art. 8g ust. 1.
2. W informacji, o której mowa w ust. 1, podaje się dane dotyczące nieruchomości,
które stanowią wspólnotę gruntową według danych zawartych w ewidencji gruntów
i budynków oraz określa się termin do złożenia przez gminę wniosku o nabycie tych
nieruchomości.
3. Termin nie może być krótszy niż 6 miesięcy od dnia doręczenia gminie
informacji, o której mowa w ust. 1.
Art. 8i. 1. W przypadku złożenia przez gminę wniosku, o którym mowa w art. 8g
ust. 2, wojewoda wydaje decyzję w sprawie nieodpłatnego nabycia przez gminę
własności nieruchomości, o których mowa w art. 8g ust. 1. Nabycie prawa własności
następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.
2. Wojewoda wydaje decyzję o odmowie nabycia przez gminę własności
nieruchomości, o których mowa w ust. 1, jeżeli we wniosku o nabycie nie określono
jednego z celów, o których mowa w art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami, związanych z realizacją zadań własnych gminy.
3. Odwołania od decyzji wojewody rozpatruje minister właściwy do spraw rozwoju
wsi.
Art. 8j. Ostateczna decyzja stwierdzająca nabycie własności nieruchomości,
o której mowa w art. 8i ust. 1, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze
wieczystej.
Art. 8k. Wojewoda wydaje decyzję o nabyciu przez Skarb Państwa nieruchomości
oznaczonych w ewidencji gruntów i budynków jako wspólnota gruntowa w przypadku,
gdy:
1)
w terminie, o którym mowa w art. 8h ust. 2, gmina nie złożyła wniosku albo
2)
została wydana ostateczna decyzja, o której mowa w art. 8i ust. 2.
Art. 8l. Ostateczna decyzja stwierdzająca nabycie własności nieruchomości,
o której mowa w art. 8k, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.”;
5)
w art. 9:
a)
w ust. 2 po wyrazach „art. 6 ust. 1” dodaje się wyrazy „oraz art. 6a pkt 1”,
b)
w ust. 3 po wyrazach „określonej w art. 6 ust. 2” dodaje się wyrazy „oraz art. 6a
pkt 2”;
– 6 –
6)
w art. 17 po pkt 3 dodaje się pkt 3a i 3b w brzmieniu:
„3a) rodzaje czynności prawnych dokonywanych przez spółkę, których podjęcie
wymaga uchwały zebrania członków,
3b) warunki reprezentowania spółki oraz zaciągania zobowiązań majątkowych,”;
7)
w art. 18 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Statut spółki, jak również jego zmiany, zatwierdza wójt, burmistrz, albo
prezydent miasta, w drodze decyzji. Z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca statut
spółki stała się ostateczna, spółka nabywa osobowość prawną.”;
8) po art. 19 dodaje się art. 19a w brzmieniu:
„Art. 19a. 1. Powództwo o uchylenie uchwały spółki może być wniesione do sądu
powszechnego w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji o uchwale, jednak nie
później niż w terminie 6 miesięcy od dnia jej podjęcia, jeżeli uchwała:
1) została podjęta z naruszeniem prawa lub uchwalonym statutem spółki,
2) narusza zasady prawidłowego gospodarowania gruntami wchodzącymi w skład
wspólnoty gruntowej,
3)
narusza interesy poszczególnych członków spółki.”;
9)
w art. 25 w ust. 1 skreśla się wyrazy „(art. 8)”;
10) w art. 26 uchyla się ust. 1, 3 i 4;
11) w art. 27 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Zbycie udziału we wspólnocie gruntowej wymaga formy aktu notarialnego.”;
12) po rozdziale 3 „Rozporządzanie wspólnotami gruntowymi” dodaje się rozdział 3a
w brzmieniu:
„Rozdział 3a
Przekształcanie wspólnot gruntowych we współwłasność
Art. 30a. 1. Uprawnieni do udziału we wspólnocie gruntowej mogą podjąć uchwałę
o przekształceniu wspólnoty gruntowej we współwłasność w częściach ułamkowych.
2. Uchwała, o której mowa w ust. 1, jest podejmowana jednogłośnie przez
wszystkich uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej. W przypadku braku
jednomyślności stosuje się odpowiednio art. 199 zdanie drugie Kodeksu cywilnego.
3. Uchwała, o której mowa w ust. 1, określa współwłaścicieli nieruchomości
i wielkość przypadających im udziałów we współwłasności. Wielkość udziału jaki
– 7 –
przysługuje współwłaścicielowi odpowiada wielkości udziału jaki przypadał mu we
wspólnocie gruntowej.
4. Uchwała, o której mowa w ust. 1, wymaga formy aktu notarialnego.
Art. 30b. Z dniem podjęcia uchwały, o której mowa w art. 30a ust. 1, następuje
otwarcie likwidacji spółki, o której mowa w art. 14.
Art. 30c. Uchwała, o której mowa w art. 30a ust. 1, albo prawomocne orzeczenie
sądu w przypadku, o którym mowa w art. 30a ust. 2, stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów i budynków.”.
Art. 2. Postępowania wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy
prowadzi się na podstawie przepisów dotychczasowych.
Art. 3. Statuty spółek do sprawowania zarządu nad wspólnotą i do właściwego
zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty, o których mowa w art. 18
ustawy wymienionej w art. 1, zatwierdzone przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują
ważność i podlegają dostosowaniu do wymogów określonych w ustawie wymienionej
w art. 1, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Art. 4. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.
UZASADNIENIE

Instytucja wspólnot gruntowych regulowana jest obecnie w ustawie z dnia 29 czerwca
1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (Dz. U. Nr 28, poz. 169, z późn.
zm.). Wspólnoty gruntowe są pozostałością uwłaszczeń włościan dokonywanych na
ziemiach polskich w XIX wieku. Wspólnota gruntowa jest szczególnego rodzaju
współwłasnością, której wyżej wymieniona ustawa nadała szczególną konstrukcję
prawną, odrębną od przepisów o współwłasności zawartych w ustawie – Kodeks
cywilny. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego charakter wspólnoty gruntowej
,,aczkolwiek zbliża się do współwłasności, stanowi jednak współwłasność
o szczególnych cechach, niepodlegającą podziałowi, rządzącą się własnymi, odrębnymi
zasadami. Istotą tej współwłasności jest uprawnienie członka wspólnoty do udziału we
wspólnocie w postaci korzystania z objętych nią gruntów zgodnie z ich
przeznaczeniem, przysługujące osobom fizycznym lub prawnym posiadającym
gospodarstwa rolne” (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 1968 r., sygn.
akt III CZP 73/68, publ. OSNCP 1969, nr 5, poz. 90 oraz z dnia 9 grudnia 1969 r. sygn.
akt III CZP 89/69, OSNCP 1970, nr 10, poz. 173; patrz także G. Bieniek, S. Rudnicki,
Nieruchomości. Problematyka prawna, Warszawa 2006, s. 813–820).
Należy wskazać, że rozwiązania przyjęte w ustawie z dnia 29 czerwca 1963 r.
o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych dostosowane były do prowadzonej w okresie
lat 60. XX w. polityki rolnej. Wspólnoty gruntowe traktowane były jako jeden
z elementów uspołecznienia rolnictwa, stąd też nie mogły być one dzielone pomiędzy
uprawnionych, a obrót gruntami wspólnot, z wyjątkiem zbycia na rzecz państwa
wymagał zgody właściwego wójta (burmistrza albo prezydenta miasta). Z tego też
względu wprowadzono odnośnie do tych gruntów zakaz prowadzenia ksiąg
wieczystych, a istniejące straciły moc i uległy zamknięciu.
Aktualnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istnieje ponad 5100 wspólnot
gruntowych o łącznej powierzchni około 107 tys. ha. Jednak prawie 3500 z nich nie ma
uregulowanego stanu prawnego, tzn. nie ustalono w drodze decyzji administracyjnej,
które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, wykazu uprawnionych do udziału
we wspólnocie gruntowej oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich
posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie – mimo że ustawa
w art. 8 ust. 5 nakładała na właściwy organy obowiązek dokonania tych czynności
w terminie 1 roku od dnia wejścia w życie ustawy – czyli do dnia 5 lipca 1964 r.
W związku z powyższym obecnie, po ponad 50 latach od wejścia w życie ustawy,
istnieją trudności w ustaleniu pochodzenia gruntów użytkowanych wspólnie, a więc
w zaliczeniu ich do wspólnot gruntowych albo do mienia gromadzkiego, a ustalenie
kręgu osób uprawnionych do udziału we wspólnotach gruntowych stało się bardzo
utrudnione, a niejednokrotnie niewykonalne.
Ponadto udziałowcy jedynie 1080 istniejących wspólnot utworzyli spółki sprawujące
zarząd nad tymi wspólnotami.
Z powyższych danych wynika, że większość wspólnot gruntowych nie ma
uporządkowanego zgodnie z przepisami ustawy o zagospodarowaniu wspólnot
gruntowych stanu prawnego. Taka sytuacja stwarza poważne niedogodności dla
samorządu gminnego z powodu trudności z opodatkowaniem tych gruntów. Nie jest ona
również korzystna dla rolników, zwłaszcza przy ubieganiu się o płatności bezpośrednie
do posiadanych gruntów, gdyż obowiązujące przepisy ustawy o zagospodarowaniu
wspólnot gruntowych zabraniają podziału gruntów wspólnych na odrębne działki dla
poszczególnych rolników. Ponadto zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy,
istniejące wspólnoty gruntowe, które powołały spółki do sprawowania zarządu nad
wspólnotą i właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej
wspólnoty, mają ograniczone możliwości w dysponowaniu nieruchomościami
stanowiącymi wspólnotę gruntową, natomiast poszczególni członkowie spółki mają
ograniczony wpływ na jej funkcjonowanie, np. nie mają możliwości zaskarżenia do
sądu uchwał podejmowanych przez spółkę co do ich zgodności z prawem.
Z uwagi na powyższe oraz na to, że w ciągu przeszło 50 lat obowiązywania ustawy
miały miejsce w Polsce istotne zmiany ustrojowe, społeczne i gospodarcze, konieczna
jest nowelizacja przepisów ustawy i dostosowanie jej, w zakresie projektowanej
nowelizacji ustawy, do współczesnych realiów społeczno-gospodarczych
i obowiązującego ustawodawstwa, tak aby spowodować uregulowanie stanu prawnego
wszystkich nieruchomości stanowiących wspólnoty gruntowe, co do których nie została
wydana decyzja ustalająca, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, oraz
rozszerzenie możliwości dysponowania nieruchomościami przez członków działających
2