Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw

Art. 1 pkt 13 projektu ustawy – system ochrony tworzony będzie na podstawie umowy, której
stronami będą banki zrzeszające lub banki spółdzielcze lub bank zrzeszający oraz zrzeszone
z nim banki spółdzielcze (proponowany art. 22b ust. 1 ustawy o bankach spółdzielczych).
Do systemu ochrony w każdym czasie mogą przystąpić nowe podmioty, jeżeli podpiszą
umowę systemu ochrony (proponowany art. 22b ust. 1 ustawy o bankach spółdzielczych).
Projekt umowy systemu ochrony będzie wymagał zatwierdzenia przez KNF. W terminie
6 miesięcy od dnia otrzymania projektu umowy KNF zatwierdzi projekt albo odmówi jego
zatwierdzenia (proponowany art. 22b ust. 5 ustawy o bankach spółdzielczych).
Podmioty zainteresowane utworzeniem systemu ochrony udzielają upoważnienia bankowi
zrzeszającemu albo innemu podmiotowi działającemu w ich imieniu – tym samym tylko
upoważniony podmiot staje się stroną postępowania na czas tworzenia systemu ochrony
(proponowany art. 22b ust. 3 ustawy o bankach spółdzielczych). Przepis ten ma celu
uproszczenie oraz niewydłużanie procesu tworzenia systemu ochrony i uzasadnione jest
faktem, że tworzenie systemu ochrony jest procesem dobrowolnym, a cel i interes wszystkich
banków, mających zamiar uczestniczyć w tym systemie, jest wspólny.
Nadrzędnym celem systemu ochrony jest zapewnienie płynności i wypłacalności każdego
jego uczestnika. Pomoc udzielana uczestnikom systemu ochrony, która bezpośrednio
przekłada się na realizację celu, będzie mogła w szczególności przybrać formę pożyczek,
gwarancji, poręczeń lub innych podobnych form finansowania (proponowany art. 22a ust. 1
ustawy o bankach spółdzielczych).
Uczestnicy systemu ochrony będą zobowiązani do utworzenia funduszu, który ma zapewniać
pomoc uczestnikom systemu w razie problemów z ich wypłacalnością oraz przeciwdziałać
zagrożeniom upadłości uczestników (proponowany art. 22g ustawy o bankach
spółdzielczych). Fundusz ten będzie tworzony przede wszystkim z wpłat uczestników
systemu ochrony, wnoszonych w wysokości i na zasadach określonych w umowie systemu
ochrony. Jednocześnie zasady tworzenia mechanizmów pomocy płynnościowej w systemie
ochrony oraz zasady zarządzania takimi mechanizmami będą określone umową systemu
ochrony (proponowany art. 22h ustawy o bankach spółdzielczych).
W przypadku gdy uczestnicy systemu ochrony będą chcieli powierzyć zarządzanie systemem
ochrony podmiotowi innemu niż bank zrzeszający, przewiduje się możliwość powołania
jednostki zarządzającej systemu ochrony w formie spółki akcyjnej albo spółdzielni osób
prawnych (proponowany art. 22d ustawy o bankach spółdzielczych). Ponadto przewiduje się,
że każdy z uczestników systemu ochrony obejmie i będzie posiadać przynajmniej minimalną
7
(określaną w statucie i umowie systemu ochrony) liczbę akcji albo udziałów jednostki
zarządzającej. W związku z zadaniami, które zostaną powierzone jednostce zarządzającej, za
zasadne uznano również odstąpienie od możliwości zastąpienia walnego zgromadzenia
uczestników przez zebranie przedstawicieli, w przypadku gdy jednostka ta jest spółdzielnią
(art. 22d ust. 2 ustawy o bankach spółdzielczych).
O ile umowa systemu ochrony nie będzie stanowić inaczej, w jednostce zarządzającej
systemu ochrony organami będą: walne zgromadzenie akcjonariuszy albo walne
zgromadzenie członków tej jednostki, rada nadzorcza jednostki zarządzającej będąca organem
nadzorującym system ochrony oraz zarząd tej jednostki będący organem zarządzającym
systemem ochrony (proponowany art. 22e ust. 1 i 3 ustawy o bankach spółdzielczych).
W umowie będzie wskazany jeden z uczestników systemu ochrony, który zapewni organom
jednostki zarządzającej, na zasadach określonych w tej umowie, warunki wykonywania zadań
związanych z funkcjonowaniem systemu ochrony, w szczególności udostępni pomieszczenia,
łącza telekomunikacyjne, obsługę biurową i inne niezbędne środki. Umowa systemu ochrony
będzie również regulować zasady pokrywania kosztów związanych z zapewnieniem organom
systemu ochrony niezbędnych narzędzi do realizacji powierzonych im zadań (proponowany
art. 22e ust. 5 ustawy o bankach spółdzielczych).
W przypadku gdy zarządzanie systemem ochrony zostanie powierzone bankowi
zrzeszającemu i o ile umowa systemu ochrony nie będzie stanowić inaczej, organami systemu
ochrony będą: walne zgromadzenie akcjonariuszy banku zrzeszającego, rada zrzeszenia
będąca organem nadzorującym system ochrony oraz zarząd banku zrzeszającego będący
organem zarządzającym systemem ochrony (proponowany art. 22e ust. 2 ustawy o bankach
spółdzielczych). W celu uniknięcia ewentualnych konfliktów interesów dodano przepis
zobowiązujący do zapewnienia niezależności i samodzielności działania organów systemu
ochrony od organów banku zrzeszającego (proponowany art. 22e ust. 6 ustawy o bankach
spółdzielczych).
Do zadań organu zarządzającego systemem ochrony będzie należało zarządzanie systemem
ochrony, w tym m.in. (proponowany art. 22i ustawy o bankach spółdzielczych):
reprezentowanie systemu ochrony, zarządzanie systemem ochrony, zapewnienie zgodności
działalności uczestników systemu ochrony z postanowieniami systemu ochrony,
podejmowanie działań koniecznych dla zapewnienia płynności i wypłacalności każdego
uczestnika systemu ochrony, identyfikacja i pomiar ryzyka utraty płynności i wypłacalności,
8
wykonywanie czynności kontroli wewnętrznej i sporządzanie na koniec każdego roku
obrotowego sprawozdania, o którym mowa w art. 113 ust. 7 lit. e rozporządzenia CRR.
Organ zarządzający systemem ochrony będzie uprawniony do wezwania uczestnika systemu
ochrony do usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli lub do zastosowania innych
środków przewidzianych w umowie systemu ochrony (proponowany art. 22j ustawy
o bankach spółdzielczych). Jeżeli jednak na skutek przeprowadzonej kontroli stwierdzone
zostanie rażące naruszenie przepisów prawa lub umowy systemu ochrony, organ zarządzający
będzie mógł zwrócić się do właściwego organu uczestnika ochrony o odwołanie członków
zarządu lub rady nadzorczej. Będzie mógł także zaskarżyć do sądu uchwałę walnego
zgromadzenia lub zebrania przedstawicieli. W przypadku zaprzestania regulowania
zobowiązań przez uczestnika lub rażącego naruszenia przepisów prawa, organ nadzoru będzie
mógł zwrócić się do KNF z wnioskiem o ustanowienie kuratora lub zarządu komisarycznego
(proponowany art. 22j ust. 4 ustawy o bankach spółdzielczych).
Funkcjonowanie systemu ochrony będzie podlegać nadzorowi bankowemu sprawowanemu
przez KNF w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o bankach spółdzielczych oraz
w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, z uwzględnieniem
wskazanych przepisów ustawy – Prawo bankowe, co jest uzasadnione faktem, że jednostka
zarządzająca nie musi być bankiem (proponowany art. 22o ustawy o bankach spółdzielczych).
Art. 1 pkt 14 projektu ustawy – koszty związane z tworzeniem systemu ochrony
instytucjonalnej mogą stanowić istotną barierę ekonomiczną dla tworzenia systemu ochrony
w sektorze bankowości spółdzielczej, stąd zasadne jest wprowadzenie zmian, które umożliwią
bankom spółdzielczym i bankom zrzeszającym uzyskanie pomocy finansowej na wydatki
związane z tworzeniem lub przystąpieniem do tego systemu. W tym celu przewidziano
możliwość udzielenia przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny pożyczek bankom
spółdzielczym lub bankom zrzeszającym ze środków zgromadzonych w funduszu
restrukturyzacji banków spółdzielczych. W każdym przypadku przed udzieleniem wsparcia
Bankowy Fundusz Gwarancyjny będzie dokonywał oceny, czy biorąc pod uwagę warunki, na
jakich ma być udzielane, stanowi pomoc publiczną i zastosuje przepisy o postępowaniu
w sprawach dotyczących pomocy publicznej.
Przewiduje się także możliwość umorzenia części lub całości należności z tytułu zwrotnej
pomocy finansowej w drodze uchwały Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Przesłankami dla takiej czynności są ważny interes publiczny lub wpływ na zwiększenie
stabilności finansowej i w założeniu beneficjentami przedmiotowego umorzenia mogą być
9
uczestnicy systemu ochrony. Założeniem jest, aby ewentualnemu umorzeniu podlegała pomoc
udzielona przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny ze środków funduszu restrukturyzacji
banków spółdzielczych do wysokości 200 tys. euro, a więc w ramach pomocy de minimis.
Art. 1 pkt 15 projektu ustawy – uchylenie ust. 2 i 3 w art. 39 ustawy o bankach spółdzielczych
wynika z konieczności dostosowania do rozporządzenia CRR w związku z faktem, że obecnie
strukturę funduszy własnych banku określają przepisy tego rozporządzenia, tj. art. 25–91.
2. Art. 2 – zmiany w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych
Fundusz pomocowy, z którego środki przeznaczane będą na finansowanie zadań systemu
ochrony w zakresie pomocy finansowej dla uczestników systemu ochrony mającej na celu
poprawę ich wypłacalności i zapobieżenie upadłości, będzie tworzony z wpłat uczestników
systemu ochrony, którzy te wpłaty będą uznawać jako koszt uzyskania przychodu, zaś środki
zgromadzone w ramach funduszu z uwagi na jego cele będą zwolnione z podatku
dochodowego. Ponadto kosztem uzyskania przychodu będą również składki płacone przez
uczestników systemu ochrony na rzecz jednostki zarządzającej, w celu pokrycia kosztów jej
funkcjonowania.
3. Art. 3 – zmiany w ustawie o rachunkowości
Celem zmian w zakresie rachunkowości jest umożliwienie ministrowi właściwemu do spraw
finansów publicznych wprowadzenie uregulowań szczególnych w zakresie zasad
rachunkowości i zasad tworzenia rezerw celowych systemu ochrony, z uwzględnieniem
pomocowej i restrukturyzacyjnej funkcji tego systemu oraz działającego w jego ramach
funduszu pomocowego.
4. Art. 4 – zmiany w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym
Fundusz pomocowy systemu ochrony będzie pełnił zadania zbliżone charakterem do funkcji
pomocowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Również forma realizacji tych zadań,
tj. udzielanie pożyczek, gwarantowanie i poręczanie, jest zbieżna z formami pomocy
przewidzianymi w art. 19 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Z tych powodów
uczestnicy systemu ochrony będą zwolnieni z opłaty ostrożnościowej na rzecz Bankowego
Funduszu Gwarancyjnego, pod warunkiem przekazania jej równowartości na fundusz
pomocowy systemu ochrony (art. 1 pkt 13 projektu ustawy – proponowany art. 22g ust. 3
ustawy o bankach spółdzielczych).
10
5. Art. 5 – zmiany w ustawie – Prawo bankowe
Art. 5 pkt 1 projektu ustawy – art. 20 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe ma na celu
zdefiniowanie określenia bank spółdzielczy poprzez odwołanie do definicji z ustawy
o bankach spółdzielczych.
Art. 5 pkt 2 projektu ustawy – art. 104 ust. 2 pkt 9 i 10 ustawy – Prawo bankowe mają na celu
przyznanie uprawnień organowi zarządzającemu do dostępu do informacji objętej tajemnicą
bankową, co jest niezbędne do realizacji celów, jakie przypisano systemowi ochrony. Ponadto
niezbędne było także przyznanie tych uprawnień innym uczestnikom systemu ochrony,
ponieważ zgodnie z art. 113 ust. 7 lit. c rozporządzenia CRR, system ochrony musi posiadać
mechanizmy monitorowania i klasyfikacji ryzyka pozwalające każdemu uczestnikowi
systemu kontrolować ekspozycje, których dotyczy niewykonanie zobowiązań u innych
uczestników systemu. Realizacja tego obowiązku może wymagać przekazywania informacji
na temat ekspozycji zagrożonych u innych uczestników zrzeszenia. Brak tego instrumentu
może uniemożliwić efektywną kontrolę ryzyka w systemie.
Art. 5 pkt 3 projektu ustawy – projektowane limity i inne mechanizmy kontrolne
obowiązujące uczestników systemu będą kształtowane w sposób pozwalający na odpowiednio
wczesne reagowanie na niepokojące symptomy, wyprzedzająco w stosunku do przesłanek
obecnie powodujących konieczność interweniowania przez KNF. Jednocześnie należy
zaznaczyć, że niektóre funkcje organów systemu ochrony w pewnych aspektach
funkcjonowania zastąpią działania nadzorcze KNF wykonywane do tej pory wobec banków –
uczestników systemu ochrony. Ponadto wyposażenie organów systemu ochrony w środki
prawne o charakterze dyscyplinującym wobec uczestników systemu ochrony powinno
przyczynić się do odpowiedniej skuteczności działań organów systemu ochrony. Mając to na
uwadze oraz fakt, że uczestnictwo w systemie ochrony instytucjonalnej powinno ograniczyć
zakres czynności kontrolnych podejmowanych przez KNF, przewidziano redukcję o 20%
opłaty z tytułu nadzoru bankowego dla uczestników systemu ochrony.
6. Art. 6 – zmiany w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
i naprawcze
Proponowane zmiany mają na celu wprowadzenie regulacji, zgodnie z którymi środki
zgromadzone w ramach funduszu pomocowego nie wchodzą w skład masy upadłości.
Dotychczasowi uczestnicy systemu ochrony mogą zdecydować o przekazaniu tych środków
do jednego z nich albo do utworzonej nowej jednostki, w celu utworzenia, z wykorzystaniem
tego mienia, nowego systemu ochrony, lub jego wykorzystania w istniejącym systemie
11