Rządowy projekt ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego

praktyki utrzymania obszarów proekologicznych, upoważnia się ministra właściwego
do spraw rolnictwa (projektowany art. 12 ust. 4).
W projektowanym art. 12 ust. 3 przewiduje się zastosowanie współczynników
przekształcenia (konwersji) i współczynników ważenia określonych w załączniku X do
rozporządzenia nr 1307/2013 do obliczania powierzchni obszarów uznawanych za
obszary proekologiczne w celu uwzględnienia wartości środowiskowej poszczególnych
rodzajów tych obszarów oraz ułatwienia ich pomiaru i wyliczania ich powierzchni
w gospodarstwie. Współczynniki konwersji i ważenia wykorzystywane będą
w odniesieniu do wszystkich obszarów proekologicznych. Ich wartość odzwierciedla
zróżnicowane znaczenie poszczególnych obszarów proekologicznych dla różnorodności
biologicznej. Współczynniki te służą do przeliczenia rzeczywistej powierzchni
obiektów uznawanych za obszary proekologiczne na powierzchnię przeliczeniową,
większą lub mniejszą od rzeczywistej. W przypadku elementów o charakterze liniowym
i punktowym współczynniki wykorzystywane będą do przeliczenia rzeczywistej
powierzchni tych elementów na powierzchnię przeliczeniową, większą lub mniejszą od
rzeczywistej. Natomiast w przypadku obszarów, dla których wartość współczynników
została określona na poziomie niższym niż 1, zastosowanie współczynników
spowoduje, że rzeczywista powierzchnia tych obszarów zaliczana do obszarów
proekologicznych zostanie odpowiednio zmniejszona. Zastosowanie współczynników
o wartości poniżej 1 jest obowiązkowe dla państwa członkowskiego.
Projektowany art. 13 ustanawia przepisy dotyczące płatności, o której mowa w tytule III
rozdział 5 rozporządzenia nr 1307/2013, tj. płatności dla młodych rolników. Zgodnie
z przepisami unijnymi (art. 50 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013) państwa
członkowskie mają obowiązek wdrożenia tej płatności, a zatem jest to element
obligatoryjny systemu wsparcia bezpośredniego. Instrument ten ma ułatwić młodym
rolnikom zakładanie działalności i dostosowanie strukturalne ich gospodarstw rolnych
po rozpoczęciu działalności, mając na względzie, że rozwój działalności rolniczej
prowadzonej przez osoby młode ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności
unijnego sektora rolnego (motyw 47 preambuły rozporządzenia nr 1307/2013).
Przepisy rozporządzenia nr 1307/2013 przewidują kilka możliwych sposobów
obliczania kwoty płatności dla młodych rolników, pozostawiając wybór wariantu
państwom członkowskim. W projektowanym art. 13 proponuje się, aby kwotę płatności
15
dla młodych rolników ustalano zgodnie z art. 50 ust. 8 rozporządzenia nr 1307/2013,
tj. mnożąc liczbę odpowiadającą 25% średniej krajowej płatności na hektar przez liczbę
kwalifikujących się hektarów, które rolnik zadeklarował we wniosku o przyznanie
płatności. Średnią krajową płatność na hektar oblicza się, dzieląc krajowy pułap na rok
kalendarzowy 2019 przez liczbę kwalifikujących się hektarów zadeklarowanych
w 2015 r.
Przyjęcie takiego sposobu obliczania płatności pozwoli na
zmaksymalizowanie kwoty wsparcia, a więc będzie zachęcało młodych rolników do
rozpoczynania i prowadzenia działalności rolniczej.
Zgodnie z art. 50 ust. 9 rozporządzenia nr 1307/2013 państwa członkowskie ustalają
jeden maksymalny limit stosowany do liczby kwalifikujących się hektarów
zadeklarowanych przez rolnika, który nie może być niższy niż 25 ani wyższy niż 90.
Decyzja Polski w tym zakresie znalazła odzwierciedlenie w projektowanym art. 13,
zgodnie z którym płatność dla młodych rolników przysługuje do powierzchni gruntów
nie większej niż 50 ha.
Z danych uzyskanych z ARiMR wynika, że przyjęcie progu 50 ha spowoduje, że do
wsparcia będzie się kwalifikowało ok. 954 tys. ha, co stanowi ok. 88,74% łącznej
powierzchni gruntów rolnych będących w posiadaniu młodych rolników. Powierzchnia,
która nie zostanie objęta wsparciem to ok. 121 tys. ha, co stanowi ok. 11,26%
powierzchni gospodarstw. Jedynie ok. 1080 największych gospodarstw otrzyma
wsparcie do pierwszych 50 ha, a nie do całości użytkowanych gruntów, co stanowi
zaledwie ok. 1,65% beneficjentów płatności dla młodych rolników. Tak ukierunkowane
wsparcie zapewni rozwój działalności rolniczej prowadzonej przez osoby młode. Ma to
zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności unijnego sektora rolnego, ponieważ
wsparcie dochodu ułatwi młodym rolnikom zakładanie działalności oraz dostosowanie
strukturalne gospodarstw rolnych po rozpoczęciu przez nich działalności.
Projektowany art. 14 reguluje kwestie dotyczące płatności redystrybucyjnej, o której
mowa w tytule III rozdział 2 rozporządzenia nr 1307/2013, tj. płatności dodatkowej.
Zgodnie z przepisami unijnymi (art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013) jest to
element fakultatywny systemu wsparcia bezpośredniego, a o sposobie jego
ewentualnego wdrożenia państwo członkowskie może decydować corocznie.
Zgodnie z projektowanym art. 14 płatność dodatkowa będzie przyznawana rolnikom
posiadającym grunty o powierzchni przekraczającej 3 ha. Płatność ta będzie
16
przysługiwała do powierzchni nie większej niż 30 ha, pomniejszonej o 3 ha (mając na
uwadze przepisy art. 41 ust. 4 rozporządzenia nr 1307/2013, górna granica przedziału
hektarów wspieranych w ramach płatności dodatkowej, w przypadku Polski, nie może
być większa niż 30). Płatność dodatkowa zostanie zatem przyznana maksymalnie do
27 ha (30 ha pomniejszone o 3 ha). Wsparcie w ramach płatności dodatkowej będzie
zatem ukierunkowane na grupę gospodarstw małych i średnich. Pozwoli to na
skuteczniejsze wspieranie dochodów tych gospodarstw, które nie osiągają takich
korzyści wynikających ze skali produkcji, jak gospodarstwa największe, niemniej
jednak mają szanse na trwały rozwój.
Projektowane art. 15 i art. 16 wdrażają płatności w ramach dobrowolnego wsparcia
związanego z produkcją, o którym mowa w tytule IV rozdział 1 rozporządzenia
nr 1307/2013. W projektowanych przepisach znajduje odzwierciedlenie decyzja Polski
o stosowaniu płatności związanych z produkcją oraz o objęciu tym wsparciem
wybranych sektorów produkcji roślinnej i zwierzęcej.
Przepisy unijne przewidują możliwość stosowania płatności związanych z produkcją
w sektorach wymienionych w art. 52 ust. 2 rozporządzenia nr 1307/2013: zboża,
nasiona oleiste, rośliny wysokobiałkowe, rośliny strączkowe, len, konopie, ryż, orzechy,
ziemniak skrobiowy, mleko i przetwory mleczne, nasiona, mięso baranie i mięso kozie,
wołowina i cielęcina, oliwa z oliwek, jedwabniki, susz paszowy, chmiel, burak
cukrowy, trzcina cukrowa i cykoria, owoce i warzywa oraz zagajniki o krótkiej rotacji.
Państwa członkowskie mają możliwość wspierania w ramach tych płatności sektorów,
które mają szczególne znaczenie gospodarcze, środowiskowe lub społeczne i które
znajdują się w trudnej sytuacji.
Przeprowadzone diagnozy wykazały, że w warunkach Polski sytuacja taka dotyczy
następujących sektorów: rośliny wysokobiałkowe, ziemniak skrobiowy, burak cukrowy,
chmiel, pomidory, owoce miękkie (truskawka i malina), len i konopie włókniste –
w odniesieniu do produkcji roślinnej oraz bydło, krowy, owce i kozy – w odniesieniu do
produkcji zwierzęcej. Znalazło to odzwierciedlenie w projektowanych art. 15 ust. 1
i art. 16 ust. 1.
W projektowanych art. 15 ust. 2 oraz art. 34 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustanowiono, że
płatność do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych będzie przyznawana do
upraw roślin gatunków określonych przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi,
17
w drodze rozporządzenia, przy czym maksymalna powierzchnia tych upraw, która
będzie mogła zostać objęta płatnością, to 75 ha. Wprowadzony limit powierzchniowy
sprawia, że maksymalna kwota wsparcia w ramach tej płatności przypadająca na
gospodarstwo będzie ograniczona. Zapewni to relatywnie (tzn. w przeliczeniu na
jednostkę powierzchni) silniejszy poziom wsparcia gospodarstw, w których
powierzchnia uprawy roślin wysokobiałkowych nie przekracza ustanowionego limitu.
Projektowany art. 15 ust. 3–6 wprowadza wymóg zawarcia umowy na uprawę
w odniesieniu do płatności w sektorze ziemniaków skrobiowych, buraków cukrowych
i pomidorów, zasadę przyznawania płatności wyłącznie do powierzchni gruntów nie
większej niż powierzchnia wskazana w tej umowie oraz wymogi odnoszące się do tej
umowy. Celem tych przepisów jest zapewnienie, aby wsparciem objęte były uprawy
prowadzone w związku z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez przemysł przetwórczy.
Z uwagi na wielokierunkowe zastosowanie ziemniaków skrobiowych (mogą stanowić
surowiec do produkcji nie tylko skrobi, lecz również spirytusu, frytek, chipsów i innych
wyrobów ziemniaczanych) oraz buraków cukrowych (poza produkcją cukru mogą
stanowić w szczególności surowiec do produkcji biogazu czy bioetanolu),
w projektowanym art. 15 ust. 4 wprowadzono wymóg, że odbiorcy tych produktów
zobowiązują się w umowie przeznaczyć je na produkcję odpowiednio skrobi
ziemniaczanej i cukru.
Zaproponowane rozwiązanie ukierunkowuje wsparcie na produkty rolne o określonym
przeznaczeniu bez wprowadzania skomplikowanych systemów zatwierdzania
przetwórców i prowadzenia ich rejestrów, które wiążą się z dodatkowymi obciążeniami
regulacyjnymi dla rolników i przetwórców oraz ze stosunkowo wysokimi kosztami
administracyjnymi obsługi instrumentu wsparcia dla agencji płatniczej.
Projektowany art. 57 umożliwia przyznanie płatności związanej do upraw, również
w przypadku gdy umowa, w której rolnik zobowiązał się do wytworzenia i dostarczenia
oznaczonej ilości produktów rolnych, została zawarta przed dniem wejścia w życie
projektowanej ustawy.
W projektowanych art. 15 ust. 7 i art. 34 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustanowiono, że płatność
w sektorze chmielu będzie przyznawana do powierzchni upraw prowadzonych
w rejonach określonych przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, w drodze
18
rozporządzenia. Dzięki temu wsparcie będzie kierowane do tradycyjnych plantatorów
chmielu, wyspecjalizowanych w prowadzeniu upraw tej rośliny.
Projektowany art. 16 określa warunki przyznawania płatności związanych do zwierząt.
Proponuje się stosowanie następujących form pomocy:
1) płatność do bydła – przyznawana do zwierząt gatunku bydło domowe obu płci,
których wiek w dniu 15 maja roku złożenia wniosku nie przekracza 24 miesięcy,
2) płatność do krów – przyznawana do samic gatunku bydło domowe, których wiek
w dniu 15 maja roku złożenia wniosku przekracza 24 miesiące,
3) płatność do owiec – przyznawana do samic gatunku bydło domowe, których wiek
w dniu 15 maja roku złożenia wniosku wynosi co najmniej 12 miesięcy,
4) płatność do kóz – przyznawana do samic gatunku bydło domowe, których wiek
w dniu 15 maja roku złożenia wniosku wynosi co najmniej 12 miesięcy.
Wiek zwierząt będzie obliczany na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego
dotyczących obliczania terminów, z tym że termin upływa z początkiem ostatniego dnia
(zgodnie z k.c. termin oznaczony w tygodniach miesiącach lub latach kończy się
z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu).
Takie rozwiązanie ma na celu zapewnienie, aby płatność do bydła mogła przysługiwać
maksymalnie dwa razy w życiu zwierzęcia.
Płatność do bydła będzie przyznawana tylko wtedy, gdy liczba zwierząt objętych
wnioskiem o przyznanie tej płatności, złożonym przez rolnika, wynosi co najmniej
3 sztuki. Ta sama zasada obowiązywać będzie w przypadku płatności do krów.
Płatność do owiec będzie przyznawana tylko wtedy, gdy liczba zwierząt objętych
wnioskiem o przyznanie tej płatności złożonym przez rolnika wynosi co najmniej
10 sztuk.
Płatność do kóz będzie przyznawana tylko wtedy, gdy liczba zwierząt objętych
wnioskiem o przyznanie tej płatności, złożonym przez rolnika, wynosi co najmniej
5 sztuk.
W odniesieniu do płatności do zwierząt z gatunku bydło domowe proponuje się ponadto
ustanowienie limitu zwierząt, które mogą zostać objęte płatnością. Płatność do bydła
będzie przyznawana maksymalnie do 30 sztuk zwierząt. Podobnie płatność do krów –
będzie przyznawana maksymalnie do 30 sztuk zwierząt.
19