Rządowy projekt ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego

wymienione w art. 9 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 1307/2013 lub inne
nierolnicze rodzaje działalności, które zostaną ewentualnie określone w rozporządzeniu
wydanym na podstawie fakultatywnego upoważnienia zawartego w art. 7 ust. 4
projektowanej ustawy.
Dokładna liczba rolników, którzy będą objęci tą procedurą, nie jest znana, ponieważ
dotychczas prowadzenie innych rodzajów działalności pozostawało bez wpływu na
przyznawanie płatności bezpośrednich (a więc nie było przedmiotem ustaleń w toku
postępowania administracyjnego w sprawie o przyznanie płatności). Należy jednak
zauważyć, że przyjęte w projekcie ustawy podejście spowoduje, że konieczność
wykazania, że jest się rolnikiem aktywnym zawodowo będzie dotyczyła możliwie
najmniejszej liczby beneficjentów. Wynika to z faktu zastosowania skrajnych
możliwych (dopuszczonych prawem Unii Europejskiej) rozwiązań, tj. nierozszerzania
listy rodzajów działalności, której prowadzenie powoduje objęcie procedurą
sprawdzania aktywności zawodowej oraz ustanowienia progu płatności powodującego
automatyczne uznanie podmiotu za rolnika aktywnego zawodowo na maksymalnym
poziomie 5000 euro.
Projektowany art. 8 określa warunki przyznania płatności obszarowych, które odnoszą
się do gruntów rolnych (w odróżnieniu od warunków określonych w projektowanym
art. 7, które odnoszą się do rolnika).
Projektowany art. 8 ust. 1 pkt 1 stanowi, że płatności obszarowe są przyznawane do
powierzchni działki rolnej położonej na gruntach będących kwalifikującymi się
hektarami.
Projektowany art. 8 ust. 1 pkt 2 wdraża art. 36 ust. 5 rozporządzenia nr 1307/2013,
zgodnie z którym, z wyjątkiem przypadku działania siły wyższej lub okoliczności
nadzwyczajnych, grunty rolne muszą pozostawać w posiadaniu rolnika w dniu
ustalonym przez państwo członkowskie, który nie może przypadać później niż ustalona
przez to państwo członkowskie data zmiany wniosku o przyznanie płatności. Proponuje
się, aby dniem tym był, tak jak dotychczas, dzień 31 maja roku złożenia wniosku.
Projektowany art. 8 ust. 1 pkt 3 wdraża art. 72 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia
nr 1306/2013, zgodnie z którym, w zakresie bezpośredniej płatności obszarowej, każde
z państw członkowskich określa minimalną powierzchnię działki rolnej, w odniesieniu
do której można składać wniosek. Minimalna powierzchnia nie może jednak
10
przekraczać 0,3 ha. Proponuje się, aby minimalna powierzchnia wynosiła, tak jak
dotychczas, 0,1 ha.
Projektowany art. 8 ust. 1 pkt 4 wdraża art. 5 ust. 2 lit. a rozporządzenia nr 1306/2013,
zgodnie z którym państwa członkowskie określają maksymalny kwalifikowalny obszar
do celów systemów wsparcia wymienionych w załączniku I do rozporządzenia
nr 1307/2013.
Projektowany art. 8 ust. 2 i ust. 3 pkt 2 wdraża art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 640/2014,
upoważniając ministra właściwego do spraw rolnictwa do określenia, w drodze
rozporządzenia, elementów krajobrazu, które uznawane są za część kwalifikującego się
obszaru działki rolnej, oraz ich szerokości.
Projektowany art. 8 ust. 3 pkt 1 ustanawia dla ministra właściwego do spraw rolnictwa
upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, gatunków drzew, których
uprawa stanowi zagajnik o krótkiej rotacji, oraz maksymalny cykl zbioru dla każdego
z tych gatunków drzew, wdrażając w ten sposób art. 4 ust. 2 akapit pierwszy lit. c
rozporządzenia nr 1307/2013.
Projektowany art. 8 ust. 3 pkt 3 upoważnia ministra właściwego do spraw rolnictwa do
określenia, w drodze rozporządzenia, maksymalnego zagęszczenia drzew, w przypadku
którego działka rolna zawierająca rozrzucone drzewa uznawana jest za kwalifikujący się
obszar. Przepis ten wdraża art. 9 ust. 3 akapit drugi rozporządzenia nr 640/2014.
Projektowany art. 9 ustanawia przepisy dotyczące nowego komponentu systemu
płatności bezpośrednich – płatności z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu
i środowiska, o której mowa w rozdziale 3 tytuł III rozporządzenia nr 1307/2013,
tj. płatności za zazielenienie. Zgodnie z przepisami unijnymi (art. 43 ust. 1
rozporządzenia nr 1307/2013) jest to obowiązkowy do wdrożenia przez państwa
członkowskie element systemu płatności bezpośrednich. Celem wprowadzenia nowej
płatności jest poprawa oddziaływania na środowisko Wspólnej Polityki Rolnej, przede
wszystkim w zakresie różnorodności biologicznej i klimatu.
Zgodnie z projektowanym art. 9 ust. 1 rolnik zobowiązany do przestrzegania praktyk
zazielenienia zgodnie z art. 43 ust. 1 nie może ich realizować przez krajowe lub
regionalne systemy certyfikacji środowiskowej, o których mowa w art. 43 ust. 3 lit. b
rozporządzenia nr 1307/2013. Możliwa będzie natomiast realizacja praktyki
dywersyfikacji upraw (zgodnie z art. 43 ust. 2 lit. a) przez praktyki równoważne,
11
przynoszące ten sam lub większy poziom korzyści dla klimatu i środowiska do praktyki
dywersyfikacji upraw. Jako praktyki równoważne do dywersyfikacji upraw, w oparciu
o załącznik IX do rozporządzenia nr 1307/2013, zostały wskazane zobowiązania
dotyczące płodozmianu, obejmujące wymóg posiadania przynajmniej 3 upraw, przy
czym uprawa główna obejmuje maksymalnie 75%, oraz wymóg dotyczący posiadania
przynajmniej czterech upraw. Na podstawie projektowanego art. 9 ust. 2 minister
właściwy do spraw rozwoju wsi upoważniony zostanie do określenia, w drodze
rozporządzenia, pakietów w ramach działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego w
ramach PROW 2014–2020, przez które rolnik będzie mógł realizować wskazane wyżej
zobowiązania w ramach praktyk równoważnych, zapewniając, aby realizacja
zobowiązania lub jego części skutkowała równoważnym lub większym poziomem
korzyści dla klimatu i środowiska w porównaniu z praktyką dywersyfikacji upraw.
W art. 10 ust. 1 proponuje się ustanowienie okresu, w trakcie którego sprawdzany
będzie udział i rodzaj upraw występujących na gruntach ornych w gospodarstwie. Okres
ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące.
Zgodnie z art. 10 ust. 2 minister właściwy do spraw rolnictwa upoważniony zostanie do
określenia, w drodze rozporządzenia, daty rozpoczęcia i zakończenia okresu, w trakcie
którego sprawdzany będzie sposób realizacji praktyki dywersyfikacji upraw. Okres ten
będzie przypadał na najistotniejszy okres uprawy oraz w trakcie tego okresu będzie
możliwe zweryfikowanie realizacji przez rolnika praktyki dywersyfikacji upraw.
Projektowany art. 11 ust. 1 określa obowiązek ponownego przekształcenia w trwały
użytek zielony wyznaczonego przez państwo członkowskie cennego przyrodniczo
trwałego użytku zielonego objętego zakazem zaorywania lub przekształcania,
położnego na obszarze Natura 2000 (zgodnie z art. 45 ust. 1 akapit trzeci
rozporządzenia nr 1307/2013), który został zaorany lub przekształcony. Proponuje się,
aby rolnik był zobowiązany do ponownego przekształcenia przedmiotowego cennego
przyrodniczo trwałego użytku zielonego nie później niż do dnia 31 maja roku
następującego po roku złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich.
Zgodnie z projektowanym art. 11 ust. 7 do wyznaczenia, w drodze rozporządzenia,
trwałych użytków zielonych cennych przyrodniczo upoważniony będzie minister
właściwy do spraw rolnictwa, mając na uwadze zapewnienie ochrony trwałych użytków
zielonych wartościowych pod względem środowiskowym.
12
Projektowany art. 11 ust. 2 stanowi, że w przypadku gdy w skali kraju stosunek
powierzchni trwałych użytków zielonych do całkowitego obszaru gruntów rolnych
zmaleje o więcej niż 5% w odniesieniu do stosunku ustalonego w 2015 r., wprowadza
się zakaz przekształcania trwałych użytków zielonych oraz nakłada się na rolników
obowiązek przywrócenia lub ustanowienia trwałych użytków zielonych, zgodnie
z przepisami art. 44 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 639/2014, nie później niż do dnia
31 maja roku następującego po roku złożenia wniosku o przyznanie płatności
bezpośrednich. Zgodnie z punktem 42 preambuły do rozporządzenia nr 1307/2013
państwo członkowskie powinno wybrać, na jakim poziomie terytorialnym (poziom
krajowy, regionalny, podregionalny lub poziom gospodarstwa) będzie kontrolować
poziom trwałych użytków zielonych. Obowiązek ten będzie realizowany na poziomie
kraju, aby zagwarantować rolnikom większą swobodę w podejmowaniu decyzji
dotyczących produkcji.
Zgodnie z projektowanym art. 11 ust. 3, w przypadku gdy w skali kraju stosunek
powierzchni trwałych użytków zielonych do całkowitego obszaru gruntów rolnych
zmaleje o więcej niż 5% w odniesieniu do stosunku ustalonego w 2015 r., obowiązek
przywrócenia lub ustanowienia trwałych użytków zielonych oraz obowiązek
przywrócenia przekształconych trwałych użytków zielonych cennych przyrodniczo
będzie stwierdzał, w drodze decyzji, kierownik biura powiatowego ARiMR.
Przedmiotowy obowiązek, zgodnie z projektowanym art. 11 ust. 4, może być
stwierdzony również w decyzji w sprawie o przyznanie płatności bezpośrednich.
Projektowany art. 11 ust. 5 upoważnia ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do
ogłoszenia do dnia 30 listopada każdego roku, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku
Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, procentu, o jaki zmalał albo
zwiększył się stosunek wskaźnika trwałych użytków zielonych do całkowitego obszaru
gruntów rolnych w stosunku do wskaźnika referencyjnego. Jednocześnie projektowany
art. 56 upoważnia ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do ogłoszenia do dnia
30 listopada 2015 r., w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wskaźnika referencyjnego, o którym mowa
w art. 45 ust. 2 rozporządzenia nr 1307/2013.
Zgodnie z art. 11 ust. 6 w przypadku nieprzestrzegania obowiązku ponownego
przekształcenia gruntu w trwały użytek zielony w związku z zaoraniem lub
13
przekształceniem trwałego użytku zielonego cennego przyrodniczo lub w związku
z wprowadzeniem zakazu przekształcania trwałych użytków zielonych, w przypadku
gdy w skali kraju stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do całkowitego
obszaru gruntów rolnych zmaleje o więcej niż 5% w odniesieniu do wskaźnika
ustalonego w 2015 r., stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji – do żądania wykonania ww. obowiązków w drodze egzekucji
administracyjnej jest uprawniony kierownik biura powiatowego ARiMR.
Zgodnie z projektowanym art. 12 ust. 1 praktyka utrzymania obszarów
proekologicznych, o której mowa w art. 43 ust. 2 lit. c rozporządzenia nr 1307/2013,
jest realizowana przez utrzymanie obszarów uznanych za proekologiczne. Na podstawie
listy obszarów proekologicznych określonych w art. 46 ust. 2 rozporządzenia
nr 1307/2013 (grunty ugorowane, tarasy, elementy krajobrazu, strefy buforowe, hektary
rolno-leśne, pasy kwalifikujących się hektarów wzdłuż obrzeży lasu, zagajniki
o krótkiej rotacji, obszary zalesione, międzyplony lub pokrywa zielona, uprawy wiążące
azot) minister właściwy do spraw rolnictwa, w drodze rozporządzenia, wskaże listę
obszarów, które będą uznawane w Polsce za obszary proekologiczne, oraz kryteria ich
uznania za obszary proekologiczne, zgodnie z art. 45 rozporządzenia nr 639/2014,
a także, mając na względzie zapewnienie osiągnięcia jak najkorzystniejszego
oddziaływania na środowisko, wykonywania praktyki utrzymania obszarów
proekologicznych (projektowany art. 12 ust. 4).
Zgodnie z projektowanym art. 12 ust. 2 wprowadzona zostanie możliwość wspólnej
realizacji praktyki utrzymania obszarów proekologicznych przez rolników, których
gospodarstwa położne są w bliskiej odległości, pod warunkiem że wspólne obszary
proekologiczne przylegają do siebie (zgodnie z art. 46 ust. 6 rozporządzenia
nr 1307/2013). Możliwość ta powinna ułatwić rolnikom wypełnianie praktyki
utrzymania obszarów proekologicznych. Ponadto obszary proekologiczne o większej
powierzchni przynoszą większe potencjalne korzyści środowiskowe, pełniąc istotną rolę
jako siedlisko fauny i flory. W niektórych przypadkach mogą również pełnić funkcję
korytarzy ekologicznych. Do określenia, w drodze rozporządzenia, warunków wspólnej
realizacji praktyki utrzymania obszarów proekologicznych, w tym uznawania
gospodarstw za znajdujące się w bliskiej odległości i wymagania, jakim powinna
odpowiadać umowa zawierana przez rolników uczestniczących we wspólnej realizacji
14