Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

– 110 –
niniejszej ustawy, a przepis art. 52 znajduje zastosowanie na podstawie art. 4 ustawy, o której
mowa w art. 1 niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 4
niniejszej ustawy, w zakresie odnoszącym się do podmiotu określonego w art. 52 ustawy,
o której mowa w art. 1.
Art. 20. 1. W sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy
złożono wniosek o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie
dozoru elektronicznego na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary
pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, stosuje się
przepisy dotychczasowe.
2. Postępowanie w sprawie wyboru upoważnionego podmiotu dozorującego, wszczęte
i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, prowadzone na podstawie
ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem
karnym w systemie dozoru elektronicznego, prowadzi się na zasadach dotychczasowych.
Art. 21. 1. Środki pieniężne zgromadzone na podstawie art. 126 ustawy, o której mowa
w art. 3 niniejszej ustawy, zakład karny przekazuje na centralny rachunek bankowy,
wskazany w art. 126 § 5 ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Środki zgromadzone na
wybranym rachunku bankowym lub książeczce oszczędnościowej zakład karny przekazuje na
centralny rachunek bankowy, wskazany w art. 126 § 5 ustawy, o której mowa w art. 3,
w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, na wniosek skazanego, w terminie 30 dni od ich
udostępnienia.
2. Do przekazywania skazanemu w chwili zwolnienia z zakładu karnego środków
pieniężnych zgromadzonych na podstawie art. 126 ustawy, o której mowa w art. 3 niniejszej
ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe, a od chwili ich przekazania na centralny
rachunek bankowy – przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
3. Przepis art. 126 § 7 ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą, stosuje się również do środków pieniężnych zgromadzonych na podstawie art. 126
ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu dotychczasowym.
4. Minister Sprawiedliwości zawrze umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego
o prowadzenie centralnego rachunku bankowego, wskazaną w art. 126 § 5 ustawy, o której
mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie 6 miesięcy od dnia
wejścia w życie niniejszej ustawy.
– 111 –
Art. 22. Kwalifikacja osób, wobec których sprawowany jest dozór, do określonej grupy
ryzyka powrotu do przestępstwa, dokonana zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie
art. 176 ustawy, o której mowa w art. 3 niniejszej ustawy, zachowuje moc przez okres nie
dłuższy niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 23. W stosunku do osób, wobec których w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy
toczy się postępowanie wykonawcze lub stosuje się środek przymusu, mają zastosowanie
przepisy art. 12b ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, lub
art. 127b ustawy, o której mowa w art. 4, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, chyba że
przepisy dotychczasowe są dla nich względniejsze.
Art. 24. 1. Umowy zawarte na podstawie art. 12 ustawy, o której mowa w art. 10
niniejszej ustawy, przez organy właściwe wierzyciela w rozumieniu art. 2 pkt 10 ustawy
z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r.
poz. 1228 i 1548 oraz z 2013 r. poz. 1650) oraz właściwe jednostki organizacyjne wspierania
rodziny i systemu pieczy zastępczej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, 154, 866
i 1650) wygasają po upływie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Jeżeli obowiązek przekazania informacji gospodarczych do biura informacji
gospodarczej powstał przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i nie zachodzą
przesłanki określone w ustawie, o której mowa w art. 10 niniejszej ustawy, do usunięcia tych
informacji przez biuro, organy właściwe wierzyciela w rozumieniu art. 2 pkt 10 ustawy z dnia
7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz właściwe jednostki
organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przekażą
informacje gospodarcze do pozostałych biur informacji gospodarczych ujętych w wykazie,
o którym mowa w art. 11a ust. 2 ustawy, o której mowa w art. 10, w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
3. Biura informacji gospodarczej wykonujące działalność gospodarczą w dniu wejścia w
życie niniejszej ustawy zawiadomią ministra właściwego do spraw gospodarki o adresie, na
który należy przekazywać informacje gospodarcze, w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy.
4. Minister właściwy do spraw gospodarki udostępni w Biuletynie Informacji Publicznej
wykaz biur wykonujących działalność gospodarczą oraz ich adresów, na które należy
– 112 –
przekazywać informacje gospodarcze, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy.
Art. 25. Akty wykonawcze wydane na podstawie:
1)
art. 39 § 2, art. 109 § 3, art. 134 i art. 249 § 1 i § 3 pkt 2, 4 i 7 ustawy, o której mowa
w art. 3 niniejszej ustawy, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów
wykonawczych wydanych na podstawie art. 39 § 2, art. 109 § 3, art. 134, art. 176
i art. 249 § 3 pkt 2, 4 i 7 ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą, nie dłużej jednak niż przez okres 18 miesięcy;
2)
art. 611fa § 7 ustawy, o której mowa w art. 4 niniejszej ustawy, zachowują moc do dnia
wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 611fa § 7
ustawy, o której mowa w art. 4, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej
jednak niż przez okres 18 miesięcy;
3)
art. 179a § 2 ustawy, o której mowa w art. 5 niniejszej ustawy, zachowują moc do dnia
wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 179a § 2 ustawy,
o której mowa w art. 5, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż
przez okres 12 miesięcy.
Art. 26. Uchyla się ustawę z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia
wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego.
Art. 27. Ustawa wchodzi w życie 1 lipca 2015 r., z tym że:
1)
art. 1 pkt 64, art. 2 pkt 1, art. 3 pkt 45 w zakresie art. 126 § 5 i 8 Kodeksu karnego
wykonawczego, art. 7 pkt 4 lit. b tiret piąte, art. 11 pkt 1 lit. d w zakresie art. 95a
Kodeksu postępowania karnego oraz art. 21 ust. 4 wchodzą w życie w dniu
następującym po dniu ogłoszenia;
2) art. 11 pkt 1 lit. a–c, lit. d w zakresie art. 95b Kodeksu postępowania karnego, lit. e–zk
oraz pkt 2 i 3 wchodzą w życie w dniu 30 czerwca 2015 r.

UZASADNIENIE

I. Wprowadzenie
Prezentowany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz
niektórych innych ustaw jest największą od czasów uchwalenia ich w 1997 roku
nowelizacją przepisów materialnych prawa karnego. W tej części podstawy nowych
regulacji przygotowała Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego w związku
z zapotrzebowaniem Ministra Sprawiedliwości, związanym z bardzo trudną sytuacją
systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Projekt rządowy nie jest jednak
w pełni zbieżny z zamierzeniami Komisji Kodyfikacyjnej, gdyż w ocenie rządu
konieczne jest przyjęcie odmiennych lub zmodyfikowanych rozwiązań w zakresie
zarządzania wymiarem sprawiedliwości w sprawach karnych, niż zaproponowała to
Ministrowi Sprawiedliwości Komisja Kodyfikacyjna.
Potrzeba reformy przepisów Kodeksu karnego i związanych z nimi powiązań
systemowych w innych aktach prawnych, istotnych dla wymiaru sprawiedliwości
w sprawach karnych, wynika z kilku przyczyn. Zostaną one przedstawione poniżej.
1. Wadliwa struktura orzekanych kar przez sądy w relacji do poziomu
i charakterystyki przestępczości
Z przeprowadzonej analizy aktualnego stanu w zakresie zwalczania przestępczości
wynika utrzymujący się w dalszym ciągu wysoki poziom populacji osób osadzonych w
zakładach karnych oraz całkowita niewydolność systemu probacji. Według statystyk
policyjnych szczyt poziomu przestępczości w Polsce przypadł na lata 2003–2004
i wynosił ponad 1 460 000 przestępstw popełnianych rocznie. W latach 2008–2012
Policja notowała od ok. 1 080 000 do ok. 1 160 000 przestępstw (w roku 2012
stwierdzono ok. 1 120 000 przestępstw). Spadek jest widoczny także w liczbach osób
osądzonych przez sądy I instancji. W roku 2005 odnotowano 516 000 skazań, a w roku
2011 – 425 000. Jednocześnie liczba popełnianych przestępstw na 100 000
mieszkańców plasuje Polskę „w średnich stanach” państw UE, na poziomie około 2800
przestępstw na 100 000 mieszkańców. Charakterystyczne jest przy tym, że blisko 75%
skazań odnosi się do 12 typów przestępstw z Kodeksu karnego oraz przestępstw
przewidzianych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. z 2012 r. poz. 124). Przestępstwa z Kodeksu karnego wskazane są zaś
w artykułach: 158 § 1, 177 § 1, 178a § 1, 178a § 2, 178a § 4, 207 § 1, 209 § 1, 244, 278
§ 1, 279 § 1, 280 § 1 i 286.
W tym kontekście w orzecznictwie sądów karnych nadużywana jest kara
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – stanowi ona
bowiem ponad 60% konkluzji procesowych. Najczęściej jest ona orzekana w postaci
czystej probacji, czyli wyłącznie zagrożenia, że w przypadku kolejnego naruszenia
porządku prawnego (oczywiście w zależności od stopnia tego naruszenia) nastąpi
zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności. Co więcej, przepisy zezwalają na
wielokrotne orzekanie tego rodzaju kary, a do nowelizacji Kodeksu postępowania
karnego z września 2013 roku dobrowolne poddanie się karze premiowało takie
orzeczenie nawet w przypadku osób, wobec których można było podejrzewać, że
ponownie popełnią kolejne przestępstwa. W konsekwencji tego stanu wobec
ok. 400 000 osób orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania dwu- i trzykrotnie. Statystyka wskazuje, że są osoby mające na koncie
ponad 20 wyroków skazujących z warunkowym zawieszeniem wykonania kary
pozbawienia wolności. Osób, które były skazane 8 i więcej razy na taką karę, było
w sierpniu 2012 r. 667.
W liczbie orzeczonych kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania (ok. 240 000) 24% stanowią przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu
w komunikacji (przy czym art. 178a § 1 k.k. to 12%, art. 178a § 2 k.k. to 10% całości
skazań na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania),
a 36% to przestępstwa przeciwko mieniu (przy czym z art. 278 § 1 k.k. to 9%, art. 279
§ 1 k.k. to 4%, art. 286 § 1 k.k. to 10% ogółu skazań na karę pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania).
Niemal połowa osadzonych w zakładach karnych (na 85 000 osób) przebywa tam ze
względu na zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności wcześniej zawieszonej,
a na odbycie kary pozbawienia wolności – z różnych powodów – oczekuje ok. 70 000
osób. Na tę liczbę składają się: 69 376 skazanych wykazanych w statystykach sądów
rejonowych oraz 2112 skazanych wykazanych w statystykach sądów okręgowych.
Według danych z Centralnego Zarządu Służby Więziennej jest to 56 000 wyroków
dotyczących 46 000 osób. Dane wykazywane przez sądy są z przyczyn naturalnych
2