Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

powściągliwy  (np.  nie  okazują  zainteresowania  osobą  tej  samej  płci,  albo  nie 
trzymają  się  za  ręce ze swoimi partnerami lub partnerkami podczas spaceru) i  dla 
siebie  sztuczny,  żeby  nie  ujawnić  swojej  orientacji  seksualnej. Taki stan rzeczy z 
jednej strony powoduje silny  dyskomfort  psychiczny  ukrywającej  się  osoby,  a  z 
drugiej strony -  prowokuje  domysły  i  przypuszczenia  na  jej  temat,  powodując 
przynajmniej częściowe wykluczenie. 
Spośród osób objętych badaniem, które pracowały lub poszukiwały pracy w 
okresie  objętym  badaniem  (lata  2005-2006),  aż  84,6%  ukrywało  swoją  orientację 
seksualną. Najczęściej (procenty nie sumują się do 100) ukrywanie to miało miejsce 
wobec pracodawców i przełożonych (61,9%), następnie wobec innych pracowników 
(57,0%) a także wobec klientów oraz interesantów (48,6%). 
65,1%  respondentów  i  respondentek  badania  poprzedzającego 
przygotowanie  Raportu  uczyło  się  w  szkole  lub  na  uczelni.  Spośród  tych  osób  aż 
27,4%  przez  cały  czas  ukrywało  swoją  orientację  seksualną,  a  51,6%  robiło  to  do 
pewnego  stopnia,  tj.  nie  wobec  wszystkich.  W  77,8%  przypadków  orientację 
seksualną  ukrywano  przez  nauczycielami, a w 82,7% przypadków –  przed innymi 
uczniami/studentami. Mechanizm i skutki ukrywania orientacji seksualnej w szkole są 
bardzo podobne, jak w szkole. 
Raport zawiera też dane na temat ukrywania orientacji seksualnej w związku 
z zamieszkaniem. Aż 62,2% respondentów i respondentek podało, że zdarzyło im się 
ukrywać swoją orientację seksualną przed sąsiadami, a także wydzierżawiającymi i 
wynajmującymi  mieszkania  -  z  obawy  przed  ich  reakcją.  46,4%  osób  objętych 
badaniem stwierdziło też, że ukrywa fakt wspólnego zamieszkania z partnerem bądź 
partnerką tej samej płci. 
W przedmiocie ukrywania orientacji seksualnej  w miejscach publicznych 
Raport  zawiera  następujące  ustalenia:  76,5%  osób  objętych  badaniem  nie  ujawnia 
swojej orientacji seksualnej w takich miejscach, jak urzędy, sądy, bary, kluby, sklepy, 
środki  komunikacji  miejskiej,  taksówki  oraz  plaże.  Spośród  23,5%  respondentów  i 
respondentek,  którzy  się  na  to  zdecydowali,  32,0%  doznało  odmiennego  lub 
gorszego  traktowania  niż  osoby  heteroseksualne  (przejawami takiego traktowania 
były  m.in.  obraźliwe  i  poniżające  komentarze  współpasażerów  w  komunikacji 
publicznej, czy taksówkarzy, usuwanie z klubów i barów, a nawet utrudnianie 
korzystania z praw przysługujących stronie procesowej). 
35 
 
Przedstawione  powyżej  wyniki  badania ankietowego w przedmiocie 
ukrywania orientacji seksualnej  dają  obraz  poczucia  zagrożenia  homofobią  jako 
zjawiska, które może zamanifestować się w dowolnym  miejscu i czasie, oraz życia 
prowadzonego  w  czujności,  której  nie  muszą  zachowywać  osoby  heteroseksualne. 
Jest  to  jednocześnie  uzupełnienie  ponurego  obrazu,  jaki  wyłania  się  z  danych 
dotyczących aktów przemocy fizycznej i psychicznej spowodowanej nienawiścią do 
osób nieheteroseksualnych.  
 
Przedstawione  wyżej  wyniki  badań  opini   publicznej  oraz  badania 
ankietowego osób homoseksualnych i osób biseksualnych jednoznacznie wskazują, 
że  zjawisko  homofobi   jest  niemal  wszechobecne.  Nieprzypadkowo  też  homofobia 
zbiega  się  z  brakiem  elementarnej  wiedzy  na  temat  homoseksualności  i 
biseksualności  -  pokazują  to  wyniki  przytoczonych  wyżej  badań,  zgodnie  z  którymi 
duża  część  respondentek  i  respondentów  traktuje  homoseksualność  jako  coś 
nienormalnego, co nie powinno mieć miejsca i na co nie może być ich zgody, jako 
zjawisko jednoznacznie negatywne, które trzeba próbować  zmienić,  a  zasięg  jego 
występowania  –  ograniczyć,  także  poprzez  uniemożliwienie  zajmowania  niektórych 
funkcji  czy wykonywanie niektórych zawodów  przez osoby homoseksualne. 
Jednocześnie  ogromna  większość  osób  uczestniczących  w  badaniach  stwierdziła 
też, że osobiście  nie zna ani jednej osoby homoseksualnej. Wskazane niewiedza i 
nieznajomość  zjawiska  są  podstawowymi  przyczynami  lęku  wobec  niego,  strachu, 
stanowiącego źródło homofobi . 
Bezzasadna  nieprzychylność,  złośliwość  i  wyrządzanie  przykrości  to 
najłagodniejsze  przejawy  homofobii,  które  dotykają  osoby biseksualne, lesbijki i 
gejów niemal na co dzień. Przemoc psychiczna, w tym mowa nienawiści (częstokroć 
w  połączeniu  z  przekazem  medialnym,  wydatnie  zwiększającym  jej  „siłę  rażenia”) 
oraz  groźby  kierowane  pod  adresem  całej  społeczności  osób  homoseksualnych  i 
osób biseksualnych oraz jej przedstawicielek i przedstawicieli, a nadto przemoc 
fizyczna skierowana przeciw tym osobom –  to stan obecny, a nie ponura wizja 
przyszłości, której trzeba zapobiec.  
Zadaniem  państwa  jest  ochrona  podległych  jego  władzy  ludzi  przed 
przejawami dyskryminacji, w tym homofobii. Projektowane zmiany kodeksu karnego 
dają  szansę  na  przynajmniej  częściowe  naprawienie  zaniedbań  w  tym  zakresie. 
Rozszerzenie ochrony, jaką dają art. 119 § 1 kk, art. 256 kk i art. 257 kk, na osoby 
36 
 
homoseksualne  i  osoby  biseksualne,  będzie  sygnałem,  że  państwo  nie  daje 
przyzwolenia  na  homofobię,  na  wykluczenie  ze  społeczeństwa  jego  najliczniejszej 
mniejszości.  Społeczne  i kulturowe znaczenie  takiego  stanowiska  państwa  trudno 
przecenić. Najpełniej wyrażają je dwie funkcje prawa karnego: 
  afirmacyjno-motywacyjna, zachęcająca i nakłaniająca do określonych, zachowań, 
uznanych za właściwe z punktu widzenia demokratycznego państwa prawnego, 
uznającego prawa człowieka za najważniejszą część swojego dorobku prawnego 
(w omawianym przypadku – do zachowań niehomofobicznych), 
  prewencyjno-wychowawcza,  przeciwdziałająca  powrotowi  do  przestępstwa 
(prewencja  indywidualna)  oraz  zniechęcająca  inne  osoby  do  popełnienia 
przestępstwa (prewencja ogólna). 
Udział  państwa  w  ochronie  osób biseksualnych i osób homoseksualnych 
będzie  oznaczać,  że  są  to  grupy,  które  nie  tylko  nie  stanowią  zagrożenia 
społecznego  (co  im  się  często  przypisuje),  ale  które  same  potrzebują  wsparcia  w 
walce o swoje  miejsce  w  społeczeństwie.  Projektowane  zaangażowanie  państwa  – 
nawet w sferze prawa karnego – to informacja, że homoseksualność i biseksualność 
są  zjawiskami  normalnymi,  których  w  żadnym  razie  nie  można  wykorzystywać 
przeciwko innym osobom  –  ani jako  „straszaka”  ani  jako  instrumentu  poniżania, 
obrażania, ani jako przyczyny prześladowań czy przemocy. 
Warto  też  odnieść  się  do  projektowanej  nowelizacji  w  kontekście 
konstytucyjnej  swobody  wypowiedzi.  Należy  w  tym  względzie  jednoznacznie 
stwierdzić, że wprowadzenie karalności mowy nienawiści adresowanej do grup osób 
wyróżnianych  w  oparciu  o  kryterium  płci,  wieku,  niepełnej  sprawności,  tożsamości 
płciowej  oraz  orientacji  seksualnej nie stanowi naruszenia tej  wolności.  Trzeba 
pamiętać, że wolność wypowiedzi nie ma charakteru absolutnego i kończy się tam, 
gdzie zaczynają się prawem chronione dobra innych ludzi. Nie ulega też wątpliwości, 
że wolność ta nie umożliwia krzywdzenia, obrażania czy poniżania innych ludzi; nie 
może też być traktowana jako osłona, zza której bezkarnie formułowane są dowolnej 
treści wypowiedzi, w tym wypowiedzi godzące w innych ludzi. Wolność wypowiedzi 
służy  swobodnej  ekspresji  poglądów,  umożliwia  dyskusję,  wymianę  argumentów,  a 
nie  wyzywaniu  całych  grup  społecznych,  bądź  grożeniu  ich  przedstawicielom  czy 
przedstawicielkom. 
 
Kształt proponowanych zmian art. 119 § 1, art. 256  i art. 257 kk 
37 
 
Proponowane zmiany w  art. 119 § 1 kk  oraz art.  256 i  257 kk   rozszerzają  katalog 
przesłanek zakazanej dyskryminacji o przesłanki płci, tożsamości płciowej, wieku, 
niepełnej sprawności oraz orientacji seksualnej.  
 
 
 
Decyzja 9/09 Rady Ministerialnej OBWE 
 
Analizując  projektowane  zmiany  kodeksu  karnego  warto  przypomnieć  choćby 
niektóre  zalecenia  i  wskazania,  które  dotyczą  Polski  jako  państwa  członkowskiego 
organizacji międzynarodowych, a które odnoszą się do przestępczości motywowanej 
uprzedzeniami. 
 
Decyzja 9/09 Rady Ministerialnej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w 
Europie  z  02  grudnia  2009  roku  wzywa  państwa  członkowskie  do  walki  z 
przestępstwami z nienawiści. Decyzja zawiera m.in. wezwanie do: 
  gromadzenia  i  upubliczniania  rzetelnych  danych  i  statystyk  dotyczących  hate 
crimes, 
  podejmowania  starań,  aby  zachęcić  osoby  pokrzywdzone  do  zgłaszania 
przestępstw z nienawiści - przy jednoczesnym stwierdzeniu, że zaniżony poziom 
zgłoszeń  uniemożliwia  państwom  członkowskim  wypracowanie  skutecznych 
polityk postępowania  z przestępczością motywowaną uprzedzeniami, 
  wprowadzenia, gdy jest to stosowne, konkretnych i dostosowanych do potrzeb 
przepisów wymierzonych w  przestępstwa  z  nienawiści,  zabezpieczonych 
skutecznymi karami, które oddają ciężar tej przestępczości. 
 
 
VI Sprawozdanie Okresowe z realizacji MPPOiP 
 
W  kontekście  projektowanych  rozwiązań  należy  również  przypomnieć,  że 
Komitet Przeciw Torturom Organizacji Narodów Zjednoczonych -  nadzorujący 
realizację  Międzynarodowego  Paktu  Praw  Obywatelskich  i  Politycznych  -  wprost 
zalecił  Polsce  wprowadzenie  do  krajowego  porządku  prawnego  przestępstw  z 
nienawiści  motywowanych  orientacją  seksualną.  Przygotowane  przez  Radę 
Ministrów „VI Sprawozdanie Okresowe Rzeczypospolitej Polskiej z realizacji 
38 
 
postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych” odnosiło 
się do tego zalecenia w następujący sposób:  
On considering recommendations of the Committee Against Torture, the NPO 
adopted the position that it would be justifiable to take legislative initiative for the 
amendment of Article 256 PC and Article 257 PC by the introduction of a penal 
sanction of conduct such as instigating to hatred or intolerance with respect to people 
of a different sexual orientation, as well as insulting a group of people or a person 
because of their sexual orientation. When work is launched on the amendment to PC, 
Recommendation No. 19 of the Committee Against Torture as to the need of 
penalising “hate crimes (…) on grounds of sexual orientation” will be presented to the 
bodies in charge of drafting an amendment to PC and CCP. 
(Po  rozważeniu  zalecenia  Komitetu  Przeciwko  Torturom  PK    [Prokuratura 
Krajowa]  stanęła  na  stanowisku,  iż  zasadnym  byłoby  podjęcie  inicjatywy 
ustawodawczej  zmierzającej  do  nowelizacji  art.  256  Kk  oraz  art.  257  Kk  poprzez 
zagrożenie sankcją karną zachowań polegających na nawoływaniu do nienawiści lub 
nietolerancji wobec osób o odmiennej orientacji seksualnej, a także na znieważeniu 
grupy  osób  lub  osoby  z  powodu  jej  orientacji  seksualnej.  W  sytuacji  podjęcia  prac 
nad  nowelizacją  Kk,  Zalecenie  nr 19 Komitetu Przeciwko Torturom w zakresie 
potrzeby  wprowadzenia  penalizacji  „przestępstw  z  nienawiści  (…)  opartych  na 
orientacji  seksualnej”  zostanie  przedstawione  gremium  przygotowującemu 
nowelizację Kk oraz Kpk.) 
Komitet  Praw  Człowieka  Organizacji  Narodów  Zjednoczonych,  rozpatrujący 
przedmiotowe 
sprawozdanie 
z  realizacji  Międzynarodowego  Paktu  Praw 
Obywatelskich i Politycznych zarekomendował Polsce: 
The State party should ensure that all allegations of attacks and threats 
against individuals targeted because of their sexual orientation or gender identity are 
thoroughly investigated. It should also: legally prohibit discrimination on the grounds 
of sexual orientation or gender identity; amend the Penal Code to define hate speech 
and hate crimes based on sexual orientation or gender identity among the categories 
of punishable offenses; and intensify awareness-raising activities aimed at the Police 
force and wider public.  
(Państwo-Strona  powinno  zapewnić  rzetelne  dochodzenie  w  sprawie 
wszystkich zarzutów dotyczących ataków i gróźb wymierzonych w osoby fizyczne na 
tle  ich  orientacji  seksualnej  lub  tożsamości  płciowej.  Powinno  ponadto: ustawowo 
39