Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

drugą stronę transakcji składników majątku, jaką podmiot ten uwzględnić może w swoich 
kosztach uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia przedmiotu świadczenia. 
Pozwoli to na wyeliminowanie  nie  tylko  problemu,  który  powstał  w  związku  z  wypłatą 
dywidendy  w  formie  rzeczowej,  ale  także  innych  wątpliwości  związanych 
z opodatkowaniem  wypłacanych  w  formie  rzeczowej  wynagrodzeń  za  umorzone  udziały, 
certyfikatów inwestycyjnych oraz jednostek uczestnictwa wydawanych w zamian za 
udziały  (akcje).  Zmiana legislacyjna doprecyzuje  w  ustawie  CIT  kwestię  skutków 
podatkowych  regulowania  zobowiązań  poprzez  wykonanie  świadczenia  niepieniężnego. 
Obecnie  przychód  z  tego  tytułu  wywodzony  jest  z  otwartego  katalogu  przychodów 
określonego w art. 12 ust. 1 ustawy CIT.  
Na  marginesie  wskazać  należy,  iż  analogiczne  rozwiązania  dotyczące  opodatkowania 
świadczeń niepieniężnych przekazywanych przez spółki na rzecz wspólników zawarte są 
w ustawodawstwach  innych  państw,  m.in.  w  amerykańskich przepisach podatkowych 
(§ 311 Internal Revenue Code). 
Ad.  5.  W  ustawach  o  podatku  dochodowym  CIT  i  PIT  proponuje  się  odroczenie 
opodatkowania przychodu z tytułu wniesienia do spółki kapitałowej wkładu niepieniężnego 
w postaci np. patentu i  innych  praw  określonych  w  ustawie  o  własności  przemysłowej, 
praw autorskich, know-how,  licencji  od  tych  praw  (komercjalizowanej  własności 
intelektualnej).  Proponowane  w  tym  zakresie  regulacje  utrzymują  zasadę  opodatkowania 
przychodów  z  tytułu  objęcia  udziałów  (akcji)  w  zamian  za  wkład  niepieniężny, 
wprowadzając  przy  tym  jednak  zasadę  odroczenia  opodatkowania  przychodu  z  tytułu 
wniesienia  do  spółki  kapitałowej  wkładu  niepieniężnego  w  postaci  komercjalizowanej 
własności intelektualnej, na okres maksymalnie 5 lat od dnia uzyskania przychodu z tytułu 
objęcia udziałów (akcji).  
Preferencja  polegająca  na  odroczeniu  opodatkowania  przychodu  z  tytułu  wniesienia 
komercjalizowanej  własności  intelektualnej  przez  podmiot  komercjalizujący  dotyczyć 
będzie  wkładów  wnoszonych  przez  uczelnie  wyższe,  PAN,  instytuty  badawcze,  spółki 
utworzone z udziałem tych podmiotów oraz osoby fizyczne.  
Projektowane  rozwiązania  odnoszą  się  wyłącznie  do  sytuacji  wnoszenia  danej  własności 
intelektualnej  w  drodze  aportu  do  specjalnej  spółki  kapitałowej  mającej  ją 
 
18 
komercjalizować. Inne transakcje, jak np. sprzedaż, zostały pominięte z uwagi na przyjęcie, 
iż  skoro  doszło  do  zbycia  danej  własności  intelektualnej,  to tym samym podmiot 
komercjalizujący  uzyskał  wpływy  finansowe,  które  pozwalają  na  bieżące rozliczenie 
podatku. Ponadto  projektowane  rozwiązania  dotyczą  wyłącznie  wąskiego  katalogu  praw 
własności  intelektualnej  oraz  know-how.  Takie  zawężenie  ma  na  celu  promowanie 
rozwiązań, które aktualnie mają największy potencjał innowacyjny. 
Ad.  6.  W przepisach ustawy PIT oraz ustawy CIT, w katalogu dochodów (przychodów) 
z tytułu  udziału  w  zyskach  osób  prawnych  ustawodawca  określił,  iż  za  takie  przychody 
uważać  się  będzie  również  –  w  razie  przekształcenia  spółki  w  spółkę  niebędącą  osobą 
prawną  –  wartość  niepodzielonych  zysków  przekształcanej  spółki.  Powyższe 
sformułowanie  jest jednak rozbieżnie  interpretowane  przez  organy  podatkowe  oraz  sądy 
administracyjne.  
Zdaniem organów podatkowych pojęcie to obejmuje te zyski przekształcanej spółki, które 
w  świetle  treści  przepisów  kodeksu  spółek  handlowych  mogły  zostać  przeznaczone  do 
podziału  pomiędzy  wspólników  takiej  spółki,  lecz  podzielone  na  tych  wspólników  nie 
zostały (a zasiliły np. kapitały rezerwowe czy zapasowe spółki). Z kolei w orzecznictwie 
sądowym  przeważa  pogląd,  iż  pojęcie  to  nie  obejmuje  zysków  spółki,  jakie  nie  zostały 
podzielone na jej wspólników, lecz zasiliły kapitały lub fundusze takiej spółki (np. wyrok 
WSA we Wrocławiu z dnia 18.05.2012 r., sygn. akt I SA/Wr 209/12).  
Wykładnia  omawianego  przepisu  dokonana  przez  sądy  jest  jednak  niezgodna  z  intencją 
ustawodawcy  wyrażoną  w  treści  uzasadnienia  do  ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. 
o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku 
dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1316, 
z późn.  zm.).  W  uzasadnieniu  tym  wyraźnie  wskazano,  iż  „umowa  spółki  może 
przewidywać  inny  (niż  wypłata  dywidendy  –  przyp.  aut.)  sposób  podziału  zysku 
np. przeniesienie go do kapitału zapasowego lub innego funduszu celowego, przeznaczenie 
na pokrycie straty lub na działalność  inwestycyjną.  Środki  zgromadzone  na  tych 
funduszach to przysługująca wspólnikom, a niepodzielona i niewypłacona dywidenda”.  
Nie ma ponadto  uzasadnienia  dla  różnicowania  sytuacji  podatników  wyłącznie  przy 
uwzględnieniu  kryterium  podjęcia  uchwały  o  przeznaczeniu  zysku  na  kapitały  spółki, 
 
19 
w oderwaniu  od  istoty  zaganiania,  tj.  przekształcenia  spółki  w  spółkę  niebędącą  osobą 
prawną  i  związaną  z  tym  zmianą  zasad  opodatkowania  dochodów  wspólników  spółki 
przekształcanej. Niezależnie bowiem od tego, czy zysk taki był przedmiotem uchwały, na 
mocy której został przekazany na inny cel niż wypłata dywidendy, czy też uchwały takiej 
w stosunku do tego  zysku  w  ogóle  nie  podjęto,  to  w  momencie  przekształcenia  spółki 
w spółkę  niebędącą  osobą  prawną  wypracowane w ten  sposób  zyski  w  toku  działalności 
spółki  nie  zostaną  już  opodatkowane  w  spółce  niebędacej  osobą  prawną  jako zyski 
wypłacone na rzecz wspólników, ze względu na zmianę zasad ich opodatkowania.  
Celem zatem  zniesienia  nieuzasadnionego  różnicowania  podatników  oraz  usunięcia 
wątpliwości,  czy  przepis  ten  obejmuje zyski  wyłączone  od  podziału między  wspólników 
i przeznaczone na zasilenie funduszy lub kapitałów spółki, czy tylko zyski podzielone, lecz 
wspólnikom takim niewypłacone, proponuje się nadanie tym przepisom nowego brzmienia, 
z  którego  jednoznacznie  wynikać  będzie,  iż  zakresem  tego  przepisu  objęte  są  uzyskane 
przez spółkę zyski, które nie zostały wypłacone jej wspólnikom, w tym te, które zasiliły 
inne niż kapitał zakładowy kapitały (fundusze) spółki.  
Ad.  7.  Finansowanie  dłużne  prowadzenia  działalności  gospodarczej  jest  jednym 
z istotniejszych czynników zwiększających koszty takiej działalności. Sytuacje, w których 
podmiot  dominujący  wyposaża  podmiot  zależny  w  majątek  niewspółmiernie  niski 
w stosunku do zakresu prowadzonej przez podmiot zależny działalności, i działalność tego 
podmiotu  finansuje  pożyczkami  (udzielanymi  mu  bezpośrednio  bądź  pośrednio),  poza 
kwestiami  związanymi  z  bezpieczeństwem  obrotu  gospodarczego,  mają  również  bardzo 
istotny wymiar fiskalny. W związku z powyższym, od dnia 1 stycznia 1999 r. w przepisach 
ustawy  CIT  zawarte  zostały  regulacje  o  tzw.  niedostatecznej  kapitalizacji  (ang.  thin 
capitalisation rules)  częściowo  ograniczające  niekorzystne  fiskalne  skutki  finansowania 
dłużnego podatnika przez podmioty z nim powiązane.  
Zgodnie  z  obowiązującymi  przepisami,  w  przypadku  pożyczek  (kredytów)  udzielonych 
podatnikowi  przez  podmiot  posiadający  w  kapitale  podatnika  minimum  25%  udziałów 
(akcji) lub przez podmiot, w którym wspólnik taki posiada minimum 25% udziałów (akcji), 
wyłączeniu  z  kosztów  uzyskania  przychodów  podlegają  odsetki  od  takiej  pożyczki, 
 
20 
w części, w jakiej kwota zadłużenia podatnika wobec określonej grupy bezpośrednio z nim 
powiązanych podmiotów przekracza trzykrotną wartość jego kapitału zakładowego. 
Wskazać należy, że w momencie wejścia w życie przepisów o niedostatecznej kapitalizacji 
brak było w polskim systemie prawnym regulacji wynikających z dyrektyw unijnych, które 
zwalniają  z  opodatkowania  dywidendy  oraz  (od  dnia  1 lipca 2013 r.)  odsetki  wypłacane 
pomiędzy spółkami powiązanymi, mającymi siedzibę w różnych państwach członkowskich 
UE.  
Stąd  też  ograniczenie  stosowania  przepisów  o  niedostatecznej  kapitalizacji  tylko  do 
pożyczek udzielanych przez podmioty z podatnikiem bezpośrednio powiązane – z uwagi na 
ograniczone  korzyści  podatkowe,  jakie  wiązały  się  z  pożyczkami  udzielanymi  przez 
podmioty pośrednio powiązane – wydawało się w owym czasie systemowo uzasadnione. 
Praktyka  obrotu  gospodarczego,  zmiany  w  prawie  podatkowym  dostosowujące prawo 
krajowe  do  prawa  unijnego,  doświadczenia  administracji  podatkowej  oraz  rozbieżności 
w orzecznictwie  sądów  administracyjnych  wskazują  jednak,  iż  przepisy  te  wymagają 
doprecyzowania  i  uzupełnienia  co  do  zakresu  podmiotów  powiązanych,  od  których 
udzielane  podatnikowi  pożyczki  podlegają  tej  regulacji.  Dlatego  też  proponuje  się,  aby 
przepisami  tymi  objęte  zostały  nie  tylko  podmioty  powiązane  ze  sobą  w  sposób 
bezpośredni,  lecz  również  powiązane  w  sposób  pośredni,  tj.  podmioty  posiadające 
w kapitale podatnika oraz w kapitale podmiotu udzielającego podatnikowi pożyczki udział 
pośredni  wynoszący  minimum  25%  udziałów  (akcji).  Jednocześnie  do  wyliczenia 
wysokości  „udziału  pośredniego”  zastosowanie  znajdowałyby  zasady  ustalania  udziału 
pośredniego stosowane na potrzeby przepisów o cenach transferowych.  
W celu  wyeliminowania  istniejących  w  orzecznictwie  wątpliwości  interpretacyjnych 
w przepisach tych doprecyzowaniu podlega zapis dotyczący sposobu wyliczania tej części 
odsetek, która na mocy tej regulacji podlega wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. 
Ponadto  zmianą  brzmienia  tych  przepisów  przesądzono,  że  pojęcie  „zadłużenie”  nie  jest 
ograniczone  tylko  do  zadłużenia  podatnika  z  tytułu  pożyczek  (na  rozbieżności 
w piśmiennictwie  w  tym  zakresie  wskazywał  m.in.  WSA  w Warszawie  w wyroku z dnia 
03.12.2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2365/10). 
 
21 
Dotychczasowe przepisy art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p.  uzależniają  możliwość 
zaliczania  do  podatkowych  kosztów  odsetek  od  pożyczek  udzielonych podatnikom od 
stopnia, w jakim zadłużenie  tych  podatników  przekracza  trzykrotną  wartość  kapitału 
zakładowego spółki. Uwzględniając jednak fakt, iż wysokość kapitału zakładowego nie jest 
wartością oddającą rzeczywistą wartość posiadanego przez spółkę majątku, a tym samym 
jej  „zdolność  kredytową”,  zaproponowane  w  projekcie  zostało  odstąpienie  od  kryterium 
„kapitału  zakładowego”  i  zastąpienie  go  kryterium  wysokości  kapitałów  własnych 
podatnika (z pewnymi wyłączeniami). W związku jednak z tym, iż kapitał zakładowy jest 
tylko  jednym  z  kapitałów  uwzględnianych  w  „kapitałach  własnych”,  przyjęty  aktualnie 
w ustawie  wskaźnik  kapitału  do  zadłużenia  wynoszący  1:3  zastąpiono  wskaźnikiem  1:1. 
Należy  wskazać,  iż  podobny  wskaźnik  stosowany  jest  w  przepisach  o  niedostatecznej 
kapitalizacji obowiązujących w innych krajach, przy czym w polskich przepisach odnosiłby 
się  on  tylko  do  zadłużenia  podatnika  wobec  podmiotów  z  podatnikiem  powiązanych 
w sposób  bezpośredni  i  pośredni,  a  nie  wobec  wszystkich  kontrahentów  podatnika.  Nie 
uwzględniałby on zatem zadłużenia podatnika wobec innych podmiotów, choć zadłużenie 
takie niewątpliwie również ma wpływ na ocenę wypłacalności danego podmiotu. 
Wskazane  przepisy  odnoszą  się  do  wszystkich  spółek,  będących  podatnikami  podatku 
dochodowego, a także do spółdzielni. 
Proponowane  wyżej  zmiany  odnoszą  się  wyłącznie  do  przepisów  ustawy  CIT  i  nie 
wymagają  dokonywania  zmian  w  przepisach  innych  ustaw.  Dodano  także  odpowiedni 
przepis przejściowy (który zostanie omówiony w części szczegółowej) mający za zadanie 
ochronę praw nabytych u tych podatników, którzy zaciągnęli od podmiotów powiązanych 
pożyczki przed wejściem w życie ustawy. 
Niezależnie  od  zaproponowanych  wyżej  zmian  projekt  przewiduje  rozwiązanie 
alternatywne  w  stosunku  do  obecnie  obowiązujących przepisów o niedostatecznej 
kapitalizacji. W przypadku uznania przez podatnika (będącego spółką lub spółdzielnią), że 
obecne  zasady  oparte  na  relacji  między  kapitałem  a  zadłużeniem  wobec  podmiotów 
powiązanych nie odpowiadają specyfice prowadzonej działalności gospodarczej i przez to 
wypaczają otrzymany wynik podatkowy, podatnik będzie miał prawo wyboru rozwiązania 
wyznaczającego  maksymalny  poziom  odliczania  odsetek  poprzez  odwołanie  do 
 
22