Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

 
Druk nr 2297 
 
 
Warszawa, 19 lutego 2014 r. 
SEJM 
 
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 
VII kadencja 
 
 
 
 
 
 
 
Pani  
 
Ewa Kopacz 
 
Marszałek Sejmu 
 
Rzeczypospolitej Polskiej 
 
 
 
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia  
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani 
posłowie wnoszą projekt ustawy: 
 
 
 - o zmianie ustawy - Kodeks karny. 
 
 
Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy 
upoważniamy pana posła Romana Kotlińskiego. 
 
 
 
 (-)   Maciej Banaszak;  (-)   Piotr  Paweł  Bauć;   (-)   Robert  Biedroń;   (-)   Jerzy 
Borkowski; 
 (-)   Jan 
Cedzyński; 
 (-)   Artur 
Dębski; 
 (-)   Marek 
Domaracki; 
 (-)   Wincenty Elsner;  (-)   Łukasz 
Gibała; 
 (-)   Artur 
Górczyński;   (-)   Anna Grodzka;  (-)   Michał  Kabaciński;   (-)   Witold 
Klepacz;   (-)   Krzysztof  Kłosowski;   (-)   Henryk Kmiecik;  (-)   Sławomir 
Kopyciński; 
(-) Roman 
Kotliński; 
 (-)   Łukasz 
Krupa; 
 (-)   Jacek 
Kwiatkowski; 
 (-)   Andrzej Lewandowski;  (-)   Tomasz 
Makowski;   (-)   Małgorzata  Marcinkiewicz;   (-)   Maciej Mroczek;  (-)   Jacek 
Najder;   (-)   Michał  Tomasz  Pacholski;   (-)   Janusz Palikot;  (-)   Wojciech 
Penkalski; 
 (-)   Zofia 
Popiołek;   (-)   Marek  Poznański;   (-)   Andrzej 
Rozenek;   (-)   Adam Rybakowicz;   (-)   Armand  Kamil  Ryfiński;   (-)   Paweł 
Sajak;  (-)   Marek Stolarski;  (-)   Maciej Wydrzyński. 
 
 
 
Projekt 
 
USTAWA 
z dnia ……………….2014 r. 
o zmianie ustawy –  Kodeks karny 
 
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U.                       Nr 88, 
poz. 553, z późn. zm. ) wprowadza się następujące zmiany:  
 
1)  art. 194 otrzymuje brzmienie:      
 
„Kto 
ogranicza 
człowieka  
w przysługujących mu prawach ze względu na jego przynależność wyznaniową albo 
bezwyznaniowość,  podlega  grzywnie,  karze  ograniczenia  wolności  albo  karze 
pozbawienia wolności do lat 2.  
2. Tej samej karze podlega, kto zmusza człowieka do brania lub niebrania udziału w 
obrzędach religijnych.                                                         
 
 
2)  w art. 195 ust. 1 otrzymuje brzmienie:       
 
 „1.  Kto  złośliwie  przeszkadza  publicznemu  wykonywaniu  aktu  religijnego  kościoła  lub 
innego  związku  wyznaniowego  podlega  grzywnie,  karze  ograniczenia  wolności  albo 
pozbawienia wolności do lat 2.”;                                                                             
 
   3) po art. 196 dodaje się art. 196a w brzmieniu:  
 
„Art. 196a.  Kto  obraża  publicznie  przekonania  światopoglądowe  innych  osób,  podlega 
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”. 
 
                                                 
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729, 
Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027, Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 
r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935, Nr 228, poz. 2255, 2004 r. Nr 25, 
poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, 
poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479, Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 
1592, Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859, Nr 192, poz. 1378, z 2008 
r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080, Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, 
poz. 504, Nr 63, poz. 533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540, Nr 206, 
poz. 1589, z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 625 i 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 
857, Nr 152, poz. 1018 i poz. 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 240, poz. 1602, z 2011 r. Nr 17, poz. 
78, Nr 24, poz. 130. Nr 39, poz. 202, Nr 48, poz. 245, Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678, Nr 129, 
poz. 734, Nr 133, poz. 767, Nr 160, poz. 964, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 233, poz. 1381, Nr 240, 
poz. 1431, z 2012 r. poz. 611, oraz z 2013 r. poz. 849, 905, 1036 i 1247. 
  
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. 
 
 
 
 
 
Uzasadnienie 
 
1. 
Wyjaśnienie projektowanej zmiany  
Celem  projektowanej  zmiany  ustawy  karnej  jest  penalizacja  negatywnych  zachowań 
polegających  na  zmuszaniu  do  brania  udziału  w  czynnościach  religijnych  lub  obrzędach 
religijnych oraz:  
 –  rozszerzenie prawno-karnej  ochrony  obrzędów  religijnych  na  obrzędy  wszystkich 
kościołów i związków wyznaniowych;   
–  zrównanie prawno-karnej  ochrony  uczuć  religijnych  i  przekonań  światopoglądowych.  Te 
ostatnie nie podlegają dotąd ochronie prawa karnego.  
Przedłożony projekt odpowiada wyzwaniom, jakie przed demokratycznym państwem prawa 
stawia Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 31 ustęp 2 ustawy zasadniczej 
„nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje”. Jej artykuł 32 
ustęp 2 zakazuje dyskryminacji z jakiekolwiek powodu. Doktryna prawa konstytucyjnego i 
karnego wśród nich wymienia przekonania religijne i światopoglądowe. Jednym z przejawów 
ich artykulacji jest udział w obrzędach religijnych. Zmuszanie do udziału w nich lub niebrania 
w  nich  udziału  jest  ciężkim  naruszeniem  wolności  człowieka.  Ustawodawca  w  1997  roku 
podjął decyzję o rezygnacji z penalizacji przestępstwa polegającego na zmuszaniu do udziału 
lub niebrania  udziału  w  obrzędach  religijnych.  Obserwacja  życia  społecznego  wskazuje,  że 
była  to  decyzja  błędna.  Rezygnacja  z  penalizacji  zmuszania  do  udziału  w  czynnościach 
religijnych  stała  się  legitymacją  do  włączania  w  program  obchodów  świąt  państwowych 
katolickich mszy świętych i innych nabożeństw. Ich rozdzielenie nie jest w praktyce możliwe, 
co  powoduje,  że  funkcjonariusze  reprezentujący  państwo  polskie,  jego  organy  i  służby  są 
faktycznie zmuszani do udziału w czynności religijnej.  
Innym problemem dotychczasowej prawno-karnej  ochrony  kwestii  światopoglądowych  jest 
jej  zawężenie  wyłącznie  do  ochrony  uczuć  religijnych.  Projektodawcy  wnoszą  więc  o  jej 
rozszerzenie na kwestie światopoglądowe, które zaczynają odgrywać znaczącą rolę w życiu 
społecznym.  
Dotychczasowe  regulacje  zawęziły  bezzasadnie  prawno-karną  ochronę  aktów  religijnych 
wykonywanych przez kościoły i związki wyznaniowe. Państwo penalizuje bowiem wyłącznie 
działania  skierowane  przeciwko  aktom  religijnym  kościołów  i  związków  wyznaniowych  o 
uregulowanej sytuacji  prawnej.  Projektodawcy,  mając  na  względzie  postępującą  pluralizację 
życia  społecznego  oraz  brak  obowiązku  rejestrowania  się  wspólnot  religijnych,  proponują 
objęcie  publiczną  ochroną  prawnokarną  aktów  religijnych  wszelkich  wspólnot  religijnych. 
Takie  rozwiązanie  uwzględnia  nakazy  Konstytucji  RP,  której  preambuła  jednoznacznie 
wskazuje na pluralizm aksjologiczny i wyznaniowy społeczeństwa polskiego, a jej art. 31 ust. 
1  gwarantuje  wszystkim  równość  wobec  prawa  oraz  prawo  do  równego  traktowania  przez 
władze publiczne.        
 
2. 
Przedstawienie stanu obecnego 
Wolność  wyznania  jest  jedną  z  ważniejszych  zasad  funkcjonowania  demokratycznego, 
pluralistycznego i liberalnego państwa prawnego. Oznacza ona prawo każdego człowieka do 
posiadania określonych przekonań światopoglądowych dotyczących uniwersalnego porządku 
kreującego  i  rządzącego  otaczającą  nas  rzeczywistością,  które  mogą  przybierać  zarówno 
postać  określonej  wiary  religijnej,  jak  i  bezwyznaniowości  oraz  uzewnętrzniania 
indywidualnie lub wspólnie z innymi  osobami  (także  publicznie)  swych  przekonań,  m.in.  w 
formie  uprawiania  określonego  kultu  religijnego,  a  także  nauczania,  praktykowania  i 
czynności  rytualnych  w  jego  ramach.  Tak  rozumianą  wolność  statuują  zarówno 
międzynarodowe  konwencje  dotyczące  praw  człowieka  (art.  18  Międzynarodowego  Paktu 
Praw Obywatelskich i Politycznych, art. 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i 
Podstawowych Wolności Człowieka), jak i Konstytucja RP (art. 53) oraz ustawa z dnia 17 
maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r., nr 26, 
poz. 319). 
W obowiązującym stanie prawnym art. 194 penalizuje ograniczanie w prawach ze względu na 
przekonania religijne. Brakuje jednak wyraźnej dyrektywy dotyczącej zakazu zmuszania do 
brania lub niebrania udziału  w  czynnościach  religijnych.  Dotychczasowa  regulacja  art.  195 
zawęża karną ochronę aktów religijnych do aktów kościołów i związków wyznaniowych o 
uregulowanej  sytuacji  prawnej.  Takie  ograniczenie  nie  ma  żadnej  podstawy  dogmatycznej. 
Publiczna prawnokarna  ochrona  aktów  religijnych  stała  się  więc  dodatkowym  przywilejem 
organizacji  religijnych,  które  zdecydowały  się  na  uregulowanie  swojej  sytuacji  prawnej. 
Powstaje w związku z tym sprzeczność wewnętrzna Kodeksu karnego, bowiem jego art. 196 
przewiduje bezwarunkową ochronę uczuć religijnych naruszanych poprzez zniewagę symboli 
religijnych  lub  miejsc  kultu.  Nie  jest  ona  związana  z  pozycją  prawną  danej  wspólnoty 
wyznaniowej.  
Ponadto  aktualne  brzmienie  art.  196  k.k.  budzi  uzasadnione  wątpliwości,  co  do  jego 
zgodności 
z 
art. 
25 
ust. 
2 
Konstytucji  
w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim chroni osoby wierzące przed obrazą ich 
uczuć  religijnych,  a  nie  chroni  osób,  które  nie  wyznają  religii  a  ich  przekonania 
światopoglądowe oraz filozoficzne są naruszane przez inne osoby. Zatem w obecnym stanie 
prawnym 
istnieje 
domniemanie 
niekonstytucyjności 
art. 
196 
k.k.  
W związku z powyższym w projekcie zaproponowano wprowadzenie nowego przepisu art. 
196a  projektu,  który  zapewni  ochronę  przekonań  światopoglądowych  osób  innych,  niż 
wymienione w ww. art. 196 k.k.  
W 
obowiązującym 
stanie 
prawnym 
państwo 
zrezygnowało  
z  publicznej  prawnokarnej  ochrony  przekonań  światopoglądowych.  Jest  to  w  praktyce 
rozumiane  jako  prawo  do  lżenia  tych  przekonań.  Osoby  niewierzące  mogą  się  więc  czuć 
dyskryminowane  
i wyobcowane ze społeczeństwa.  
Proponowana zmiana wyrównuje ich sytuację. Penalizacja obejmie skrajne wypowiedzi, a nie 
krytykę  poglądów  czy  kreacje  artystyczne,  jeśli  zamierzeniem  kreatora  nie  jest  wyrażenie 
pogardy dla takich przekonań, a forma kreacji nie zawiera elementów poniżających. (Górniok 
O. 
[red.], 
Hofmański 
P., 
Kalitowski 
M., 
Kamieński  
A., Pływaczewski E., Radecki W., Sienkiewicz Z., Siwik Z., Tyszkiewicz L., Wąsek A., Wilk 
L., Paprzycki L.K., Stefański R.A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2006 Wydawnictwo 
Prawnicze LexisNexis [wydanie II], ss. 1060). 
 
3. 
Różnice między dotychczasowym a przewidywanym stanem prawnym 
Zasadniczym elementem konstrukcyjnym proponowanego projektu ustawy jest rozszerzenie 
penalizacji zachowań wymierzonych w wolność religijną i światopoglądową człowieka.  
Zachowania  te  polegają  na  zmuszaniu  innej  osoby  do  brania  lub  niebrania  udziału  w 
czynnościach  religijnych,  znieważaniu  światopoglądu  innej  osoby  oraz  przeszkadzaniu  w 
odprawianiu czynności religijnej niezależnie od pozycji prawnej zrzeszenia wyznaniowego.  
 
4. 
Oczekiwane 
skutki 
społeczne, 
gospodarcze, 
finansowe  
i prawne 
Należy  zakładać,  że  wejście  w  życie  niniejszej  nowelizacji  ustawy  spowoduje  pozytywne 
skutki społeczne i prawne. 
Należy  wskazać  na  zwiększenie  ochrony  konstytucyjnych  zasad  równości  wobec  prawa, 
zakazu dyskryminacji oraz pluralistycznego społeczeństwa. Nastąpi to poprzez wyrównanie 
publicznej  prawnokarnej  ochrony  przekonań  człowieka  niezależnie  od  jego  wyznania  i 
światopoglądu.  Istotne  jest  także  zniesienie  zróżnicowania  penalizacji  przeszkadzania  w 
czynnościach  religijnych  w  zależności  od  pozycji  prawnej  organizacji  wyznaniowej. 
Zwiększy  to  zaufanie  obywateli  do  państwa,  co  może  się  przełożyć  na  wzrost  kapitału 
społecznego.  
 
5.  Źródła  finansowania,  jeżeli  projekt  niesie  obciążenia  dla  budżetu  państwa  lub 
jednostek samorządu terytorialnego 
Wejście  w  życie  projektowanej  regulacji  nie  spowoduje  obciążenia  dla  budżetu  państwa  i 
jednostek samorządu terytorialnego. 
 
6. Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych 
W związku z treścią art. 34 ust. 2 pkt 6 Regulaminu Sejmu należy wskazać, że przedmiotowy 
projekt ustawy nie przewiduje wydawania aktów wykonawczych. 
 
 
 
 
7. Konsultacje społeczne 
 
Należy  zakładać,  że  zgodnie  z  art.  34  ust.  3  Regulaminu  Sejmu  Marszałek  Sejmu  przed 
skierowaniem do pierwszego czytania skieruje niniejszy projekt ustawy do konsultacji w 
trybie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach. 
 
8. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej 
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.