Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw

utworzenie  uczelni  niepublicznej,  a  także  jej  likwidacji.  Wpisy  dokonywane  będą 
w terminie 14 dni od daty  wszczęcia postępowania administracyjnego  albo w terminie 
14 dni od daty przekazania przez Prezydium PKA uchwały  w  sprawie  negatywnej 
oceny jakości kształcenia. 
Na  podstawie  danych,  o  których  mowa  powyżej,  proponuje  się  wprowadzenie 
tzw. „listy  ostrzeżeń”,  zamieszczanej na stronie internetowej Ministerstwa oraz 
w Systemie POL-on,  zawierającej  informacje  o  uczelniach,  w stosunku do których 
zakończono  postępowania  w  sprawie  zawieszenia  i  cofnięcia  uprawnień  do 
prowadzenia  studiów  na  określonych  kierunkach,  poziomach  i  profilach  kształcenia, 
cofnięcia  pozwolenia  na  utworzenie  uczelni  niepublicznej  lub  jej  likwidacji 
(prawomocne decyzje),  a  także  informacje  o  wygaśnięciu  uprawnień  do  prowadzenia 
studiów  na  określonych  kierunkach,  poziomach  i  profilach  kształcenia. Lista  ta  ma 
stanowić  rzetelną  informację  dla  kandydatów  na  studia.  Celem  wprowadzenia  listy 
ostrzeżeń jest wpływanie na ograniczenie rekrutacji na studia prowadzone nierzetelnie 
albo z naruszeniem prawa, w tym praw studentów. 
Projektowane rozwiązania mają z założenia charakter prewencyjny, ale służyć też będą 
ochronie  praw  studentów  przed  niską  jakością  kształcenia  oraz  ograniczeniu 
przypadków uporczywego naruszania prawa przez uczelnie. 
Ponadto  otwarcie  likwidacji  uczelni  niepublicznej  spowoduje  utratę  prawa  przez  tę 
uczelnię do dotacji podmiotowych z budżetu państwa i zaprzestanie ich przekazywania, 
z  wyłączeniem  dotacji  na  pomoc  materialną  dla  studentów  i  doktorantów  w  zakresie 
niezbędnym do realizacji zadań przez uczelnię niepubliczną w tym obszarze do końca 
procesu kształcenia. 
3.2.  Obowiązująca  regulacja  ogranicza  wzrost  liczby  studentów  na  studiach 
stacjonarnych  uczelni  publicznych.  Wzrost  ten  nie  może  być  większy  w  nowym  roku 
akademickim,  niż  o  2%  w  stosunku  do  ogólnej  liczby  studentów  stacjonarnych 
studiujących w roku bazowym. 
Aby przeciwdziałać skutkom niżu demograficznego proponuje się zmianę tej regulacji 
tak, aby wzrost ogólnej liczby przyjęć studentów na studia stacjonarne nie był wyższy 
niż  o  2%  w  stosunku  do  liczby  studentów  przyjętych  na  studia  stacjonarne 
w poprzednim roku akademickim. Wyrażanie zgody przez ministra będzie uzależnione 
dodatkowo  od  struktury  kierunków  studiów,  osiągnięć  uczelni  w  określonych 
dziedzinach  nauki  i  zakresu  kształcenia  związanego  z  tymi  osiągnięciami,  a  także  od 
15 
 
zapotrzebowania rynku pracy na absolwentów poszczególnych kierunków studiów oraz 
liczby studentów przyjętych na studia stacjonarne w poprzednim roku akademickim.  
Powinno  to  doprowadzić  do  zmniejszenia  wpływu  niżu  demograficznego  na  zmiany 
w strukturze  kształcenia  w  Polsce  oraz  poprawy  jakości  studiów  realizowanych 
w formie stacjonarnej i niestacjonarnej. 
3.3.  Konsekwencje  niżu  demograficznego  powinny  być  szansą  na  stałe  wzmacnianie 
etosu i marki uczelni w Polsce, w szczególności poprzez zaangażowanie pracowników 
uczelni w zgodne z przepisami i zasadami dobrych praktyk akademickich wykonywanie 
obowiązków służbowych.  
Odrębna  grupa  propozycji  dotyczy  doprecyzowania  zasad  postępowania 
dyscyplinarnego prowadzonego wobec nauczycieli akademickich naruszających prawo 
lub obowiązki służbowe – w celu usprawnienia jego przebiegu. 
Zostanie  wprowadzony  obowiązek  niezwłocznego  (nie  później  niż  w  terminie  trzech 
miesięcy)  wszczęcia  postępowania  wyjaśniającego  po  powzięciu przez rzecznika 
wiadomości o zaistnieniu przesłanek uzasadniających wszczęcie takiego postępowania, 
jak  również  zostanie  określony  termin  zakończenia  postępowania  przed  komisją 
dyscyplinarną.  W  przypadku  niewszczęcia  postępowania  wyjaśniającego  rzecznik 
dyscyplinarny  zostanie  zobowiązany  do  przekazania  informacji  o  przyczynach 
niewszczęcia postępowania rektorowi i ministrowi nadzorującemu uczelnię.  
W ustawie zostanie uregulowany nowy organ kolegialny. Rzecznicy dyscyplinarni 
ministra  będą  tworzyć  Konwent  Rzeczników  przy  ministrze  właściwym  do  spraw 
szkolnictwa  wyższego.  Konwent  przy  zachowaniu  obowiązków  i  uprawnień 
przypisanych rzecznikom dyscyplinarnym,  przejmie  również  zadania  realizowane 
dotychczas  przez  Zespół  do  Spraw  Dobrych  Praktyk  Akademickich,  który  ulegnie 
rozwiązaniu. 
Do  zadań  Konwentu  Rzeczników  będą  należały  m.in.  współpraca  z  rzecznikami 
dyscyplinarnymi  w  uczelniach,  formułowanie  opinii i wniosków w sprawach 
dotyczących dobrych praktyk w nauce i pracy akademickiej, czy też opinii na wniosek 
uczelnianych  komisji  dyscyplinarnych,  a  także  inicjowanie  projektów  określających 
zasady dobrych praktyk w nauce i szkolnictwie wyższym. Ukonstytuowanie w ustawie 
takiego  zespołu  ekspertów,  składającego  się  z  prawników  oraz  ekspertów 
reprezentujących  wszystkie  obszary  wiedzy,  ma  na  celu  poprawę  jakości  postępowań 
dyscyplinarnych prowadzonych przez uczelniane komisje dyscyplinarne. 
16 
 
3.4.  Proponowane regulacje  mają  na  celu  zagwarantowanie  praw  podmiotowych 
studentom przez uniemożliwienie wprowadzania przez uczelnie nowych opłat w trakcie 
studiów oraz wprowadzenie terminu na podpisywanie z kandydatami na 
studia/studentami  umów  w  sprawie  warunków  odpłatności  związanych  ze  studiami. 
Zgodnie  z  postulatami  środowiska  studenckiego  uczelnia  będzie  zobowiązana  do 
dopełnienia tego terminu nie później niż 30 dni po rozpoczęciu zajęć, a opłaty, w tym za 
studia, będą mogły być pobierane dopiero po podpisaniu umowy. Uczelnia określając 
zasady pobierania opłat, będzie określała także wzór umowy. Zasady pobierania opłat 
oraz wzór umowy  będą  publikowane  na  stronie  internetowej  uczelni.  Niedopełnienie 
obowiązku zawarcia umowy przez studenta powoduje skreślenie z listy studentów. 
Proponuje  się  modyfikację  kryteriów  przyznawania  stypendium  ministra  za  wybitne 
osiągnięcia naukowe. Obecnie przepis umożliwia ubieganie się o stypendium wyłącznie 
na  podstawie  wysokiej  średniej  ocen. Po wprowadzeniu zmian obok  wyróżniania  się 
w nauce warunkiem otrzymania stypendium ministra będzie  jednoczesne  posiadanie 
osiągnięć naukowych, artystycznych lub sportowych.  
Uregulowana zostanie możliwość ubiegania się przez studentów będących żołnierzami 
zawodowymi  oraz  funkcjonariuszami  służb  państwowych  o  świadczenia  pomocy 
materialnej, w przypadku gdy podejmują studia na uczelni. Z możliwości ubiegania się 
o  stypendium  socjalne  wyłączeni  byliby  ci,  którzy  zostali  skierowani  na  studia  przez 
właściwy  organ  wojskowy  lub  którym  udzielono  pomocy  w  pobieraniu  nauki  na 
podstawie  przepisów  o  służbie  wojskowej  żołnierzy  zawodowych. Analogiczne 
rozwiązanie zostanie przyjęte także w przypadku funkcjonariuszy służb państwowych. 
O wprowadzenie takiej regulacji występował Rzecznik Praw Obywatelskich.  
W celu uwzględnienia  postulatów  studentów,  zostanie  wprowadzone  upoważnienie 
ustawowe dla ministra właściwego  do  spraw  szkolnictwa  wyższego  do wydania 
rozporządzenia określającego minimalny zakres  postanowień, jakie powinny zawierać 
uczelniane regulaminy przyznawania pomocy materialnej. 
W obszarze pomocy materialnej dla studentów  i doktorantów projekt wprowadza 
dodatkowo  zmiany  w  art.  103  i  art.  179,  a  także  propozycję  nowego  przepisu 
w art. 106a, które nie były ujęte w założeniach do ustawy, lecz są efektem analizy uwag 
i postulatów zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych do projektu ustawy, a także 
dążenia  do  doskonalenia  zasad  finansowania  ustawowych  zadań  ze  środków 
publicznych. 
17 
 
Nowelizacja  art.  103  polegająca  na  zmianie  ust.  4  i  dodaniu  ust.  4a,  8  i 9 umożliwi 
uczelniom  niepublicznym  finansowanie  wynagrodzeń  pracowników  tych uczelni 
zatrudnionych  w  domach  i  stołówkach  studenckich  –  w ramach funduszu pomocy 
materialnej dla studentów i doktorantów –  z  przychodów  uczelni  uzyskanych  z  tytułu 
prowadzenia tych obiektów (obecnie jest to możliwe tylko w uczelniach publicznych). 
Ponadto,  proponuje  się  doprecyzowanie  obecnego  stanu  gospodarowania  środkami 
dotacji  w  ramach  ww.  funduszu  z  uwzględnieniem  szczególnego  sposobu 
wykorzystania  środków  dotacji  na  realizację  celów  wskazanych  w  tym  artykule  oraz 
uwarunkowań  gospodarki funduszowej. Efektem  dodania w art. 103 ust.  8 i 9 będzie 
obowiązek stosowania ustawy o finansach publicznych; nastąpi zwrot środków dotacji 
na pomoc materialną do budżetu państwa – w przypadku wykorzystania tych środków 
niezgodnie z przeznaczeniem. 
Proponuje  się  ponadto wprowadzenie w art. 106a podstawy prawnej do zwrotu do 
budżetu  państwa  części  niewykorzystanych  przez  uczelnie  niepubliczne  dotacji 
podmiotowych, co zapobiegnie nadmiernemu kumulowaniu  środków  budżetowych 
w tych uczelniach w sytuacji spadku zapotrzebowania  na  środki  w  kolejnych  latach 
budżetowych  (np.  spowodowanego  zmniejszającą  się  liczbą  studentów).  Efektem 
będzie zlikwidowanie nadmiaru środków pozostających na rachunku uczelni na koniec 
roku budżetowego. Mechanizm ten będzie podstawowym narzędziem – obok przepisów 
dotyczących  zasad  podziału  dotacji  –  doskonalącym  zasady  regulowania  strumienia 
środków budżetowych wpływających do uczelni na realizację ustawowych zadań. 
Zmiana art. 179 ust. 5 ma na celu udoskonalenie sposobu ustalania sytuacji materialnej 
rodziny studenta ubiegającego się o stypendium socjalne, poprzez wyłączenie z definicji 
dochodu  stypendiów  socjalnych  przyznawanych  przez  organizacje  pozarządowe  (co 
obecnie  nie  jest  możliwe)  w  celu  zapewnienia  równego traktowania studentów 
i doktorantów 
otrzymujących  wsparcie  socjalne  ze  środków  budżetowych 
i pozabudżetowych.  Ponadto,  zawarto  propozycję  powrotu  do  wliczania  stypendium 
doktoranckiego do dochodu, które ze względu na charakter i wysokość tego stypendium 
może  być  obecnie  źródłem  utrzymania doktoranta podobnym do wynagrodzenia za 
pracę, przewyższając netto minimalne wynagrodzenie za pracę.  
Uregulowane  zostaną  uprawnienia  beneficjentów  konkursu „Diamentowy Grant” 
w zakresie  zagwarantowania  im  dostępności  do  kształcenia  na  studiach  doktoranckich 
i wszczęcia  przewodu  doktorskiego.  Nadanie stopnia doktora beneficjentowi 
18 
 
„Diamentowego  Grantu”  jest  możliwe  w  określonych  w  przepisach  przypadkach  – 
zgodnie z projektem będzie można nadać ten stopień studentowi, który ukończył trzeci 
rok jednolitych  studiów magisterskich, a nie, jak dotychczas,  tylko  absolwentowi 
studiów  pierwszego  stopnia,  który  posiada  tytuł  zawodowy  licencjata,  inżyniera  lub 
równorzędny. Beneficjent programu „Diamentowy Grant” po nadaniu stopnia doktora 
będzie  nabywał  uprawnienia  równoważne  z  uprawnieniami  wynikającymi  z  odbycia 
studiów wyższych kończących się uzyskaniem kwalifikacji drugiego stopnia. 
Ze  względu  na  potrzebę  dostępności  rzetelnych,  obiektywnych  i  porównywalnych 
danych na temat losów zawodowych absolwentów  dla opinii  publicznej,  Rządu 
i kandydatów  na  studia,  a  także  w  reakcji  na  liczne  postulaty  uczelni,  aby  wesprzeć 
podejmowane  przez  nie  wysiłki  w  zakresie  monitorowania  karier  zawodowych 
absolwentów, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego będzie prowadził ogólnopolski 
system  monitorowania  karier  zawodowych  absolwentów.  Proponuje  się,  aby  minister 
dokonywał  monitorowania  corocznie,  na  podstawie  danych  o  absolwentach 
pochodzących  z  istniejącego  Systemu  Informacji  o  Szkolnictwie  Wyższym  oraz 
przekazanych  przez  Zakład  Ubezpieczeń  Społecznych  zanonimizowanych  danych 
jednostkowych  ewidencjonowanych  na  kontach  ubezpieczonych  i  kontach  płatników 
składek.  Połączenie  danych  pochodzących  z  Systemu  Informacji  o  Szkolnictwie 
Wyższym i z ZUS oraz ich anonimizacja będzie dokonywała się w ZUS, co sprawi, że 
dane administrowane przez ZUS w żaden sposób nie będą narażone na utratę poufności. 
Dane  absolwentów  (PESEL  oraz  informacje  dotyczące  ukończonej  uczelni  oraz 
ukończonego  kierunku  studiów)  pochodzące  z  istniejącego  już  Systemu  Informacji 
o Szkolnictwie  Wyższym  będą  raz  w  roku  przekazywane  przez  ministra  do ZUS na 
nośniku elektronicznym oraz będą łączone z danymi ZUS przez sam Zakład za pomocą 
istniejącego  systemu  informatycznego  ZUS-u. ZUS, w uzgodnionym z ministrem 
terminie,  będzie  przekazywał  do  ministra, w formie zanonimizowanej (a zatem 
pozbawionej PESEL-u)  dane  jednostkowe  nieidentyfikowalne,  zawierające  uprzednio 
przekazane przez ministra  informacje na  temat  ukończonej przez absolwenta uczelni 
i kierunku,  połączone  z  wybranymi  danymi  określającymi  historię  statusu  absolwenta 
na  rynku  pracy  oraz  umożliwiającymi  analizę  wpływu  ukończonych  studiów  na 
powodzenie na rynku pracy. Analizy danych jednostkowych nieidentyfikowalnych 
dokona natomiast minister, a wyniki tej analizy, w postaci zagregowanej,  udostępni 
uczelniom oraz opinii publicznej. Tym samym po raz  pierwszy  dostępne  staną  się 
19