Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz niektórych innych ustaw

2)
zasady
dotyczące
klasyfikowania,
przechowywania,
składowania
i ewidencjonowania odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa
jądrowego;
3)
przepisy regulujące proces budowy, eksploatacji i zamknięcia składowiska
odpadów promieniotwórczych, łącznie z określeniem ról organu dozoru
jądrowego w tych działaniach;
4)
regulacje dotyczące tworzenia i kontroli realizacji krajowego planu
gospodarowania odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem
jądrowym;
5)
przepisy umożliwiające społeczeństwu uzyskiwanie informacji dotyczących
gospodarowania odpadami promieniotwórczymi, zwłaszcza ich składowania.
Obecnie, wobec braku w Polsce elektrowni jądrowej, odpady promieniotwórcze
pochodzą przede wszystkim z reaktora badawczego MARIA, z zakładu produkcji
izotopów promieniotwórczych (Instytut Energii Atomowej POLATOM Ośrodek
Radioizotopów) oraz ze znajdujących się na terenie całego kraju szpitali, klinik i innych
ośrodków wykorzystujących techniki izotopowe w medycynie. Gospodarowaniem
odpadami zajmuje się ZUOP, którego zadaniem, zgodnie z art. 114 ust. 1 i 1a ustawy,
jest prowadzenie działalności w zakresie postępowania z odpadami
promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, a przede wszystkim
zapewnienie stałej możliwości składowania odpadów promieniotwórczych
i wypalonego paliwa jądrowego, jak również prowadzenie działalności polegającej na
odbiorze, transporcie, przechowywaniu i składowaniu materiałów jądrowych, źródeł
promieniotwórczych oraz innych substancji promieniotwórczych. KSOP mieści się
w miejscowości Różan. Według klasyfikacji Międzynarodowej Agencji Energii
Atomowej, zwanej dalej „MAEA”, jest to składowisko powierzchniowe, przeznaczone
do składowania krótkożyciowych odpadów nisko- i średnioaktywnych oraz do
okresowego przechowywania odpadów długożyciowych. Składowisko w Różanie
funkcjonuje od 1961 r. i jego całkowite zapełnienie jest spodziewane w przedziale lat
2020–2023. W związku z tym pojawia się konieczność znalezienia lokalizacji i budowy
nowego składowiska. Należy również wziąć pod uwagę fakt, że będzie ono także
niezbędne w związku z planowanym wdrożeniem energetyki jądrowej.
Rzeczpospolita Polska nie ma obecnie trudności ze składowaniem wypalonego paliwa
jądrowego będącego odpadem promieniotwórczym, gdyż to pochodzące z reaktora
6

MARIA zostało, na mocy podpisanej umowy międzynarodowej, przekazane do
Federacji Rosyjskiej. W związku z planowaną budową elektrowni jądrowej, kwestia
składowania wypalonego paliwa jądrowego będącego odpadem promieniotwórczym
stanie się aktualna. Należy jak najszybciej podjąć stosowne działania w tym zakresie,
gdyż prace nad budową składowiska, łącznie z przeprowadzeniem wszystkich
niezbędnych badań, potrwają wiele lat. Wprowadzenie przepisów przewidzianych
niniejszą nowelizacją zapewni, że będą one prowadzone zgodnie z najwyższymi
standardami.
Mając na uwadze powyższą sytuację, zidentyfikowane potrzeby oraz perspektywę
rozpoczęcia prac nad lokalizacją składowiska odpadów promieniotwórczych,
proponowana nowelizacja ustawy zawiera przepisy dotyczące tego procesu,
odpowiadające zaleceniom MAEA, o których mowa w motywie 16 preambuły do
dyrektywy (IAEA Safety Standards for protecting people and the environment:
Predisposal management of radioactive waste, No GSR part 5; The management system
for the disposal of radioactive waste, No GS-G-3.4; Storage of radioactive waste, Safety
guide No WS-G-6.1). Projektowana ustawa określa kryteria lokalizacji składowiska
odpadów promieniotwórczych, rodzaje badań i analiz, które należy przeprowadzić
w celu podjęcia decyzji o lokalizacji oraz wymagania co do projektu i procesu budowy
oraz eksploatacji składowiska.
Zupełnie nowym elementem wprowadzanym przez proponowaną nowelizację jest
krajowy plan postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem
jądrowym, zwany dalej „krajowym planem postępowania z odpadami”. Dyrektywa
stanowi, że plan ten ma być środkiem zapewniającym transpozycję decyzji politycznych
do określonych przepisów dotyczących terminowego wdrożenia wszystkich etapów
gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi – od
wytworzenia do trwałego składowania. Krajowy plan postępowania z odpadami
zostanie opracowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki, który będzie
również odpowiadał za jego aktualizację. Plan będzie przyjmowany w drodze uchwały
Rady Ministrów. Aby zapewnić ciągłość działań podejmowanych na podstawie
kolejnych planów, projekt ustawy przewiduje, że krajowy plan postępowania
z odpadami ma zawierać program działań wykonawczych wraz ze wskazanymi
instrumentami jego realizacji oraz część prognostyczną, obejmującą okres co najmniej
20 lat od dnia przyjęcia lub ostatniej aktualizacji. Środkami kontroli realizacji
7

krajowego planu postępowania z odpadami będą, sporządzane co 2 lata przez ministra
właściwego do spraw gospodarki, sprawozdania z jego wykonania oraz przeprowadzana
co najmniej raz na 10 lat kontrola wykonywana przez podmiot międzynarodowy (lub
grupę takich podmiotów).
Kolejną istotną kwestią, która zostanie uregulowana poprzez proponowaną nowelizację
ustawy, jest umożliwienie społeczeństwu uzyskiwania pożądanych informacji
dotyczących wpływu działalności związanej z narażeniem, polegającej na eksploatacji
lub zamknięciu składowiska odpadów promieniotwórczych na zdrowie ludzi
i środowisko bądź bezpośrednio od kierownika jednostki prowadzącej taką działalność,
bądź ze źródła powszechnie dostępnego, jakim jest Internet. Ponadto projekt ustawy
określa zakres informacji, które ma obowiązek udostępniać Prezes Agencji. Warto
dodać, że regulacje te są zgodne z postanowieniami konwencji sporządzonej w Aarhus
dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa
w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących
środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 78, poz. 706), której Rzeczpospolita Polska jest stroną.
Zgodnie z art. 4 wyżej wymienionej konwencji, władze publiczne, w odpowiedzi na
żądanie udzielenia informacji dotyczących środowiska udostępnią społeczeństwu,
w ramach ustawodawstwa krajowego, taką informację w żądanej formie i bez
konieczności wykazywania przez wnioskodawcę jakiegokolwiek interesu. Ponadto
art. 5 wyżej wymienionej konwencji nakłada obowiązek sukcesywnego udostępniania
społeczeństwu informacji dotyczących środowiska w elektronicznych bazach danych
łatwo osiągalnych poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne. Zgodnie z załącznikiem
1 do konwencji, ma ona zastosowanie m.in. do przedsięwzięć dotyczących instalacji
przeznaczonych wyłącznie do składowania (planowanego na ponad 10 lat)
napromieniowanego paliwa jądrowego i odpadów promieniotwórczych w miejscu
innym niż miejsce produkcji oraz do ostatecznego usuwania napromieniowanego paliwa
jądrowego i odpadów jądrowych.
Ustawą z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe oraz niektórych
innych ustaw, zakres działania Prezesa Agencji został zawężony wyłącznie do zadań
dozoru jądrowego, co powoduje potrzebę racjonalizacji kształtu systemu organów
dozoru jądrowego w Polsce. Obecnie ustawa przewiduje jako organy dozoru jądrowego:
Prezesa Agencji jako naczelny organ dozoru jądrowego, Głównego Inspektora Dozoru
Jądrowego, zwanego dalej „GIDJ”, jako organ wyższego stopnia w stosunku do
8

inspektorów dozoru jądrowego oraz inspektorów dozoru jądrowego. Wobec wyłączenia
z zakresu działalności Prezesa Agencji zadań niedozorowych zbędne staje się
utrzymywanie wydzielonego organu GIDJ, wspomagającego Prezesa Agencji
w zakresie zadań dozorowych. Tym bardziej że w istniejącym stanie prawnym część
zadań GIDJ powiela zadania Prezesa Agencji. W związku z powyższym, projekt ustawy
zakłada przejęcie przez Prezesa Agencji uprawnień i obowiązków GIDJ i wprowadzenie
dwustopniowego systemu organów dozoru jądrowego składającego się z inspektorów
dozoru jądrowego oraz Prezesa Agencji zamiast dotychczasowego trójstopniowego
systemu składającego się z inspektorów dozoru jądrowego, GIDJ i Prezesa Agencji.
Pozwoli to na stworzenie bardziej przejrzystej i uporządkowanej struktury organów
dozoru jądrowego. Wobec tego korzystne jest jak najszybsze wprowadzenie
proponowanej zmiany, zwłaszcza że zarówno dyrektywa obecnie implementowana, jak
i każda inna z przedmiotowej dziedziny zawiera wymóg ustanowienia odpowiednich
organów dozoru jądrowego, pozostawiając państwom członkowskim decyzję co do ich
kształtu. Dlatego też państwo członkowskie powinno jak najszybciej stworzyć
odpowiednią, przejrzystą i jak najbardziej efektywną strukturę tych organów.
Projektowana ustawa przyczyni się również do wzmocnienia bezpieczeństwa
gospodarki odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, co
bezsprzecznie stanowi korzyść dla społeczeństwa i środowiska.
Projekt ustawy podlega notyfikacji zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego
systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r.
Nr 65, poz. 597).
Projekt ustawy podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej na podstawie
art. 33 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
Rzeczpospolita Polska, jako państwo członkowskie Europejskiej Wspólnoty Energii
Atomowej (EWEA/Euratom), ma obowiązek wdrożyć do krajowego porządku
prawnego przepisy dyrektywy. Ponieważ dotychczasowe przepisy prawa polskiego nie
wyczerpują zagadnień, których dotyczy dyrektywa, uchwalenie proponowanej ustawy
jest nieuniknione i nie może być zastąpione żadnymi innymi środkami.
Projekt został udostępniony w Biuletynach Informacji Publicznej Rządowego Centrum
Legislacji oraz Ministerstwa Gospodarki, zgodnie z § 11a ust. 1 uchwały nr 49 Rady
Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13,
9

poz. 221, z późn. zm.) oraz art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności
lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
Na podstawie § 10 ust. 6a uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r.
– Regulamin pracy Rady Ministrów informuje się, iż żaden z podmiotów nie zgłosił
zainteresowania pracami nad projektem ustawy w trybie przepisów ustawy z dnia 7
lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
Zgodnie z § 11 ust. 1 uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r.
– Regulamin pracy Rady Ministrów, projekt ustawy wraz z uzasadnieniem został
przesłany do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, która zgłosiła uwagi do oceny
skutków regulacji dotyczące konieczności podania informacji o liczbie, charakterze
i sposobie działania podmiotów wytwarzających odpady promieniotwórcze, skutkach
zniesienia funkcji Głównego Inspektora Dozoru Jądrowego oraz ilości obciążeń
administracyjnych, jakie projektowane przepisy będą powodować dla wskazanych
podmiotów. Uwagi zostały uwzględnione, a projekt został uzupełniony w powyższym
zakresie.
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Szczegółowe omówienie proponowanych zmian:
1. Art. 1 pkt 1 lit. a projektu
Wykreślenie definicji likwidacji składowiska odpadów promieniotwórczych lub
składowiska wypalonego paliwa jądrowego wynika z faktu, że składowiska
podlegają zamknięciu, a nie likwidacji. Po zamknięciu składowiska stosowny teren
podlegać będzie ochronie i monitoringowi radiacyjnemu. Z definicji składowania
odpadów promieniotwórczych wynika, że pod tym pojęciem rozumie się złożenie
odpadów promieniotwórczych w składowisku odpadów promieniotwórczych bez
zamiaru ponownego ich wydobycia, w związku z powyższym nie prowadzi się
procesu likwidacji składowiska.
2. Art. 1 pkt 1 lit. b i c projektu
Modyfikacja definicji odpadów promieniotwórczych, postępowania z odpadami
promieniotwórczymi oraz postępowania z wypalonym paliwem jądrowym wynika
z konieczności dostosowania ich do definicji zawartej w art. 3 pkt 7 dyrektywy.
3. Art. 1 pkt 1 lit. d projektu
Proponowana modyfikacja definicji przechowywania wynika z konieczności
dostosowania jej do definicji zawartej w implementowanej dyrektywie. Nowa,
10