Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych

dotychczasowa formuła działania Funduszu Gwarancyjnego. Z dniem 1 lipca 2014 r.
powszechne towarzystwo emerytalne uzyska prawo do wycofania środków zgromadzonych
na rachunku części dodatkowej Funduszu Gwarancyjnego. Jednocześnie zwrot wpłat z części
dodatkowej FG stanowi przychód powszechnego towarzystwa emerytalnego w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 29 projektu).
Natomiast, zgodnie z proponowanymi zmianami w zakresie art. 184–185
i art. 187–188b ustawy o oiffe, FG zapewniać będzie bezpieczeństwo środków członków
OFE. Przychody FG pochodzić będą z obowiązkowych wpłat powszechnych towarzystw,
stanowiących określoną procentowo część aktywów, identyczną dla wszystkich otwartych
funduszy. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi między innymi wysokość
i zasady dokonywania wpłat do FG, przy zastrzeżeniu, że całkowita wartość środków FG nie
może przekraczać 0,3% wartości aktywów netto wszystkich otwartych, chyba że wartość
zobowiązań FG wobec OFE przekracza tą wielkość. Ze środków FG pokrywane będą szkody
spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków towarzystw
dotyczących zarządzania funduszem i jego reprezentacji, w zakresie w jakim towarzystwo nie
ponosi za nie odpowiedzialności lub gdy szkody te nie mogą być pokryte z jego masy
upadłości.
Wprowadzenie w życie proponowanych zmian w zakresie polityki inwestycyjnej oraz
proponowane zniesienie minimalnej wymaganej stopy zwrotu oraz mechanizmu niedoboru
(uchylenie art. 175–180 ustawy o oiffe) spowoduje, że OFE powinny zwiększyć swoją
konkurencyjność w zakresie inwestowania. Poprawie konkurencyjności powinny sprzyjać
również zasady funkcjonowania rachunku premiowego. System efektywności inwestycji OFE
opierać się będzie, tak jak obecnie, na średniej ważonej stopie zwrotu (benchmark
wewnętrzny) oraz na okresowej stopie zwrotu, ustalanej przez OFE w oparciu o wartość
jednostki rozrachunkowej na początku i końcu danego okresu oraz okresowej porównawczej
stopie zwrotu (art. 30 projektu). Dodatkowo OFE może określić w prospekcie
informacyjnym wskaźniki, do których porównywane będą osiągane przez fundusz stopy
zwrotu. Przepis art. 32 projektu reguluje sposób ustalenia odpowiedzialności za naruszenie
działalności lokacyjnej OFE, do których doszło przed dniem wejścia w życie ustawy.
OFE są zobowiązane do dostosowania swoich statutów do nowego brzmienia ustawy o oiffe
do dnia 1 lipca 2014 r. (art. 31 projektu).

49

8) Wzmocnienie zachęt do dobrowolnego oszczędzania przez zmiany w IKZE
W art. 6 projektowanej ustawy nowelizuje się ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia
emerytalnego. Obecnie limit wpłat na IKZE zależy od wysokości kwoty stanowiącej
podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za
poprzedni rok. Wpłaty dokonywane na IKZE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć
kwoty odpowiadającej równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie
emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za poprzedni rok, nie więcej jednak niż 4% kwoty
ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na
poprzedni rok. Pewne odstępstwo od tej zasady przewidziano dla osób osiągających niskie
dochody, których podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest niska, a które
chciałyby dokonywać większych wpłat na IKZE. Osobom tym, w przypadku gdy kwota
odpowiadająca równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne,
ustalonej dla nich za poprzedni rok, nie przekracza 4% równowartości 12-krotności
minimalnego wynagrodzenia za pracę, umożliwiono dokonanie w roku kalendarzowym
wpłaty na IKZE do ww. wysokości.
Ponieważ obowiązujące zasady ustalania limitu wpłat na IKZE są postrzegane przez
wielu potencjalnych oszczędzających za zbyt skomplikowane oraz nastręczające problemów
z ustaleniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne (ewentualnie
dokonywania jej korekty), proponuje się uproszczenie reguł związanych z ustalaniem
wysokości maksymalnej rocznej wpłaty na IKZE. Efektem tych zmian powinno być większe
zainteresowanie oszczędzaniem na tym koncie, gdyż konieczność ustalenia indywidualnego
limitu wpłat na IKZE stanowi barierę zniechęcającą do oszczędzania w ramach IKZE.
Dlatego też proponuje się, aby roczny limit wpłat na IKZE nie przekroczył kwoty
odpowiadającej 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego
w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie
o prowizorium budżetowym, lub w ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały
uchwalone. Proponowana maksymalna wysokość limitu wpłat na IKZE jest zbliżona do
obecnie obowiązującego maksymalnego limitu wpłat na IKZE (w 2013 r. – 4231,20 zł).
Kwota rocznego limitu wpłat na IKZE będzie ogłaszana, w drodze obwieszczenia, przez
ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do końca roku kalendarzowego poprzedzającego
50

rok, w którym będą dokonywane wpłaty na IKZE (nowe brzmienie art. 13a ustawy o IKE
oraz IKZE).
W art. 33 projektu proponuje się zawarcie przepisu przejściowego, w którym
zostanie określona kwota rocznego limitu wpłat na IKZE w 2014 r. Ponieważ ustawa
budżetowa na rok 2014 nie została jeszcze uchwalona, wysokość kwoty wpłat na
indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego w 2014 r. ustalona zostanie w oparciu
o projekt ustawy budżetowej na rok 2014. Zgodnie z art. 27 projektu ustawy budżetowej na
rok 2014 (druk sejmowy nr 1779), prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie
brutto w gospodarce narodowej wynosi 3746 zł. Stąd 1,2-krotność tej kwoty wynosi
4495,20 zł i taką kwotę proponuje się określić w przepisie przejściowym, jako stanowiącą
limit wpłat na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego w 2014 r.
Proponuje się również nadanie nowego brzmienia ust. 3 w art. 14 ustawy o IKE oraz
IKZE. Obecne brzmienie tego przepisu nie uwzględnia sytuacji, w której wypłata transferowa
wymuszona przez okoliczności wskazane w art. 14 ust. 1 ustawy o IKE oraz IKZE (np.
otwarcie likwidacji instytucji finansowej, która prowadzi IKZE) dokonywana będzie także
z IKZE. Z tego też względu proponuje się nowe brzmienie ust. 3, które będzie obejmowało
wyżej wskazaną sytuację.
Zmiana art. 15 ustawy o IKE oraz IKZE polega na wyraźnym wskazaniu, że
zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej z IKZE jest traktowane jako zwrot. Zmiana ma
charakter doprecyzowujący. Wydaje się konieczna, gdyż mimo że z IKZE możliwy jest tylko
zwrot (art. 37 ust. 1 ustawy o IKE oraz IKZE), a nie zwrot części środków (tak jak z konta
IKE – art. 37 ust. 1a), obecne brzmienie nasuwa wątpliwości zarówno oszczędzającym, jak
i instytucjom finansowym.
W „Informacji Rady Ministrów dla Sejmu RP o skutkach obowiązywania ustawy
z dnia 25 marca 2011 r. ….” zawarto również propozycje zmian mających na celu pobudzenie
III filaru ubezpieczeń emerytalnych przez wprowadzenie odpowiednich zmian między innymi
w regulacjach podatkowych dotyczących IKZE. Stąd też proponuje się wprowadzenie zmian
w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 1 projektu).
Obecnie w IKZE zastosowano preferencję podatkową jedynie na etapie wnoszenia
wpłat, polegającą na odliczaniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od
osób fizycznych wpłat na to konto. Natomiast opodatkowaniu podatkiem dochodowym,
według skali podatkowej podlega wypłata z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania, zwrot
51

środków zgromadzonych na tym koncie oraz wypłata środków osobie uprawnionej, po
śmierci oszczędzającego. Po półtorarocznym okresie funkcjonowania tych kont należy
stwierdzić, że nie spotkały się one z zainteresowaniem, gdyż na dzień 31 grudnia 2012 r.
instytucje finansowe prowadziły 496,8 tys. IKZE, z czego jedynie na 32 837 kont (6,6%
wszystkich IKZE) dokonano wpłat, i sytuacja ta nie uległa znacznym zmianom w I półroczu
2013 r. – liczba IKZE na dzień 30 czerwca 2013 r. wyniosła 508,9 tys. IKZE, z czego jedynie
30 tys. IKZE było kontami aktywnymi, tj. zasilonymi chociaż jedną wpłatą w okresie
I półrocza 2013 r.
Dlatego też, mając na uwadze bardzo słabe efekty wprowadzonych rozwiązań,
proponuje się przyjęcie rozwiązań podatkowych realnie motywujących do oszczędzania na
IKZE, tj. wprowadzenie opodatkowania wypłat z IKZE oraz wypłat na rzecz osób
uprawnionych zryczałtowanym podatkiem dochodowym, w miejsce obecnie obowiązującego
opodatkowania wypłaty z IKZE wg skali PIT. Celem realizacji powyższego proponuje się
zmianę art. 30 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, polegającą na dodaniu
w ust. 1 pkt 14, w myśl którego od kwoty wypłat z indywidualnego konta zabezpieczenia
emerytalnego, w tym także dokonanych na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci
oszczędzającego na podstawie art. 34a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych
kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, pobiera się
zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 10% przychodu.
Przyjęcie proponowanego rozwiązania, przez zdecydowane zmniejszenie obciążeń
fiskalnych pod koniec oszczędzania na IKZE, będzie stanowiło realną motywację do
oszczędzania na tym koncie, w przeciwieństwie do obecnego rozwiązania, które w istocie
polega jedynie na przesunięciu opłacenia podatku w czasie. Ponadto jednoznaczne określenie
przyszłego podatku, tj. zryczałtowanego opodatkowania, usunie niepewność co do wysokości
podatku płaconego w przyszłości przy wypłacie środków z IKZE, co też zniechęcało do
długoterminowego oszczędzania.
Ustalenie zryczałtowanego podatku w stawce 10% jest rozwiązaniem skierowanym
przede wszystkim do osób o niskich zarobkach, do których w większym stopniu powinny być
kierowane zachęty, z uwagi na ich niskie świadczenie emerytalne w przyszłości.
W przypadku określenia wyższej niż proponowana stawki zryczałtowanego podatku korzyść
fiskalna dla osób mniej zamożnych, opłacających podatek wg skali w stawce 18%, będzie
zdecydowanie mniej odczuwalna, niż w przypadku osób opłacających podatek wg skali
w stawce 32%.
52

Proponowane zryczałtowane opodatkowanie wypłat z IKZE zarówno dla
oszczędzających, jak i dla osób uprawnionych do środków po zmarłym oszczędzającym,
powoduje, że sposób naliczania podatku zostanie ujednolicony i nie będzie on zależał od
formy wypłaty (w przypadku wypłaty jednorazowej oszczędzający sam dokonywał
rozliczenia podatku, a w przypadku wypłaty w ratach instytucja finansowa prowadząca jego
IKZE przy wypłacie raty potrącała zaliczki na podatek). Tym samym nie wystąpi nadmierne
obciążenie fiskalne w przypadku jednorazowej wypłaty z IKZE, tak jak może to mieć miejsce
na gruncie obecnych przepisów podatkowych.
Zmianie podlegać również będzie brzmienie ust. 3 w art. 30. Do obowiązującego
brzmienia tego przepisu dodaje się odesłanie do dodawanego projektem pkt 14. Oznacza to,
że zryczałtowany podatek od wypłat z IKZE pobiera się bez pomniejszania przychodu
o koszty uzyskania.
Z uwagi na to, że w projekcie proponuje się zryczałtowane opodatkowanie wypłat
z IKZE, bez względu na formę tej wypłaty, proponuje się w art. 35 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych uchylenie w ust. 1 pkt 9 i ust. 11 (art. 1 pkt 3 lit. a i c
projektu) oraz zmianę brzmienia ust. 6, polegającą na usunięciu z obecnego brzmienia ust. 6
odwołania do uchylanego pkt 9 (art. 1 pkt 3 lit. b projektu). Uchylane przepisy dotyczą
obowiązku pobrania przez instytucję dokonującą z IKZE zaliczki na podatek dochodowy
(przy wypłacie w ratach) oraz obowiązku sporządzenia stosownej informacji podatkowej
(w przypadku wypłaty jednorazowej).
Zmianą objęty jest również art. 41 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych. Polega ona na dodaniu w obowiązującym brzmieniu tego przepisu odesłania do
dodawanego projektem pkt 14 w art. 30 ust. 1. Oznacza to, że instytucja finansowa, jako
płatnik, będzie obowiązana do poboru podatku od dokonywanych wypłat z IKZE, bez
względu na formę wypłaty.
V.
Wejście w życie ustawy
Przyjęta w niniejszym projekcie ustawy koncepcja wypłat emerytur dożywotnich,
w której środki do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego są w odpowiednio długim
okresie przekazywane z OFE do ZUS, zapewni bezpieczeństwo oraz minimalizację ryzyka
spadku wartości tych środków, spowodowanych ewentualnymi wahaniami na rynkach
kapitałowych. Jednocześnie jest to koncepcja, która ma najmniej negatywny wpływ na
finanse publiczne, jest najmniej kosztochłonna i czasochłonna, gdyż umożliwia
53