Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw

kompetencjami w zakresie planowania przestrzennego dla danego poziomu. 
Wskazano obszary funkcjonalne o znaczeniu ponadregionalnym, o znaczeniu 
regionalnym oraz o znaczeniu lokalnym. Ich wyznaczenie odbywa się w dokumentach 
planistycznych danego poziomu: 
a)  obszary o znaczeniu ponadregionalnym oraz o znaczeniu regionalnym –  w planie 
zagospodarowania przestrzennego województwa, 
b)  obszary o znaczeniu lokalnym –  w  studium  uwarunkowań  i  kierunków 
zagospodarowania przestrzennego gminy. 
Przez  obszary  funkcjonalne  o  znaczeniu  ponadregionalnym  rozumie  się  zarówno 
obszary,  których  skala,  zasięg  wykracza  poza  obszar  jednego  województwa,  jak 
również  te,  które  mieszczą  się  w  granicach  województwa,  ale  jednocześnie  mają 
istotne znaczenie dla planowania rozwoju kraju. Najwłaściwsze wydaje się określenie 
zasięgu  tych  obszarów  z  poziomu  samorządu  województwa,  który  ma  dobre 
rozpoznanie  faktycznych  powiązań  funkcjonalnych  i  problemów  obszaru 
funkcjonalnego  oraz  specyfiki  danego  regionu,  a  także  pozostaje  w  bezpośrednim 
kontakcie z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego. Samorząd województwa 
jest  zatem  predysponowany  do  trafnego  wyznaczenia  zasięgu  tych  obszarów. 
W istniejącym  systemie  planowania  przestrzennego  (zgodnie  z  założeniem 
wprowadzenia obszarów funkcjonalnych w obecną architekturę systemu planowania) 
to plan zagospodarowania przestrzennego województwa jest najbardziej adekwatnym 
dokumentem  planistycznym,  w  którym  powinno  nastąpić  wyznaczenie  zasięgu 
obszarów funkcjonalnych o  znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym. Zadaniem 
planu zagospodarowania przestrzennego województwa jest bowiem skoordynowanie 
wszystkich  przedsięwzięć  przewidywanych  na  jego  obszarze  i  realizowanych 
z różnych  źródeł,  mające  istotny  wpływ  na  kształtowanie  struktury  przestrzennej 
i zróżnicowanie terytorialne procesów rozwojowych.  
Powyższa  klasyfikacja  dotyczy  wszelkich  typów  obszarów  funkcjonalnych,  co 
oznacza,  że  dany  typ  obszaru  funkcjonalnego  może  być  wyznaczany  na  różnych 
poziomach, w  zależności  od  potrzeb  polityki  przestrzennej  prowadzonej  na  tym 
szczeblu. Jednocześnie należy podkreślić, że lista typów obszarów funkcjonalnych nie 
jest zamknięta i na każdym szczeblu możliwe jest identyfikowanie także innych typów 
37 
obszarów funkcjonalnych, w  zależności  od  potrzeb  zidentyfikowanych  na  poziomie 
lokalnym lub regionalnym.  
W  szczególności  –  jeżeli  z  określonych  przyczyn  –  delimitacja obszaru 
funkcjonalnego o znaczeniu ponadregionalnym (np. miejskiego obszaru 
funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego), dokonana według jednolitych w skali kraju 
warunków  –  nie  jest  zbieżna  z  potrzebami planistycznymi regionu lub w opinii 
samorządu  województwa  nie  uwzględnia  w  wystarczającym  stopniu  regionalnych 
uwarunkowań,  wykorzystując  kategorię  obszaru funkcjonalnego o znaczeniu 
regionalnym,  samorząd  województwa  może,  po  należytych  konsultacjach 
z jednostkami  samorządu  terytorialnego  na  swoim  terenie,  wyznaczyć  obszary 
funkcjonalne,  które  zaspokoją  regionalne  potrzeby  planistyczne  lub  uwzględnią 
wspomniane regionalne uwarunkowania. 
W art. 49b wskazano typy obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ponadregionalnym 
istotne dla programowania kolejnej perspektywy finansowej UE. Katalog obszarów 
funkcjonalnych został oparty na liście typów obszarów funkcjonalnych sformułowanej 
w  KPZK 2030 i jest dostosowany (wybór ze wspomnianej listy) do  potrzeb 
przygotowania podstaw nowej perspektywy UE. Obejmuje tylko te obszary 
funkcjonalne, dla których na obecnym etapie jest  możliwe  lub  uzasadnione 
sformułowanie  podstaw  do  wyznaczenia  ich  zasięgów  przestrzennych  –  określenie 
sposobu i warunków wyznaczania granic spójnych i porównywalnych w skali kraju. 
Wychodząc z założenia, że niniejsza nowelizacja stanowi dopiero pierwszy etap zmian 
wynikających  z  dążenia  do  osiągnięcia  celów  KPZK  2030,  na  liście  wymienionych 
w ustawie  typów  obszarów  funkcjonalnych  umieszczono  jedynie  część  typów 
opisanych w rozdziale VI KPZK 2030. Wprowadzenie na tym etapie części – z długiej 
listy zawartej w KPZK 2030 –  typów obligatoryjnych obszarów funkcjonalnych 
pozwoli na  stopniowe  i w sposób wolny od konfliktów  ugruntowanie  się  tego 
narzędzia  w działaniach  planistycznych  i  myśleniu  strategicznym.  Listę  tę 
ograniczono do typów, w stosunku do których: 
1)  na  dziś  istnieją  merytoryczne  i  formalne  warunki  sformułowania  sposobu 
i warunków  określania  granic,  które  zostaną  zawarte  w  rozporządzeniu  Ministra 
Rozwoju Regionalnego wydanym na podstawie delegacji zawartej 
w proponowanej nowelizacji;  w  przypadku niektórych typów obszarów 
38 
funkcjonalnych ustalenie niebudzących  wątpliwości  sposobu  i  warunków 
wyznaczania  musi  być  poprzedzone  złożonymi  uzgodnieniami  między  resortami 
i innymi  instytucjami.  W  innych  przypadkach  (np.  obszary  narażone  na 
niebezpieczeństwo  powodzi  w  skali  dorzeczy)  do  dziś  nie  istnieją  aktualne 
dokumenty (w przytoczonym przykładzie są to: mapy zagrożenia powodziowego, 
mapy ryzyka powodziowego dla  obszarów  szczególnego  zagrożenia  oraz  plany 
zarządzania  ryzykiem  powodziowym),  na których podstawie  byłoby  możliwe 
wyznaczenie danych obszarów; 
2)  obligatoryjne wprowadzenie do planowania przestrzennego przy ujednoliconym 
podejściu  do  ich wyznaczania w skali kraju jest pilnie potrzebne z uwagi na 
konieczność  odpowiedzi  na  istniejące  wyzwania  w  zakresie  zarządzania 
przestrzenią  (dotyczy  to  zwłaszcza  miejskich  obszarów  funkcjonalnych  ośrodka 
wojewódzkiego); 
3)  istnieje  istotna  (na  dziś)  wartość  dodana  w  planowaniu  przestrzennym.  Z  tego 
powodu zrezygnowano na tym etapie z wprowadzania tych typów obszarów 
funkcjonalnych, które w obecnym stanie prawnym należy utożsamiać z rodzajami 
obszarów już uwzględnianych w planowaniu przestrzennym (np. tereny zamknięte, 
polska wyłączna strefa ekonomiczna na morzu); 
4)  ich  uwzględnienie  w  systemie  planowania  przestrzennego  jest  relatywnie  proste 
i nie  będzie  rodzić  bezpośrednich  skutków  dla  planowania  na  szczeblu  lokalnym 
(typy obszarów z definicji obejmować będą pełne obszary gmin).  
W  konsekwencji  powyższego,  po  wejściu  w  życie  projektowanej  nowelizacji, 
może  zajść  konieczność  aktualizacji  KPZK  2030  do  obowiązującego  stanu 
prawnego,  przynajmniej  w  zakresie  ustaleń  KPZK  2030  dotyczących  typów 
obszarów  funkcjonalnych,  które  należy  obligatoryjnie  uwzględniać  w  planach 
zagospodarowania przestrzennego województw. 
Wprowadzono wymóg określenia  w koncepcji przestrzennego zagospodarowania 
kraju  obszarów  funkcjonalnych,  w  szczególności  obszarów  w  ramach  typów 
o znaczeniu ponadregionalnym istotnych dla programowania kolejnej perspektywy 
finansowej UE, czyli wskazanych w art. 49b. To odniesienie do art. 49b zapewnia 
spięcie  w  spójną  regulację  kwestii  obszarów  funkcjonalnych  o  znaczeniu 
ponadregionalnym:  sekwencję  od  określenia  tych  obszarów funkcjonalnych 
39 
w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju po instrument ich określenia 
przez samorządy województw (delegację do wydania rozporządzenia dot. sposobu 
ich wyznaczania). 
Ponadto oznacza to, że w koncepcji obligatoryjnie muszą zostać określone te typy 
obszarów  funkcjonalnych,  które  jednocześnie  są  uznane  za  istotne  dla  polityki 
przestrzennej kraju (o znaczeniu ponadregionalnym). Przepis ten dopuszcza, aby 
koncepcja  mogła  również  odnosić  się  do typów obszarów funkcjonalnych 
o znaczeniu  regionalnym  czy  lokalnym,  choć  nie  będzie  ani  narzucać  obowiązku 
ich  wyznaczania  przez  samorządy,  ani  ograniczać  możliwości  określenia  przez 
samorządy innych typów obszarów funkcjonalnych. 
W art. 49c określono warunki wyznaczania obszarów funkcjonalnych, mające na 
celu  zapewnienie  zharmonizowanego  podejścia  w  ich  delimitacji.  Są  to  warunki 
dotyczące  ciągłości  i  zwartości  wyznaczanego  obszaru,  dostępności danych 
wskaźnikowych,  a  w  przypadku obszarów funkcjonalnych o znaczeniu 
ponadregionalnym – także porównywalności w skali kraju. 
Określenie  zasięgu  obszaru  funkcjonalnego  (oprócz  parametrów  czysto 
przestrzennych:  ciągłość  i  zwartość),  jest  w  pewnym  stopniu zadaniem 
koncepcyjnym, zależnym od przyjętego podejścia. Wychodząc od definicji obszaru 
funkcjonalnego,  wprowadza  się  wymóg  doboru  danych  wskaźnikowych 
umożliwiających  wyznaczenie  łącznego  obszaru,  którego  zasięg  przestrzenny 
umożliwia rozwiązanie istniejących lub przewidywanych problemów oraz rozwój 
nowych  funkcji  tych  obszarów.  Przyjęto  pojęcie  „problemy”,  jako  pojemne 
i elastyczne:  obejmujące  zarówno  szczególne  zjawiska  z  zakresu  gospodarki 
przestrzennej, konflikty przestrzenne, uwarunkowania, a także inne istotne kwestie 
do podjęcia przy formułowaniu celów rozwoju. Pojęcie to nie ogranicza się tylko 
do  wymiaru  przestrzennego  ale  obejmuje  całość  złożonych  procesów 
rozwojowych, w tym społecznych i gospodarczych.  
Projektowane przepisy art. 49d określają rolę i udział poszczególnych podmiotów 
w  procesie  określenia  obszarów  funkcjonalnych  o  znaczeniu  ponadregionalnym 
i regionalnym i ich granic. Obszary funkcjonalne o znaczeniu ponadregionalnym 
są  określane  przez  samorząd  województwa,  zgodnie  z  warunkami  ich  określania 
wskazanymi  przez  ministra  właściwego  do  spraw  rozwoju  regionalnego 
40 
w rozporządzeniu  wydanym  na  podstawie  projektowanego  art.  49d  ust.  5  uopizp. 
Natomiast w odniesieniu do wiejskich obszarów funkcjonalnych warunki ich 
określania  zostaną  wskazane w  rozporządzeniu  wydanym  przez  ministra 
właściwego  do  spraw  rozwoju  wsi  na  podstawie  projektowanego  art.  49d  ust.  6 
uopizp.  Obszary  funkcjonalne  o  znaczeniu  regionalnym  są  określane  przez 
samorząd województwa z własnej inicjatywy lub na wniosek samorządu lokalnego 
(gminy  i  powiatu).  Tym  samym  podkreślono  rolę  samorządów  lokalnych 
w kreowaniu obszarów funkcjonalnych. Jednocześnie, dla zapewnienia szerokiego 
udziału  samorządów  gminnych  i  powiatowych  w  procesie  delimitacji  obszarów 
funkcjonalnych, proponuje się  zastosowanie  instrumentu  w  postaci  konferencji 
opiniujących  wyznaczanie  obszarów  funkcjonalnych.  Formułę  konferencji 
zaproponowano,  wychodząc  naprzeciw  zgłaszanym  postulatom  dotyczącym 
zapewnienia  szerokiego  udziału  samorządów  przez  stronę  samorządową  Komisji 
Wspólnej  Rządu  i  Samorządu  Terytorialnego.  Konferencje  te  będą  stanowiły 
forum  wymiany  poglądów  i  dyskutowania  poszczególnych  postulatów  przy 
zapewnieniu  szerokiego  kręgu  interesantów,  co  zagwarantuje  realizację  zasady 
partnerstwa w  zakresie  kształtowania polityki przestrzennej na szczeblu 
regionalnym,  której  głównym  aktorem  pozostaje  samorząd  województwa,  przy 
zapewnieniu nienaruszalności i spójności sfery planowania na szczeblu lokalnym.  
W projektowanym art. 49e,  w  celu  zapewnienia  samodzielności  gminy 
w określeniu  obszarów  funkcjonalnych  na  jej  terenie,  wskazano  możliwość 
określania  obszarów  funkcjonalnych  o  znaczeniu  lokalnym  stosownie  do 
zidentyfikowanych  potrzeb  polityki  przestrzennej  prowadzonej  przez  samorząd 
gminny. 
Projektowany art. 49f uopizp  został  wprowadzony  do  ustawy  na  wniosek  strony 
samorządowej  Komisji  Wspólnej  Rządu  i  Samorządu  Terytorialnego.  Jest  on 
deklaracją współpracy między samorządem wojewódzkim a samorządem lokalnym 
na poziomie powiatu lub gminy. Zapewnia on samorządom lokalnym możliwość 
współdziałania  przy  ustalaniu  obszarów  funkcjonalnych  regionalnych  oraz 
ponadregionalnych, co z mocy ustawy będzie należało do kompetencji samorządu 
województwa.  Niemniej  jednak,  aby  samorząd  województwa  mógł  wyznaczyć 
obszary funkcjonalne usytuowane  przecież  na  obszarach  gmin  czy  powiatów, 
41