Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

Druk nr 1509


Warszawa, 26 czerwca 2013 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Prezydent

Rzeczypospolitej Polskiej



Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że do reprezentowania mojego
stanowiska w toku prac nad projektem ustawy upoważniam Pana Krzysztofa
Huberta Łaszkiewicza – Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP.

Łączę wyrazy szacunku

(-) Bronisław Komorowski
Projekt

USTAWA
z dnia 2013 r.

o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych


Art. 1.
W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r.
poz. 427 i poz. 662) w art. 10 po § 1 dodaje się § 1a-1d w brzmieniu:
„§ 1a. Sąd rejonowy tworzy się dla obszaru jednej lub większej liczby gmin, zamieszkałych
przez co najmniej 60 000 mieszkańców, jeżeli łączna, ogólna liczba spraw cywilnych,
karnych oraz rodzinnych i nieletnich wpływających do istniejącego sądu rejonowego
z obszaru tej gminy lub kilku gmin, wynosi co najmniej 7000 w ciągu roku
kalendarzowego z zastrzeżeniem § 1b-1d.
§ 1b. Sąd rejonowy może być utworzony dla jednej lub większej liczby gmin,
zamieszkałych, przez mniejszą niż 60 000 liczbę mieszkańców, jeżeli łączna, ogólna
liczba spraw cywilnych, karnych oraz rodzinnych i nieletnich wpływających do
istniejącego sądu rejonowego z obszaru tej gminy lub kilku gmin wynosi co najmniej
7000 w ciągu roku kalendarzowego.
§ 1c. Sąd rejonowy może być utworzony według kryteriów określonych w § 1b tylko wtedy,
gdy zmiana obszaru właściwości sądu rejonowego właściwego dla tej gminy lub gmin nie
spowoduje, że istniejący sąd rejonowy nie będzie spełniał kryteriów określonych w § 1a
lub 1b.
§ 1d. Sąd rejonowy, utworzony na zasadach określonych w § 1a lub 1b może zostać
zniesiony jeżeli ogólna liczba spraw cywilnych, karnych oraz rodzinnych i nieletnich
wpływających w ciągu kolejnych trzech lat nie przekracza 7000 w ciągu roku
kalendarzowego.”.

Art. 2.
W sprawach, w których postępowanie wszczęto przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy orzeka sąd właściwy na podstawie dotychczasowych przepisów.

Art. 3.
1. Minister Sprawiedliwości dokona zmian w organizacji sądownictwa dostosowując ją do
kryteriów wprowadzonych niniejszą ustawą w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie
ustawy.
2. Minister Sprawiedliwości może powołać pełnomocników do podejmowania działań
organizacyjnych i administracyjnych związanych z utworzeniem sądów rejonowych.

Art. 4.
1. Minister Sprawiedliwości, dokonując po raz pierwszy po wejściu w życie ustawy, zmian
w organizacji sądownictwa, polegających na dostosowaniu istniejącej struktury sądownictwa
do kryteriów wprowadzonych niniejszą ustawą, może przenieść w drodze decyzji sędziego
wydziału zamiejscowego sądu rejonowego, który w wyniku zmian wprowadzonych niniejszą
ustawą, zostanie zniesiony, do sądu tworzonego w wyniku dostosowania struktury sądów do
kryteriów wprowadzonych niniejszą ustawą, bez jego zgody, z pozostawieniem mu pełnego
uposażenia.
2. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.


Art. 5.
Do urzędników sądowych wydziałów zamiejscowych sądów rejonowych, które w wyniku
zmian w organizacji sądownictwa, polegających na dostosowaniu istniejącej struktury
sądownictwa do kryteriów wprowadzonych niniejszą ustawą zostaną zniesione, stosuje się
art. 4a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. z 2011 r.
Nr 109, poz. 639, Nr 113, poz. 659 i Nr 203, poz. 1192).

Art. 6.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.






UZASADNIENIE

Celem nowelizacji ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. z 2013 r. poz. 427 i poz. 662) jest wprowadzenie do systemu prawa czytelnych,
opartych na obiektywnych i racjonalnych przesłankach, kryteriów tworzenia i znoszenia
sądów rejonowych.
W obowiązującym stanie prawnym ustawodawca w rozdziale 2 ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych, w art. 10 § 1 przyjął ogólną regułę tworzenia sądów rejonowych,
wskazując, że sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin,
a w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy
w obrębie tej samej gminy.
Tworzenie i znoszenie konkretnych sądów zostało powierzone Ministrowi Sprawiedliwości,
który w ramach władztwa organizacyjnego w zakresie wymiaru sprawiedliwości, tworzy
i znosi sądy rejonowe w drodze rozporządzenia wydanego po zasięgnięciu opinii Krajowej
Rady Sądownictwa.
Minister Sprawiedliwości korzystając z kompetencji do budowania struktury organizacyjnej
sądu, zgodnie z wytycznymi zawartymi w art. 20 ustawy, powinien kierować się potrzebą
zapewnienia racjonalnej organizacji sądownictwa, przez dostosowanie liczby sądów, ich
wielkości i obszarów właściwości do zakresu obciążenia wpływem spraw, a także
uwzględniać ekonomię postępowania sądowego, w celu zagwarantowania realizacji prawa
obywatela do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie.
Rozwiązania zaproponowane w przedmiotowym projekcie są konstrukcją pośrednią
pomiędzy tworzeniem i znoszeniem sądów w drodze ustawy, a obowiązującym rozwiązaniem
tworzenia sądów przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia po zasięgnięciu
opinii Krajowej Rady Sądownictwa.
Do opracowania projektu nowelizacji ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, skłania
problem, który wyniknął w związku ze zniesieniem części sądów rejonowych. Rozwiązania
zaproponowane w przedłożonym projekcie mają doprowadzić w przyszłości do racjonalizacji
procesu podejmowania decyzji w zakresie tworzenia i likwidacji sądów rejonowych.
Należy wskazać, że dotychczas modyfikacja struktury sądów rejonowych według
obowiązującego schematu była przeprowadzana sporadycznie i dotyczyła pojedynczych
sądów.
Kontrowersje dotyczące tej regulacji wzbudziła decyzja Ministra Sprawiedliwości z 2012 r.
dotycząca głębszej, zakrojonej na szerszą skalę reformy struktury sądów rejonowych.
Zniesienie przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia z dniem 1 stycznia
2013 r. 79 sądów rejonowych (rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
5 października 2012 r. w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych Dz. U. poz. 1121),
dokonane zostało bez szerokich konsultacji społecznych. Podjęte przez Ministra
Sprawiedliwości działania wywołały sprzeciw wielu środowisk i stały się bodźcem do
przygotowania inicjatywy obywatelskiej. Przedstawiciele samorządu terytorialnego
sprzeciwiali się likwidacji sądów, wskazując na ograniczenie dostępności obywateli do
wymiaru sprawiedliwości oraz podejmowaniu decyzji o likwidacji sądów przez Ministra
Sprawiedliwości bez wystarczającej wiedzy o potrzebach obywateli i lokalnych
uwarunkowaniach społecznych.
Rezultatem braku skutecznego dialogu i niewypracowania rozwiązania kompromisowego
było złożenie do Sejmu obywatelskiego projektu ustawy o okręgach sądowych sądów
powszechnych oraz o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (druk sejmowy
nr 804), który przewiduje przywrócenie zlikwidowanych sądów oraz zakłada zmianę zasad
tworzenia sądów poprzez pozbawienie Ministra Sprawiedliwości kompetencji do tworzenia i
znoszenia sądów powszechnych i przeniesienie tego uprawnienia na Sejm.
Analiza obywatelskiego projektu ustawy wskazuje, iż akceptacja propozycji konstrukcji
zawartej w tym projekcie, wprowadzającym regułę tworzenia sądów w drodze ustawy
oznaczałaby zgodę na obarczenie ustawodawcy obowiązkiem stworzenia każdego sądu
w aspekcie organizacyjnym, lokalowym i kadrowym, jak też dokonywania zmian w tym
zakresie w trybie zmiany ustawy.
Wydaje się iż, kategoryczna, ustawowa zmiana trybu poprzez odebranie Ministrowi
Sprawiedliwości kompetencji do tworzenia i likwidowania sądów i przeniesienie
odpowiedzialności w tej sprawie na Sejm, jest działaniem burzącym istniejący system, który
dla poprawy funkcjonalności wymaga przemodelowania, a nie radykalnych zmian.
Przedłożona nowelizacja przewiduje rozwiązanie racjonalne: pozostawia Ministrowi
Sprawiedliwości kompetencje do tworzenia i znoszenia sądów, ale jednocześnie wprowadza
precyzyjne kryteria, na których Minister powinien się opierać, decydując o tworzeniu lub
znoszeniu sądu. Zmiana wynika z analizy dotychczasowych doświadczeń w tym zakresie oraz