Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorcy

o większym ciężarze gatunkowym, nie podejmuje w większości przypadków spraw
indywidualnych przedsiębiorców, zajmując się sprawami systemowymi. Zgodnie z
opublikowaną informacją z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2011
(informacja za rok 2012 nie została jeszcze opublikowana), Rzecznik rozpatrzył 32 343
sprawy, z czego spośród nich jedynie dwa przypadki dotyczyły w sposób merytoryczny
przedsiębiorców. Sprawy te związane były z zabezpieczeniem środków finansowych
wypłacanych beneficjentom funduszy unijnych w perspektywie finansowej w latach 2007-
2013 oraz skróceniem okresu przechowywania paragonów fiskalnych przez podatników -
przedsiębiorców. W związku z rozpatrzeniem tak nielicznych spraw dotyczących
przedsiębiorców, w informacji z działalności brak jest odrębnej kategorii lub choćby
podkategorii, jak ma to miejsce w przypadku konsumentów, co świadczy o niewielkim
zainteresowaniu instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich sprawami przedsiębiorców.
Powołanie RPP zagwarantowałoby wszystkim przedsiębiorcom, w tym także indywidualnym,
możliwość realnego dochodzenia swoich praw. RPP strzegłby praw tej, coraz liczniejszej
grupy społecznej, odgrywającej dużą rolę w rozwoju gospodarki. Z „Raportu o stanie sektora
małych średnich przedsiębiorstw w Polsce” (2011) opracowanego przez Polską Agencję
Rozwoju Przedsiębiorczości wynika, że w Polsce działa 1,67 mln przedsiębiorstw, z czego
większość (99,8%) to małe i średnie przedsiębiorstwa [aktualne dane GUS za 2009 r.]. Wkład
tych przedsiębiorstw w tworzenie wartości dodanej brutto wynosi około 48,4%, zaś liczba
pracujących w sektorze tym stanowi 2/3 ogółu pracujących. Zauważyć zatem można jak duża
jest to grupa społeczna. Celowe zatem wydaje się powołanie specjalnego organu – RPP, który
gwarantowałby wzmożoną ochronę interesów przedsiębiorców, szczególnie tych zaliczanych
do sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

W związku z zapotrzebowaniem na taką instytucję pojawiają się różnego rodzaju
inicjatywy wychodzące od obywateli. Przykładami mogą być: Społeczny Rzecznik
Przedsiębiorców powołany przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan
czy nowopowstały ruch społeczny „Niepokonani 2012”. Ruch społeczny „Niepokonani 2012”
– obecnie aktywnie działający w formie stowarzyszenia, zakłada, że jego członkowie są
„pokrzywdzeni przez aparat państwowy – urzędy skarbowe, prokuratury, sądy”. Wokół tego
ruchu, dzięki nagłaśnianiu spraw jej członków w telewizji (TVN24, POLSAT, TVP Rzeszów)
i prasie (Polityka, Puls Biznesu, Wyborcza.biz, Dziennik Polski, Rzeczpospolita) zaczyna się
tworzyć coraz większe grono zainteresowanych. W dniu 31 maja 2012r. w Warszawie odbył
się pierwszy Kongres zorganizowany przez ruch społeczny „Niepokonani 2012”. Tworzenie
inicjatyw podobnych do tej jest przejawem niezadowolenia z aktualnego stanu rzeczy, w
którym przedsiębiorcy, szczególnie indywidualni, mają ograniczone możliwości dochodzenia
swoich praw, szczególnie w przypadku, gdy Rzecznik Praw Obywatelskich nie decyduje się
na podjęcie danej sprawy. Rodzi to poczucie niesprawiedliwości i spadek zaufania do
organów państwowych. Z kolei podstawową wadą rozwiązań tworzonych przez obywateli jest
brak realnych kompetencji ze względu na brak umocowania w przepisach powszechnie
obowiązującego prawa. Powołanie specjalnego organu do obrony interesów przedsiębiorców
– RPP, jest zatem dobrym rozwiązaniem dla aktualnej sytuacji gospodarczej Polski tj.
spowolnienia gospodarczego narastającego bezrobocia i negatywnych zjawisk takich jak
zatory płatnicze.
W niniejszym uzasadnieniu, w części dotyczącej źródeł finansowania i skutków dla
budżetu zakłada się obciążenie Funduszu Pracy w kwocie zbliżonej do budżetu Rzecznika
Praw Dziecka, czyli w kwocie 10 mln złotych. W ustawie budżetowej na rok 2013, w części
14 przewidziano dla Rzecznika Praw Dziecka budżet w wysokości 10,250 mln złotych.
Propozycja ta wynika z analizy potencjalnych potrzeb biura RPP opartych na analizie
działalności oraz struktury zatrudnienia w biurze Rzecznika Praw Dziecka (wedle
posiadanych informacji - 58 pracowników zatrudnionych na pełne etaty). Dla porównania
roczny budżet Rzecznika Praw Obywatelskich wynosi aktualnie 39,164 mln złotych przy 273
osobach zatrudnionych w biurze na pełny etat, natomiast budżet Rzecznika Praw
Ubezpieczonych w 2012 r. wynosił 6,6 mln złotych (37 osób zatrudnionych na pełny etat).

Kompetencje
Kompetencje RPP wykazują pewne podobieństwo do kompetencji Rzecznika Praw
Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka, które to instytucje mają umocowanie
konstytucyjne. RPP podejmuje działanie z własnej inicjatywy jak również na wniosek
przedsiębiorców, pracodawców albo organizacji zrzeszających przedsiębiorców lub
pracodawców. Do kompetencji Rzecznika nie należy jednak podejmowanie spraw, w których
stronami postępowania są przedsiębiorcy pozostający w sporze między sobą lub w sporach z
pracownikami. W przypadku gdy do RPP skierowany jest odpowiedni wniosek, Rzecznik
może: podjąć sprawę, poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków
działania, przekazać sprawę według właściwości innemu organowi, nie podjąć sprawy –
zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. Jeżeli RPP podejmie się
sprawy ma dwie możliwości działania: samodzielne prowadzenie postępowania
wyjaśniającego lub zwrócenie się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów
(w szczególności do organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub
społecznej, zgodnie z ich kompetencjami). RPP prowadząc postępowanie ma prawo:
• zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
• żądać od organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji złożenia
wyjaśnień lub udzielenia informacji, a także udostępnienia akt i dokumentów,
w tym zawierających dane osobowe,
• zgłosić udział w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym
wszczętych na podstawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich lub w
sprawach skargi konstytucyjnej, dotyczących praw przedsiębiorców oraz brać
udział w tych postępowaniach,
• występować do Sądu Najwyższego z wnioskami w sprawie rozstrzygnięcia
rozbieżności wykładni prawa w zakresie przepisów prawnych dotyczących
praw przedsiębiorców,
• wnieść kasację albo skargę kasacyjną od prawomocnego orzeczenia, w trybie i
na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych oraz wziąć udział w
toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,
• żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania
przygotowawczego w sprawach o przestępstwa,
• zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do
sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na
prawach przysługujących prokuratorowi,
• wystąpić z wnioskiem o ukaranie w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
• zlecać przeprowadzanie badań oraz sporządzanie ekspertyz i opinii.
Do kompetencji RPP zaliczyć można również możliwość zwracana się do właściwych
organów, organizacji lub instytucji, z prośbą o podjęcie działań na rzecz przedsiębiorcy z
zakresu ich kompetencji. Organy i instytucje te powinny podjąć sprawy skierowane przez
Rzecznika, a o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku obowiązane byłyby
poinformować Rzecznika w terminie 30 dni. W przypadku niedotrzymania terminu 30-
dniowego lub w sytuacji gdy Rzecznik nie podzielałby stanowiska organów, organizacji lub
instytucji do których zwrócił się z prośbą o podjęcie działań, Rzecznik może zwrócić się do
właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.
Istotnym uprawnieniem RPP jest występowanie do właściwych organów z wnioskami
o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych.
Możliwość taka pozwalałaby Rzecznikowi na zapewnienie skutecznej ochrony praw
przedsiębiorcy poprzez tworzenie i modyfikację istniejących aktów prawnych. Rzecznik
współpracując ze stowarzyszeniami, organizacjami pracodawców, izbami gospodarczymi,
ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami działającymi na
rzecz ochrony praw przedsiębiorcy, byłby również łącznikiem między ustawodawcą a
przedsiębiorcami.
Ostatnim uprawnieniem RPP jest przedstawianie Sejmowi i Senatowi, corocznie, nie
później niż do dnia 31 marca, informacji o swojej działalności i uwagi o stanie przestrzegania
praw przedsiębiorcy. Informacja ta, jako informacja publiczna byłaby podawana do
wiadomości publicznej.

Pozycja ustrojowa
RPP powoływany jest w formie uchwały przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek
Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika określany
jest uchwałą Sejmu. Uchwała Sejmu o powołaniu RPP przesyłana jest niezwłocznie przez
Marszałka Sejmu Marszałkowi Senatu. Senat również w formie uchwały wyraża zgodę na
powołanie Rzecznika.
Kadencja RPP trwa 5 lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama
osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Wcześniejsze
skrócenie kadencji może wynikać jedynie z rezygnacji urzędującego Rzecznika z
zajmowanego stanowiska, jego śmierci lub odwołania. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje
obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika.
RPP jest w swojej działalności niezależny od innych organów państwowych i
odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. Taka pozycja RPP
gwarantuje mu niezależność oraz swobodę działania.

Urząd RPP jest urzędem chronionym immunitetem formalnym. Rzecznik nie może
być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony
wolności. Rzecznik nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka
Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Skutki dla budżetu i samorządów
Proponowane jest finansowanie instytucji RPP z części środków wpłacanych przez
przedsiębiorców na Fundusz Pracy - w przypadku takiego źródła finansowania budżet
państwa nie ponosiłby dodatkowych kosztów funkcjonowania RPP.
Proponowana ustawa, nie wywołuje żadnych skutków dla samorządów terytorialnych.

Zgodność z prawem UE
Proponowana regulacja jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.