Rządowy projekt ustawy o świadczeniu odszkodowawczym przysługującym w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą

3 lat od dnia zwolnienia ze służby;
3) zmarł wskutek choroby powstałej w służbie lub w ciągu 3 lat od dnia ustalenia
uszczerbku na zdrowiu wskutek tej choroby, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od
dnia zwolnienia ze służby.
Jednocześnie w przepisach ustawy, analogicznie jak dotychczas, wskazano przypadki,
w których następuje wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej, a mianowicie:
1) w razie wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione
przez jednostkę organizacyjną umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo
zaniechanie funkcjonariusza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy,
w przypadku gdy jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom
i sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a funkcjonariusz
posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i był
przeszkolony w zakresie tych przepisów;
2) w razie wypadku, do którego przyczyniło się zachowanie funkcjonariusza
spowodowane stanem po spożyciu alkoholu, środków odurzających, substancji
psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu;
3) jeżeli uszczerbek na zdrowiu został spowodowany przez niego z winy umyślnej.
Wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej będzie zatem, co do zasady, tożsame
z obecnie obowiązującym, a modyfikacja nastąpi w zakresie pkt 2. Aktualnie
obowiązujące przepisy ustawy pozbawiają uprawnień do odszkodowania
funkcjonariusza, w sytuacji gdy wyłączną przyczyną wypadku było jego zachowanie
spowodowane stanem nietrzeźwości wywołanej nadużyciem alkoholu. Proponowane
zmiany wprowadzają zasadę, że zachowanie funkcjonariusza nie jest jedyną przyczyną
wypadku, a ponadto rozszerzają katalog używek wyłączających pełną świadomość
funkcjonariusza w chwili zdarzenia o środki odurzające, substancje psychotropowe lub
inne substancje o podobnym działaniu, co wydaje się uzasadnione.
Jednocześnie w przypadku podejrzenia, że zachowanie funkcjonariusza, prowadzące
do zdarzenia kwalifikowanego jako wypadek pozostający w związku ze służbą,
spowodowane było stanem po spożyciu alkoholu, środków odurzających, środków
psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu, funkcjonariusz będzie
zobowiązany do poddania się odpowiednim badaniom w celu wyeliminowania takiego
podejrzenia. W przypadku odmowy poddania się niniejszemu badaniu domniemywać
należy wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej.
5

Jeżeli następstwem okoliczności, o których mowa powyżej, będzie zgon
funkcjonariusza, uprawnionym członkom rodziny funkcjonariusza przysługiwać będzie
prawo do świadczenia odszkodowawczego określonego w projekcie.
Jako uprawnionych do otrzymania jednorazowego odszkodowania członów rodziny
funkcjonariusza projektowana ustawa wskazuje:
1) małżonka, z wyjątkiem przypadku orzeczonej separacji;
2) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na
wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo
i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu
śmierci funkcjonariusza warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej;
3) rodziców, osoby przysposabiające, macochę i ojczyma, jeżeli w dniu śmierci
funkcjonariusza prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli
funkcjonariusz bezpośrednio przed śmiercią znacząco przyczyniał się do ich
utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do
alimentów ze strony tego funkcjonariusza.
Projektowana
ustawa
wprowadza
zmienione zasady określania wysokości
jednorazowego odszkodowania. Proponuje się przyjęcie zasady, że rekompensata
finansowa za jednakowe uszczerbki na zdrowiu powinna być jednakowa dla wszystkich
poszkodowanych funkcjonariuszy, niezależnie od stanowiska, stopnia i rodzaju służby.
Obecnie wysokość jednorazowego odszkodowania ustala się w relacji do uposażenia
funkcjonariusza, a poszczególne służby mają odmienne przepisy w zakresie
zdefiniowania pojęcia uposażenia (zasadnicze lub zasadnicze powiększone o dodatki).
W związku z tym jako podstawę obliczenia wysokości jednorazowego odszkodowania
proponuje się wprowadzenie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej
w roku poprzednim, ogłaszanego obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego (poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez jeden rok),
zwanego dalej „przeciętnym wynagrodzeniem”. Analogiczne rozwiązania obowiązują
w systemie ubezpieczeń powszechnych oraz w regulacjach określających świadczenia
odszkodowawcze dla żołnierzy zawodowych. Proponowane rozwiązanie ma na celu
zapewnienie równych zasad otrzymywania świadczeń odszkodowawczych
przysługujących w związku ze stwierdzonym stopniem uszczerbku na zdrowiu będącym
wynikiem wypadku lub choroby pozostającej w związku z właściwościami lub
warunkami służby.
6

Zasady otrzymywania jednorazowych odszkodowań przez członków rodziny
funkcjonariusza zostały przygotowane na podstawie analogicznych rozwiązań
obowiązujących w przepisach określających świadczenia odszkodowawcze dla
żołnierzy zawodowych w związku z wypadkami lub chorobami powiązanymi ze służbą
wojskową.
Zmianie ulegnie zatem sposób wyliczenia odszkodowania przez zastosowanie systemu
wielokrotności zamiast świadczeń określonych stałymi kwotami.
Jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości 20% przeciętnego
wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu.
Projekt przewiduje dodatkowo zwiększenie jednorazowego odszkodowania o 20%
przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający
procent, według którego było ustalone to odszkodowanie, w przypadku gdy wskutek
pogorszenia się stanu zdrowia uszczerbek na zdrowiu, który był podstawą przyznania
jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów
procentowych.
Z kolei w przypadku gdy funkcjonariusz, wskutek wypadku lub choroby, zostanie
uznany za całkowicie niezdolnego do służby ze znacznym ograniczeniem sprawności
organizmu lub niezdolnego do samodzielnej egzystencji, jednorazowe odszkodowanie
ulegnie zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego uposażenia.
Wspomniane powyżej zwiększenie jednorazowego odszkodowania będzie
przysługiwać, jeżeli zmiany w stanie zdrowia funkcjonariusza uzasadniające jego
przyznanie nastąpiły, w przypadku gdy doznał on uszczerbku na zdrowiu lub zmarł
wskutek wypadku w ciągu 3 lat od dnia wypadku bądź gdy doznał on uszczerbku na
zdrowiu wskutek choroby, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od dnia zwolnienia ze
służby.
W projekcie ustawy określono wysokość jednorazowego odszkodowania, w przypadku
gdy uprawniony będzie tylko jeden członek rodziny zmarłego funkcjonariusza.
Wówczas jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości:
1) 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionym jest małżonek lub
dziecko;
2) 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionym jest inny członek
rodziny.
W projekcie uregulowano ponadto przypadki, gdy do jednorazowego odszkodowania
7

będą uprawnieni równocześnie:
1) małżonek i jedno lub więcej dzieci, wówczas odszkodowanie to przysługuje
w wysokości ustalonej w wyżej wskazanym pkt 1, zwiększonej o 3,5-krotne
przeciętne wynagrodzenie na każde dziecko;
2) dwoje lub więcej dzieci – odszkodowanie to przysługuje w wysokości określonej
w wyżej wskazanym pkt 1, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na
drugie i każde następne dziecko.
Natomiast w przypadku gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego
odszkodowania będą uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny, każdemu
z nich odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości 3,5-krotnego przeciętnego
wynagrodzenia, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub
dzieciom zgodnie z pkt 1 lub przypadku gdy do jednorazowego odszkodowania będą
uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci bądź dwoje lub więcej
dzieci.
Z kolei gdy do jednorazowego odszkodowania będą uprawnieni tylko członkowie
rodziny inni niż małżonek lub dzieci, odszkodowanie to będzie przysługiwać
w wysokości ustalonej według wysokości określonej w pkt 2, zwiększonej o 3,5-krotne
przeciętne wynagrodzenie, na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Do ustalenia wysokości jednorazowego odszkodowania będzie przyjmowane przeciętne
wynagrodzenie obowiązujące w dniu wydania decyzji przyznającej odszkodowanie,
przy czym kwota jednorazowego odszkodowania lub jego zwiększenia będzie
zaokrąglana do pełnych złotych w górę.
W projekcie rozstrzygnięto również, na wzór rozwiązania funkcjonującego w systemie
powszechnym, że jednorazowe odszkodowanie należne uprawnionym członkom
rodziny będzie ulegać zmniejszeniu o kwotę jednorazowego odszkodowania
wypłaconego funkcjonariuszowi z tytułu uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek
wypadku lub choroby, będących przyczyną późniejszego zgonu.
W związku z przyjęciem jako podstawy obliczenia wysokości jednorazowego
odszkodowania przeciętnego wynagrodzenia zniknie potrzeba waloryzacji wysokości
niniejszych odszkodowań dokonywana obecnie w drodze wydawanych przez ministra
właściwego do spraw wewnętrznych corocznie decyzji podwyższających kwoty
jednorazowych odszkodowań, gdyż kwota bazowa rokrocznie będzie ulegać zmianie
wraz ze stosownymi obwieszczeniami Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
8

Pozostanie natomiast możliwość podwyższenia, w szczególnie uzasadnionych
przypadkach, wysokości jednorazowego odszkodowania przez ministra właściwego do
spraw wewnętrznych oraz Prezesa Rady Ministrów bądź przyznania go osobom
wskazanym w ustawie. Będą oni posiadali prawo do przyznania jednorazowego
odszkodowania wypłacanego funkcjonariuszom lub uprawnionym członkom rodziny
zmarłych funkcjonariuszy, w wyższej wysokości.
Projektowana ustawa wprowadza rozwiązania prawne dotyczące postępowania
powypadkowego, określając podstawowe obowiązki funkcjonariusza, kierownika
jednostki organizacyjnej, będącej miejscem pełnienia służby przez funkcjonariusza
w dniu wypadku, lub ustalenia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek choroby,
a także zadania i skład komisji powypadkowej.
Wprowadzony zostaje obowiązek
pisemnego informowania bezpośredniego
przełożonego o wypadku (o ile pozwoli na to stan zdrowia funkcjonariusza
i okoliczności wypadku). Ponadto bezpośredni przełożony funkcjonariusza, który
uzyska informację o wypadku, będzie zobowiązany do powiadomienia o tym
kierownika jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełnił służbę w chwili
wypadku, lub ustalenia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku, zwanego
dalej „kierownikiem jednostki organizacyjnej”.
Ponadto na kierownika jednostki organizacyjnej zostanie nałożony obowiązek
zawiadomienia kierownika komórki organizacyjnej odpowiedniej formacji
mundurowej, właściwej w sprawach bezpieczeństwa i higieny służby, jak również
podjęcia działań wskazanych w projektowanej ustawie związanych m.in.
z zabezpieczeniem miejsca wypadku, udzieleniem pomocy poszkodowanemu.
Jeżeli wypadek zdarzył się na terenie właściwości jednostki organizacyjnej innej niż
jednostka organizacyjna właściwa ze względu na miejsce pełnienia służby, kierownik
tej jednostki zostanie zobowiązany do: udzielenia pomocy funkcjonariuszowi, który
uległ wypadkowi, zabezpieczenia miejsca wypadku i niezwłocznego powiadomienia
o wypadku bezpośredniego przełożonego funkcjonariusza, który uległ wypadkowi.
Funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, kierownik jednostki organizacyjnej lub inny
przełożony będzie mógł skierować na badanie niezbędne do ustalenia zawartości
w organizmie alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych
substancji o podobnym działaniu, jeżeli zajdzie uzasadnione przypuszczenie, że
zachowanie funkcjonariusza przyczyniło się do wypadku, chyba że stan jego zdrowia
9