Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

(2,20 zł - 1 zł, tj. różnica między ważoną opłatą średnią w 2013 r. a 1 zł) × (62%, tj.
odsetek uczniów, od których można pobrać opłaty) × (1 009 tys., tj. liczba uczniów
w placówkach gminnych) × (676/3=225, tj. liczba godzin, dla których w 2013 r. będzie
obowiązywało ograniczenie) = 169 mln zł.
Tym samym kwota 335 mln zł będzie dodatkowo wspierała budżety gmin.

W roku 2014 gminy otrzymają dotację z budżetu państwa w wysokości 1 567 mln zł,
natomiast ubytek w ich dochodach można wyliczyć szacunkowo jako:
(2,20 zł - 1 zł, tj. różnica między ważoną opłatą średnią w 2014 r. a 1 zł) × (62%, tj.
odsetek uczniów, od których można pobrać opłaty) × (1 050 tys., tj. liczba uczniów
w placówkach gminnych) × (676, tj. liczba godzin, dla których w 2014 r. będzie
obowiązywało ograniczenie) = 550 mln zł.
Tym samym kwota 1 017 mln zł będzie dodatkowo wspierała budżety gmin.

W roku 2015 gminy otrzymają dotację z budżetu państwa w wysokości 1 652 mln zł,
natomiast ubytek w ich dochodach można wyliczyć szacunkowo jako:
(2,31 zł - 1 zł, tj. różnica między opłatą średnią szacowaną na rok 2015 a 1 zł) × (62%,
tj. odsetek uczniów, od których można pobrać opłaty) × (1 074 tys., tj. średnioroczna
liczba uczniów w placówkach gminnych w 2015 r.) × (676, tj. roczna liczba godzin, dla
których w 2015 r. będzie obowiązywało ograniczenie) = 590 mln zł.
Kwota zwiększonej dotacji dla części przedszkoli niepublicznych wynosiłaby:
(200 tys. wychowanków przedszkoli niepublicznych prognozowanych na rok 2015) ×
(30% – zakładany odsetek dzieci w przedszkolach przekształconych w 100% dotowane)
× (6,6 tys. zł – prognozowany średni koszt ponoszony przez gminy na jednego
wychowanka) × (25% – zwiększona dotacja z budżetu gminy z 75% obecnych do 100%
kosztów na wychowanka) × (4/12 – gdyż zwiększona dotacja obowiązywałaby dla
ostatnich czterech miesięcy roku 2015) = 33 mln zł.
Tym samym kwota 1 029 mln zł będzie dodatkowo wspierała budżety gmin.

W roku 2016 gminy otrzymają dotację z budżetu państwa w wysokości 1 713 mln zł,
natomiast ubytek w ich dochodach można wyliczyć szacunkowo jako:
(2,36 zł - 1 zł, tj. różnica między ważoną opłatą średnią szacowaną na rok 2016 a 1 zł) ×
(62%, tj. odsetek uczniów, od których można pobrać opłaty) × (1 076 tys., tj.
102

średnioroczna liczba uczniów w placówkach gminnych w 2016 r.) × (676, tj. roczna
liczba godzin, dla których w 2016 r. będzie obowiązywało ograniczenie) = 618 mln zł.
Kwota zwiększonej dotacji dla części przedszkoli niepublicznych wynosiłaby:
(200 tys. wychowanków przedszkoli niepublicznych prognozowanych na rok 2016) ×
(30% – zakładany odsetek dzieci w przedszkolach przekształconych w 100% dotowane)
× (6,8 tys. zł – prognozowany średni koszt ponoszony przez gminy na jednego
wychowanka) × (25% – zwiększona dotacja z budżetu gminy z 75% obecnych, do
100% kosztów na wychowanka) = 102 mln zł.
Tym samym kwota 993 mln zł będzie dodatkowo wspierała budżety gmin.

W roku 2017 gminy otrzymają dotację z budżetu państwa w wysokości 1 726 mln zł,
natomiast ubytek w ich dochodach można wyliczyć szacunkowo jako:
(2,43 zł - 1,10 zł, tj., różnica między ważoną opłatą średnią szacowaną na rok 2017 a
1 zł zwaloryzowanym skumulowanym wskaźnikiem inflacji) × (62%, tj. odsetek
uczniów, od których można pobrać opłaty) × (1 064 tys., tj. średnioroczna liczba
uczniów w placówkach gminnych w 2017 r.) × (676, tj. roczna liczba godzin, dla
których w 2017 r. będzie obowiązywało ograniczenie) = 593 mln zł.
Kwota zwiększonej dotacji dla części przedszkoli niepublicznych wynosiłaby:
(200 tys. wychowanków przedszkoli niepublicznych prognozowanych na rok 2017) ×
(30% – zakładany odsetek dzieci w przedszkolach przekształconych w 100%) ×
(7,0 tys. zł – prognozowany średni koszt ponoszony przez gminy na jednego
wychowanka) × (25% – zwiększona dotacja z budżetu gminy z 75% obecnych, do
100% kosztów na wychowanka) = 104 mln zł.
Tym samym kwota 1 029 mln zł będzie dodatkowo wspierała budżety gmin.

Rzeczywisty ubytek dochodów, ze względu na znaczne różnice między gminami, może
nieco odbiegać od podanych kalkulacji. Szczegółowa analiza, uwzględniająca
uwarunkowania każdej z gmin została przedstawiona w dalszej części OSR.

Projektowany system, jest tak skalkulowany, że w każdym roku przekazywane
z budżetu państwa środki zapewniają sfinansowanie części opłat ponoszonych
dotychczas przez rodziców oraz dodatkowo zapewniają środki, które gminy mogą
przeznaczyć na rozwój wychowania przedszkolnego. W gminach wiejskich, o niskich
103

wskaźnikach dochodów podatkowych na mieszkańca, opłaty od rodziców są mniejsze
od opłat w miastach, w szczególności dużych. Jednocześnie odsetek dzieci, od rodziców
których opłaty są pobierane, jest w nich zdecydowanie mniejszy, co obrazuje poniższa
tabela:

Tabela 9. Średnia opłata za 1 godzinę oraz odsetek dzieci, od rodziców których można
pobierać te opłaty, z uwzględnieniem typu gminy.
Średnia opłata
Odsetek dzieci, od rodziców których
Typ gminy
(w zł za godzinę)
można pobierać opłaty
Gmina wiejska
1,59
40%
Gmina miejsko-wiejska
1,83
54%
Gmina miejska
2,12
74%
Miasto na prawach powiatu
2,22
81%
Kraj
1,75
62%

Tabela 10. Średnia opłata za 1 godzinę oraz odsetek dzieci, od rodziców których można
pobierać te opłaty, z uwzględnieniem zamożności gminy.
Zamożność
Średnia opłata
Odsetek dzieci, od rodziców których
gminy
(w zł za godzinę)
można pobierać opłaty
15% gmin o najniższym wskaźniku
dochodów podatkowych na
mieszkańca
1,42
31%
gminy nienależące do 15% gmin
o najniższym oraz do 15% gmin
o najwyższym wskaźniku dochodów
podatkowych na mieszkańca
1,75
54%
15% gmin o najwyższym wskaźniku
dochodów podatkowych na
mieszkańca
1,98
78%
Kraj
1,75
62%

Takie zróżnicowanie gmin powoduje, że gminy wiejskie oraz gminy o niskim
wskaźniku dochodów podatkowych na mieszkańca znaczną część dotacji przeznaczyć
będą mogły na rozwój wychowania przedszkolnego. Jest to uzasadnione z punktu
widzenia wyrównywania szans edukacyjnych, gdyż obecny poziom upowszechnienia
wychowania przedszkolnego w małych gminach wiejskich (do 5 tys. mieszkańców)
wynosi 51%, nieco mniej w przypadku 15% gmin najbiedniejszych. W dużych miastach
oraz w gminach najbogatszych poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego
jest wysoki (odpowiednio 87% dla 12 największych miast Polski oraz 81% dla 15%
104

najbogatszych gmin), a zatem nie istnieje tam potrzeba znaczącego zwiększania miejsc
w przedszkolach.
Ponieważ połączenie wysokich opłat ze znacznym odsetkiem dzieci płacących opłaty
dotyczy głównie dużych miast, należy zauważyć, że miasta te mają stosunkowo duży
udział przedszkoli niepublicznych, na dzieci w których gmina też otrzyma dotację.
Jednocześnie, zważywszy na stosunkowo wysokie czesne w przedszkolach
niepublicznych w dużych miastach i większą zamożność mieszkańców, przewiduje się,
że stosunkowo niewiele przedszkoli niepublicznych będzie zainteresowanych
otrzymywaniem 100% dotacji z budżetu gminy w zamian za przyjęcie ograniczeń
w opłatach. Ponadto, w przypadku uczęszczania do przedszkola danej gminy dziecka
zamieszkałego na terenie innej gminy projektowane jest wprowadzenie obowiązku
refundacji wydatków bieżących ponoszonych na wychowanka przedszkola przez gminę,
której mieszkańcem jest dziecko. Rozwiązanie takie będzie wspierało budżety
zasadniczo gmin miejskich. Istnienie systemu refundacji dodatkowo uzasadnia taki
podział środków, aby większa część pieniędzy pozostawała w gminach wiejskich.
Trzeba również mieć na względzie, że w przyszłości wszystkie dzieci 6-letnie, których
obowiązkowe przygotowanie przedszkolne dotychczas było finansowane z własnych
środków gmin, zostaną objęte finansowaniem z części oświatowej subwencji ogólnej,
jako uczniowie szkoły podstawowej.
Już w 2012 r. gminy otrzymały w ramach części oświatowej subwencji ogólnej środki
skalkulowane na wszystkie dzieci 6-letnie, które potencjalnie mogłyby rozpocząć naukę
w szkole podstawowej od dnia 1 września 2012 r. Na 2013 r. zostały zwiększone środki
dla gmin tak, aby objąć częścią oświatową subwencji ogólnej 2/3 populacji dzieci 6-
letnich od września 2013 r. Zakłada się, że własne środki finansowe gmin, „uwolnione”
wskutek przejęcia przez budżet państwa finansowania nauki 6-latków, w połączeniu z
dotacją na zadania przedszkolne, stanowią zabezpieczenie pokrycia skutków
finansowych regulacji wynikających z projektowanych rozwiązań. Wyraźny efekt
rozpoczęcia obowiązkowej edukacji przez dzieci 6-letnie dotyczyć będzie dużych miast,
gdzie odchodzący z przedszkoli rocznik 6-latków najprawdopodobniej nie będzie w
pełni zastąpiony rocznikami dzieci 3- i 4-letnich z powodu już teraz wysokiego odsetka
tych dzieci uczęszczających do przedszkoli.


105

Szczegółowa analiza każdej gminy, po uwzględnieniu dodatkowych założeń, że:
• 30% przedszkoli niepublicznych będzie zainteresowanych pobieraniem 100%
dotacji z budżetu gminy,
• wysokość opłat od rodziców w gminach (głównie wiejskich), w których nie
można było określić wysokości opłaty z powodu braku uchwały rady gminy,
będzie równa wysokościom średnich stawek dla poszczególnych typów gmin –
w gminach tych jednak najprawdopodobniej opłaty nie są pobierane,
• jeśli gmina pobierała opłatę poniżej 1 zł, to nie będzie jej zwiększała do
maksymalnej możliwej wartości (tj. 1 zł), ale pozostawi ją na dotychczasowym
poziomie,
• nie będzie uwzględniony efekt przejęcia współfinansowania dzieci 6-letnich
przez państwo w ramach części oświatowej subwencji ogólnej,

wykazała, że:
w 2013 r.
z dotacji udzielonej przez budżet państwa w wysokości 504 mln zł, kwota
171 mln zł przeznaczona zostanie na zrekompensowanie ubytku dochodów z tytułu
opłat wnoszonych przez rodziców, a 332 mln zł może być przeznaczone na rozwój
wychowania przedszkolnego w gminach. W podziale na typy samorządów sytuacja
przedstawia się następująco (w mln zł):

Tabela 11. Łączne kwoty rekompensaty z tytułu ubytku dochodów z opłat rodziców,
z uwzględnieniem typu gminy oraz z wysokością środków możliwych do
wykorzystania na rozwój wychowania przedszkolnego w 2013 r. w mln zł.
Środki
Środki możliwe do
Rekompensata możliwe do
wykorzystania na
ubytku
rozwój
wykorzystania
Typ gminy
dochodów
wychowania
na rozwój
z opłat
przedszkolnego
wychowania
rodziców
w przeliczeniu na
przedszkolnego wychowanka w zł
Gmina wiejska
14
114
370
Gmina miejsko-wiejska
27
87
316
Gmina miejska
37
50
238
Miasto na prawach
94
81
193
powiatu
Kraj
171
332
273
106