Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw

– 4 –
odwołania, organ emerytalny przekazuje z urzędu sprawę do rozpatrzenia w trybie art. 8,
jeżeli uchylenie decyzji, o której mowa w ust. 1, wiąże się z negatywnymi skutkami dla
zainteresowanego ze względu na wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.”.
Art. 4. W ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży
Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich
rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, z późn. zm.)) art. 33 otrzymuje brzmienie:
„Art. 33. 1. Decyzja organu emerytalnego w sprawie ustalenia prawa do
świadczenia pieniężnego z zaopatrzenia emerytalnego lub jego wysokości ulega zmianie
na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli zostaną przedstawione nowe
dowody lub ujawnione nowe okoliczności faktyczne, które mają wpływ na prawo do
zaopatrzenia lub wysokość świadczenia pieniężnego.
2. Organ emerytalny z urzędu uchyla decyzję, o której mowa w ust. 1, jeżeli:
1)
decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;
2)
dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne
okazały się fałszywe;
3) decyzja
została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu
emerytalnego przez osobę pobierającą świadczenie;
4) decyzja
została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie, które zostało
następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;
5) decyzja
została wydana z naruszeniem przepisów ustawy, w tym na skutek błędu
organu emerytalnego lub na podstawie błędnie wystawionych dokumentów innego
organu.
3. Z przyczyn określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 decyzja może być uchylona również
przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem
sądu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste,

5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały opublikowane w Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1264
i Nr 191, poz. 1954, z 2005 r. Nr 10, poz. 65, Nr 90, poz. 757 i Nr 130, poz. 1085, z 2006 r. Nr 104, poz. 708
i 711, z 2007 r. Nr 82, poz. 558, z 2008 r. Nr 66, poz. 402 i 409 i Nr 220, poz. 1410, z 2009 r. Nr 24,
poz. 145 i Nr 95, poz. 786, z 2010 r. Nr 113, poz. 745, z 2011 r. Nr 205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 637
i 664.
– 5 –
a uchylenie decyzji jest niezbędne dla uniknięcia poważnej szkody dla interesu
społecznego.
4. Z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 1 i 2 można uchylić decyzję także
w przypadku, gdy postępowanie przed sądem nie może być wszczęte na skutek upływu
czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego.
5. Uchylenie decyzji, o której mowa w ust. 1, nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej
wydania upłynął okres:
1)
10 lat – w przypadkach określonych w ust. 2 pkt 1–3;
2)
5 lat – w przypadku określonym w ust. 1 i ust. 2 pkt 4;
3)
3 lat – w przypadku określonym w ust. 2 pkt 5.
6. O wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie uchylenia decyzji, o której mowa
w ust. 1, organ emerytalny zawiadamia niezwłocznie osobę zainteresowaną.
7. Zmiana lub uchylenie decyzji, o której mowa w ust. 1, następuje w drodze
decyzji organu emerytalnego. Przepisy art. 32 ust. 2 i ust. 3a–5 stosuje się odpowiednio.
8. W przypadkach, o których mowa ust. 2 pkt 4 i 5, po uprawomocnieniu się
decyzji o uchyleniu decyzji, o której mowa w ust. 1, albo gdy decyzja o uchyleniu
decyzji, o której mowa w ust. 1, stanie się ostateczna na skutek niewniesienia
odwołania, organ emerytalny przekazuje z urzędu sprawę do rozpatrzenia w trybie art. 8,
jeżeli uchylenie decyzji, o której mowa w ust. 1, wiąże się z negatywnymi skutkami dla
zainteresowanego ze względu na wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.”.
Art. 5. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.)) wprowadza się
następujące zmiany:
1)
w art. 114:
a)
ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Prawomocna decyzja, od której nie wniesiono odwołania do sądu, może
zostać wzruszona przez organ rentowy na wniosek osoby zainteresowanej lub
z urzędu na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania
administracyjnego oraz w przypadku określonym w ust. 4. Przepis art. 83 ust. 2, 3,

6) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały opublikowane w Dz. U. z 2010 r. Nr 40, poz. 224,
Nr 134, poz. 903, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z 2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887,
Nr 168, poz. 1001, Nr 187, poz. 1112 i Nr 205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118, 251, 637, 664, 1285
i 1548.
– 6 –
5–7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.)) stosuje się odpowiednio.”,
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. W przypadku gdy istnieje podstawa wzruszenia decyzji prawomocnej,
a sprawa została rozstrzygnięta orzeczeniem organu odwoławczego, organ
rentowy:
1) wydaje
nową decyzję, w której ustala prawo do świadczeń lub podwyższa ich
wysokość;
2) występuje do organu odwoławczego ze skargą o wznowienie postępowania na
zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli
prawo do świadczeń nie istnieje lub świadczenia przysługują w niższej
wysokości;
3) wstrzymuje
wypłatę świadczeń w całości lub części, jeżeli emeryt lub rencista
korzystał ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych dokumentów lub
zeznań albo w innych wypadkach złej woli.”,
c) dodaje
się ust. 3 i 4 w brzmieniu:
„3. Jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują
wydanie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, organ rentowy
wydaje w tych przypadkach decyzję.
4. Prawo do świadczenia lub jego wysokość ulega ponownemu ustaleniu na
wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu w terminie 3 lat od dnia doręczenia
decyzji, jeżeli wydanie decyzji w sprawie świadczenia nastąpiło na skutek błędu
organu rentowego, przy czym ustalenie takie nie może nastąpić wówczas, jeżeli
wiązałoby się z negatywnymi skutkami dla osoby zainteresowanej ze względu na
wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.”;
2)
w art. 175 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Ponowne ustalenie kapitału początkowego następuje, jeżeli zostaną ujawnione
nowe okoliczności faktyczne lub przedstawione nowe dowody, nieznane organowi
rentowemu, mające wpływ na wysokość tego kapitału.”.

7) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały opublikowane w Dz. U. z 2009 r. Nr 218, poz. 1690,
z 2010 r. Nr 105, poz. 668, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1725,
z 2011 r. Nr 45, poz. 235, Nr 75, poz. 398, Nr 138, poz. 808, Nr 171, poz. 1016, Nr 197, poz. 1170, Nr 199,
poz. 1175, Nr 232, poz. 1378 i Nr 291, poz. 1706 oraz z 2012 r. poz. 611, 637, 769 i 1342.
– 7 –
Art. 6. Do postępowań niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy, stosuje się przepisy ustaw, o których mowa w art. 1–5, w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą.
Art. 7. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
U Z A S A D N I E N I E

1. Cel projektowanej ustawy
Projektowana ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
niektórych innych ustaw ma na celu uwzględnienie wskazówek zawartych w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. (sygn. akt K 5/11), stwierdzającym
niezgodność art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.; dalej
jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z Konstytucją.
Sentencja powołanego orzeczenia została opublikowana w Dz. U. z dnia 8 marca 2012 r.
poz. 251. Pełny tekst rozstrzygnięcia, wraz z uzasadnieniem, ukazał się w OTK ZU Nr 2A,
poz. 16.

2. Przedmiot i istota wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał orzekł, że art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest
niezgodny z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa
wynikającą z art. 2 Konstytucji oraz z art. 67 ust. 1 Konstytucji.
2.2. Zaskarżony art. 114 ust. 1a stanowił, że przepis art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS stosuje się odpowiednio, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji okaże się, iż
przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich
wysokości. Odpowiednio stosowaną miała być w tym przypadku norma, która pozwala na
wznowienie postępowania przed organem rentowym i wzruszenie prawomocnej decyzji
przyznającej prawo do emerytury bądź renty. Art. 114 ust. 1 przewiduje bowiem, że prawo do
świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej
albo z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub
zostaną ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem owej decyzji, mające wpływ na
samo prawo do świadczeń bądź na ich wysokość.
Jak ustalił Trybunał Konstytucyjny, niezależnie od linii orzeczniczej Sądu Najwyższego
wskazującej na konieczność zawężającej wykładni art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, w praktyce ugruntowało się takie rozumienie omawianego przepisu, które
umożliwiało wznowienie postępowania i wzruszenie prawomocnej decyzji jedynie z tego