Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

Druk nr 1130

Warszawa, 15 lutego 2013 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-98-12




Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o zmianie ustawy o postępowaniu w
sprawach nieletnich oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych z
projektami aktów wykonawczych.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu w
tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister
Sprawiedliwości.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych
Art. 1. W ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
(Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.)) wprowadza się następujące zmiany:
1) uchyla
się art. 13;
2)
art. 15 otrzymuje brzmienie:
„Art. 15. Postępowanie w sprawach nieletnich prowadzi sąd rodzinny, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej. Postępowanie w tych sprawach jest niejawne.”;
3)
w art. 16 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Jeżeli w sprawie o czyn karalny, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a,
wszczęto postępowanie przeciwko nieletniemu wespół z dorosłym, prokurator wyłącza
sprawę nieletniego i przekazuje ją sądowi rodzinnemu.”;
4)
w art. 18 w § 2 w pkt 1:
a)
lit. a otrzymuje brzmienie:
„a) postępowanie przygotowawcze prowadzi sąd rodzinny, z tym że przepisy
art. 16 oraz art. 32k stosuje się,”,
b) lit. d otrzymuje brzmienie:
„d) przepisy art. 23–25a, art. 27, art. 32, art. 32f, art. 32g, art. 32h, art. 32n § 1
i art. 32o § 4 stosuje się odpowiednio,”;
5)
po art. 18 dodaje się art. 18a w brzmieniu:
„Art. 18a. Nieletniemu przysługują:
1)
prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy,
2)
prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania
– o czym należy go pouczyć przed przystąpieniem do przesłuchania lub wysłuchania.”;
6)
art. 20 i 21 otrzymują brzmienie:

1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2011 r. Nr 112, poz. 654,
Nr 149, poz. 887 i Nr 191, poz. 1134 oraz z 2012 r. poz. 579.
– 2 –
„Art. 20. § 1. W sprawach nieletnich stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego właściwe dla spraw opiekuńczych, a w zakresie zbierania,
utrwalania i przeprowadzania dowodów przez Policję oraz powoływania i działania
obrońcy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, ze zmianami
przewidzianymi w ustawie.
§ 2. Czynności dowodowe z udziałem osób małoletnich innych niż nieletni
przeprowadza się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów Kodeksu postępowania
karnego.
§ 3. Do rzeczy zatrzymanych w toku postępowania stosuje się odpowiednio
przepisy Kodeksu postępowania karnego.
Art. 21. § 1. Sąd rodzinny wszczyna postępowanie w sprawie nieletniego, jeżeli
zachodzi uzasadnione podejrzenie istnienia okoliczności, o których mowa w art. 2.
§ 2. Sąd rodzinny nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza w całości lub
w części, jeżeli nie ma podstaw do jego wszczęcia lub prowadzenia w określonym
zakresie albo gdy orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest
niecelowe, w szczególności ze względu na orzeczone już środki w innej sprawie, które
w ocenie sądu są wystarczające.
§ 3. Na postanowienie wydane na podstawie § 2 stronom oraz pokrzywdzonemu
przysługuje zażalenie. Do pokrzywdzonego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania karnego.”;
7)
po art. 21 dodaje się art. 21a w brzmieniu:
„Art. 21a. Postępowanie w sprawie nieletniego ma na celu ustalenie, czy istnieją
okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego lub czy nieletni popełnił czyn
karalny, a także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego
środków przewidzianych w ustawie.”;
8)
w art. 22 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. W sprawie o czyn ścigany na wniosek sąd rodzinny wszczyna postępowanie
w razie złożenia wniosku; postępowanie toczy się wówczas z urzędu.”;
9)
w art. 24 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. W celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego środowiska,
a w szczególności dotyczących zachowania się i warunków wychowawczych
nieletniego, sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki nieletniego i sposobu spędzania
czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców albo
– 3 –
opiekuna, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych
w środowisku uzależnień nieletniego, sąd rodzinny zleca kuratorowi sądowemu
przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.”;
10) art. 25a otrzymuje brzmienie:
„Art. 25a. § 1. W razie potrzeby uzyskania opinii o stanie zdrowia psychicznego
nieletniego, sąd rodzinny zarządza jego badanie przez co najmniej dwóch biegłych
lekarzy psychiatrów. Na wniosek biegłych lekarzy psychiatrów do udziału w wydaniu
opinii sąd powołuje biegłych innych specjalności.
§ 2. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia
psychicznego nieletniego może być połączone z obserwacją w podmiocie leczniczym
niebędącym przedsiębiorcą tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże
prawdopodobieństwo, że nieletni wykazuje wysoki stopień demoralizacji lub popełnił
czyn karalny, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a.
§ 3. O potrzebie obserwacji w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą
orzeka sąd rodzinny po wysłuchaniu nieletniego, określając miejsce i czas trwania
obserwacji. Do udziału w wysłuchaniu należy dopuścić pozostałe strony i obrońcę
nieletniego, jeżeli się stawią.
§ 4. Obserwacja w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą nie powinna
trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek podmiotu leczniczego sąd rodzinny może
przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji. Łączny
czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 6 tygodni.
O zakończeniu obserwacji należy niezwłocznie zawiadomić sąd rodzinny.”;
11) art. 29 otrzymuje brzmienie:
„Art. 29. Postanowienie o zastosowaniu środków, o których mowa w art. 25a,
art. 26, art. 27 § 1, 2, 4 i 7 oraz art. 28, doręcza się stronom. Na postanowienie
przysługuje zażalenie, z tym że rozpoznanie zażalenia na postanowienie, o którym
mowa w art. 25a § 3 i 4, następuje niezwłocznie. Zażalenie nie wstrzymuje wykonania
postanowienia.”;
12) w art. 30 uchyla się § 3 i 5;
13) po art. 31 dodaje się art. 31a w brzmieniu:
„Art. 31a. § 1. Stronom i innym osobom przysługuje zażalenie na czynności
naruszające ich prawa.
§ 2. Zażalenie rozpoznaje sąd rodzinny.”;
– 4 –
14) w
dziale
III:
a) po rozdziale 1 dodaje się rozdział 1a w brzmieniu:
„Rozdział 1a
Przebieg postępowania
Art. 32a. § 1. O wszczęciu postępowania wydaje się postanowienie, w którym
określa się osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przedmiot tego postępowania.
§ 2. Postanowienie, o którym mowa w § 1, doręcza się stronom oraz
ujawnionemu pokrzywdzonemu, wraz z pouczeniem o przysługujących im prawach
i ciążących obowiązkach.
§ 3. W razie ujawnienia nowych okoliczności świadczących o demoralizacji
nieletniego lub nowych czynów karalnych wydaje się postanowienie o zmianie
postanowienia, o którym mowa w § 1.
Art. 32b. § 1. W postępowaniu zbiera się dane o nieletnim, jego warunkach
wychowawczych, zdrowotnych i bytowych oraz przeprowadza się inne dowody.
§ 2. Sąd rodzinny w szczególności:
1) wysłuchuje nieletniego, jego rodziców albo opiekuna;
2) zarządza w razie potrzeby przeprowadzenie przeszukania i oględzin oraz
dokonuje innych czynności procesowych w celu wszechstronnego
wyjaśnienia sprawy.
§ 3. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą zgłaszać wnioski dowodowe.
Pokrzywdzony może składać wnioski dowodowe do czasu rozpoczęcia rozprawy.
Art. 32c. § 1. Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców albo opiekuna
pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza mu
obrońcę z urzędu.
§ 2. Jeżeli nieletni nie ma obrońcy i jednocześnie:
1) jest
głuchy, niemy lub niewidomy lub
2) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego stan zdrowia psychicznego
pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób
samodzielny oraz rozsądny, lub
3) nieletniego
umieszczono
w
schronisku dla nieletnich
– prezes
sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu.
§ 3. Nieletni może złożyć wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu. Prezes
sądu uwzględni wniosek, jeżeli udział obrońcy w sprawie uzna za potrzebny,