Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

UZASADNIENIE

Projekt niniejszego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości stanowi wykonanie delegacji zawartej
w art. 70e ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U.
z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.), zwanej dalej „upn”, w brzmieniu nadanym przepisami ustawy
z dnia … o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. poz. …).
Rozwiązania przyjęte w zaproponowanym projekcie co do zasady powielają rozwiązania
obowiązujące na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 lutego 2012 r. w sprawie
zasad i trybu wykonywania nadzoru nad nieletnim przez kuratorów sądowych, sposobu wykonywania
obowiązków przez organizacje młodzieżowe lub inne organizacje społeczne, zakłady pracy i osoby
godne zaufania oraz sposobu kontrolowania obowiązków nałożonych na rodziców lub opiekuna
nieletniego (Dz. U. poz. 228).
Rozporządzenie reguluje zakres praw i obowiązków kuratorów sądowych, procedury postępowania,
a także terminowość podejmowanych kolejno czynności w zespole kuratorskiej służby sądowej.
W sposób jasny i przejrzysty określa czynności kierownika zespołu i kuratora zawodowego, a także
przepływ informacji i dokumentów pomiędzy nimi. Kierownik zespołu będzie mógł dokonać rozdziału
spraw dotyczących nadzoru, mając na uwadze podział terytorialny i obciążenie pracą poszczególnych
kuratorów sądowych. Umożliwi to racjonalne obciążenie zadaniami poszczególnych kuratorów,
ponieważ z dotychczasowych doświadczeń wynika, że podział terytorialny nie zawsze sprzyjał
równomiernemu obciążeniu ich pracą.
Rozporządzenie wprowadza możliwość wykorzystywania przez kuratora sądowego w kontaktach
z nieletnim, jego rodzicami lub opiekunem telefonu lub telefaksu. Wykonanie czynności takich jak
wezwanie, zawiadomienie lub przekazanie informacji będzie mogło być dokonane za pośrednictwem
tych urządzeń telekomunikacyjnych. Już na etapie objęcia nadzoru kurator będzie miał obowiązek
uzyskania od nieletniego, jego rodziców lub opiekuna numerów telefonu lub telefaksu oraz korzystania
z nich w razie potrzeby. Celem tej regulacji jest wykorzystanie dostępnych obecnie możliwości
technicznych w kontaktach z podopiecznym. W dobie rozpowszechnienia się telefonów komórkowych
konieczne wydaje się ograniczenie kosztownego i długotrwałego wzywania nieletniego i jego rodziców
lub opiekuna za pośrednictwem, np. poczty. Czynność wykonaną za pomocą takiego środka łączności
kurator będzie odnotowywał w karcie nadzoru w postaci krótkiej notatki o przeprowadzeniu rozmowy
z nieletnim, czy też z jego rodzicami lub z opiekunem.

7
Należy podkreślić, że nadal zasadą w działaniach kuratora będzie odwiedzanie osób, których
dotyczy postępowanie, co wynika zarówno z przepisu art. 70a § 2 upn, jak i przepisu art. 9 pkt 1 ustawy
o kuratorach sądowych. Z uwagi na często jednak występującą w praktyce sytuację, że to kurator
zabiega o kontakt i podejmuje liczne działania, aby nieletni, czy też jego rodzice bądź opiekun poddali
się rygorom związanym z nadzorem, przy całkowitej bierności i braku współpracy podopiecznych,
wprowadzono regulację umożliwiającą kuratorowi sądowemu wezwanie nieletniego, jego rodziców lub
opiekuna do osobistego stawiennictwa w siedzibie zespołu. Uregulowanie to będzie stosowane jedynie
w wyjątkowych sytuacjach, gdy kurator nie będzie mógł nawiązać kontaktu z nieletnim, jego rodzicami
lub opiekunem, gdyż np. mimo kilkukrotnych wizyt nie może zastać ich w domu, bądź nie otwierają
drzwi.
Rozporządzenie określa także obowiązki nieletniego, jego rodziców lub opiekuna w czasie
sprawowania nadzoru, wskazując, że osoby te zobowiązane są umożliwić kuratorowi zapoznanie się
z warunkami wychowawczymi, bytowymi, w tym mieszkaniowymi, sytuacją zdrowotną i rodzinną
nieletniego, udzielać kuratorowi informacji i wyjaśnień o zachowaniu nieletniego i wykonywaniu
nałożonych obowiązków, a także udostępnić do wglądu dokumentację dotyczącą wykonywania
nałożonych obowiązków oraz informować kuratora o zmianie miejsca nauki, pracy, leczenia bądź
terapii nieletniego. W sytuacji, kiedy szczegółowo określone są obowiązki podmiotu sprawującego
nadzór, celowe jest równie precyzyjne określenie obowiązków osób poddanych nadzorowi. Kurator
swoje obowiązki wykonuje na podstawie orzeczenia sądu, upoważniającego go do działania.
Uprawnienie do odwiedzania przez niego podopiecznego w miejscu jego zamieszkania lub pobytu,
a także w zakładach zamkniętych wynika z art. 9 pkt 1 ustawy o kuratorach sądowych. Pamiętać przy
tym należy, że wykonujący orzeczenie sądu w sprawie nieletniego kurator często wkracza w bardzo
delikatną sferę relacji i stosunków wewnątrzrodzinnych, a także ingeruje w sferę intymną, jaką jest mir
domowy, co często rodzi opór podopiecznych. Jak już wyżej wskazano, znane są z praktyki sądowej
sytuacje, że kurator nie jest wpuszczany do mieszkania podopiecznego, a jego kontakt z nadzorowanym,
bądź jego najbliższymi ogranicza się jedynie do rozmowy przy furtce, czy też przez uchylone drzwi
mieszkania. Dlatego też celowe wydaje się doprecyzowanie uprawnień kuratora w tym zakresie.
W rozporządzeniu określona jest procedura składania sprawozdań z objęcia i przebiegu nadzoru,
a także okoliczności, które powinny być odnotowane w karcie czynności nadzoru.
W związku z powszechną komputeryzacją celowe jest określenie, że dokumentacja prowadzona
przez kuratora sądowego powinna być sporządzana, w miarę dostępnych możliwości technicznych,
pismem maszynowym. Dokumentacja ta może być także prowadzona przy wykorzystaniu systemu

8
informatycznego, a poszczególne dokumenty mogą być generowane w zakresie wprowadzonych do
systemu danych.
Określone zostały zadania kuratora sądowego w przypadku kontroli wykonywania przez
rodziców lub opiekuna nałożonych na nich przez sąd rodzinny obowiązków – na podstawie art. 7 § 1
upn. Dotychczas kwestia ta nie była w ogóle uregulowana. Z uwagi na to, że zakres zadań kuratora
w tego rodzaju sprawach sprowadzał się będzie z reguły do skontrolowania wykonania przez rodziców
lub opiekuna jednej z czynności określonych w art. 7 upn (np. poprawy warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego, ścisłej współpracy ze szkołą, czy też naprawienia w całości lub
części szkody wyrządzonej przez nieletniego), również zakres dokumentacji prowadzonej przez kuratora
sądowego w tych sprawach będzie mniejszy, ograniczony do prowadzenia jedynie kart czynności
nadzoru (§ 12 ust. 1).
W rozporządzeniu określono szczegółowy tryb wykonywania obowiązków i uprawnień przez
organizacje młodzieżowe lub inne organizacje społeczne, zakłady pracy lub osoby godne zaufania,
którym powierzono wykonywanie nadzoru nad nieletnim. Dotychczasowa luka prawna w tym zakresie
mogła przyczynić się do zbyt rzadkiego sięgania przez sądy rodzinne po środek wychowawczy
określony w art. 6 pkt 4 upn. Rozporządzenie określa terminy składania przez przedstawicieli
organizacji młodzieżowych lub innych organizacji społecznych, zakłady pracy lub osoby godne zaufania
sprawozdań z objęcia i przebiegu nadzoru, a także wskazuje, że stosować się do nich będzie
odpowiednio przepisy rozporządzenia odnoszące się do kuratorów w zakresie sprawowania nadzoru.
Projekt rozporządzenia zostanie zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji
Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej
Rządowego Centrum Legislacji w zakładce „Rządowy Proces Legislacyjny” – stosownie do
postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia
prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
Projekt nie zawiera przepisów technicznych i nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem
przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65,
poz. 597).
Projektowana regulacja nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.


9

OCENA SKUTKÓW REGULACJI (OSR)
1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Projektowane rozporządzenie będzie miało wpływ na kuratorów sądowych, na organizacje
młodzieżowe, społeczne, zakłady pracy i
osoby godne zaufania, którym powierzone zostanie
sprawowanie nadzoru, na samych nieletnich, ich rodziców lub opiekuna.
2. Zakres konsultacji społecznych
Projekt zostanie przedstawiony do zaopiniowania Rzecznikowi Praw Dziecka, Krajowej Radzie
Kuratorów, sądom powszechnym (prezesom sądów okręgowych) oraz Stowarzyszeniu Sędziów Sądów
Rodzinnych w Polsce.
Projekt zostanie ponadto przekazany Rzecznikowi Praw Obywatelskich do wiadomości.

3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego.
Wejście w życie rozporządzenia nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu
państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

4. Wpływ regulacji na rynek pracy.
Projekt nie wywrze wpływu na rynek pracy.

5. Wpływ regulacji na konkurencyjno ć gospodarki i przedsiębiorczo ć, w
tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw.
Projekt nie wywrze wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość.

6. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny.
Projekt nie wywrze wpływu na sytuację i rozwój regionalny.






10
11/01/EP

11