Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia

e) rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i
zdrowotnych dotyczących żywności
Rozporządzenie 1924/2006 harmonizuje przepisy ustawowe, wykonawcze
i działania administracyjne państw członkowskich odnoszące się do oświadczeń
żywieniowych i zdrowotnych w celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania
rynku wewnętrznego przy jednoczesnym zapewnianiu wysokiego poziomu
ochrony konsumentów.
Zgodnie z art. 3 rozporządzenia 1924/2006, oświadczenia żywieniowe i
zdrowotne mogą być stosowane przy etykietowaniu, prezentacji i w reklamie
żywności wprowadzanej na rynek w Unii jedynie w przypadku, gdy są zgodne z
przepisami niniejszego rozporządzenia.
W załączniku do rozporządzenia 1924/2006, zawierającym treść
oświadczeń żywieniowych i warunki ich stosowania, wprowadzono określenia
„niska zawartość tłuszczów nasyconych” oraz „nie zawiera tłuszczów
nasyconych”. W pierwszym przypadku, takie oświadczenie, że środek
spożywczy ma niską zawartość tłuszczów nasyconych oraz każde oświadczenie,
które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko
wówczas, kiedy suma nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans
kwasów tłuszczowych w produkcie nie przekracza 1,5g na 100g produktów
stałych lub 0,75 g/100ml dla produktów płynnych, a w obu przypadkach kwasy
tłuszczowe nasycone i izomery trans kwasów tłuszczowych nie mogą dostarczać
więcej niż 10% wartości energetycznej. Oświadczenie „nie zawiera tłuszczów
nasyconych” może być stosowane tylko wówczas, gdy suma tłuszczów
nasyconych i izomerów trans kwasów tłuszczowych nie przekracza 0,1g
tłuszczów nasyconych na 100g lub 100ml.

f)
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
1169/2011 z dnia 25 pa dziernika 2011 r. w sprawie przekazywania
konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006
oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady
90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i
2008/5/WE oraz rozporządzenia komisji (WE) nr 608/2004
Rozporządzenie to będzie stosowane od 13 grudnia 2014 r. (art. 55
rozporządzenia), warto jednak zwrócić uwagę na jego dwa postanowienia. Po
pierwsze, zgodnie z art. 30 ust. 7, do dnia 13 grudnia 2014 r. Komisja,
uwzględniając dane naukowe i doświadczenia zebrane w państwach

8 Dz. Urz. L 404, 30.12.2006, s. 9 ze zm., dalej jako: rozporządzenie 1924/2006
9 Dz. Urz L 304, 22.11.2011, s. 18, dalej jako: rozporządzenie 1169/2011.


7
członkowskich, przedkłada sprawozdanie na temat obecności izomerów trans
kwasów tłuszczowych w żywności oraz w ogólnej diecie populacji Unii. Celem
sprawozdania jest ocena wpływu stosownych środków mogących pozwolić
konsumentom na dokonywanie zdrowszych wyborów dotyczących żywności i
ogólnej diety lub wspierać dostarczanie konsumentom zdrowszej żywności, w
tym dostarczanie konsumentom informacji o izomerach trans kwasów
tłuszczowych lub ograniczanie ich użycia. W stosownych przypadkach Komisja
dołącza do tego sprawozdania odpowiedni wniosek ustawodawczy.

Po drugie, w załączniku 1 do rozporządzenia 1169/2011, zawierającym
szczegółowe definicje, definiuje się „izomery kwasów tłuszczowych” jako
kwasy tłuszczowe z co najmniej jednym niesprzężonym (tj. przerwanym co
najmniej jedną grupą metylenową) wiązaniem podwójnym węgiel-węgiel w
konfiguracji trans.

g) dyrektywa 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22
czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w
dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług
społeczeństwa informacyjnego
Definicja pojęcia „przepisy techniczne” zamieszczona jest w art. 1 pkt 11
dyrektywy 98/34/WE. Jest ona bardzo rozbudowana, niemniej przepisami
technicznymi w rozumieniu dyrektywy są m.in. specyfikacje techniczne i inne
wymagania bądź zasady dotyczące usług, włącznie z odpowiednimi przepisami
administracyjnymi, których przestrzeganie jest obowiązkowe, de jure lub de
facto, w przypadku wprowadzenia do obrotu. Ponadto, pod pojęciem
przepisów technicznych rozumie się również przepisy ustawowe, wykonawcze i
administracyjne państw członkowskich, z wyjątkiem określonych w art. 10,
zakazujących produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu i stosowania
produktu lub zakazujących świadczenia bądź korzystania z usługi lub
ustanawiania dostawcy usług.
Stosownie do art. 8 dyrektywy 98/34/WE, państwa członkowskie
zobowiązane są do notyfikowania Komisji Europejskiej projektów przepisów
technicznych w rozumieniu art. 1 pkt 11 dyrektywy. Komisja i pozostałe
państwa członkowskie są uprawnione do zgłaszania swoich uwag do danego
projektu, a państwo, które dokonało notyfikacji obowiązane jest do możliwie
pełnego uwzględnienia tych uwag. Notyfikacja powinna nastąpić na wstępnym
etapie prac nad projektem (art. 8 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 98/34/WE).

10 Dz. Urz. WE L 24 z 21.7.1998 r., s. 37, ze zm.
11 Można zaznaczyć, że pojęcie przepisów technicznych było kilkakrotnie przedmiotem orzecznictwa Trybunału
Sprawiedliwości (zob. wyroki w sprawach: C-13/96 Bic Benelux przeciwko Belgii, C-418-421/93 Semerano
Casa Uno przeciwko Erbusco, C-33/97 Colim przeciwko Bigg’s Continental Noord, C-314/98 Snellers Auto’s
przeciwko Algemeen Directeur van de Dienst Wegverkeer, C-37/99 Donkersteeg, C-278/99 Van der Burg). Na
podstawie tych orzeczeń można zaobserwować, iż Trybunał stara się unikać nadmiernie szerokiej interpretacji
pojęcia przepisów technicznych.


8
Przepis art. 9 dyrektywy nakazuje państwom członkowskim wstrzymać
przyjmowanie notyfikowanego aktu prawnego. Dyrektywa przewiduje, że takie
zawieszenie prac może trwać od 3 do 18 miesięcy, w zależności od opisanych w
niej przypadków.

h) dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich
w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych
Dyrektywa zostanie uchylona przepisami ww. rozporządzenia 1169/2011,
ale dopiero z dniem 13 grudnia 2014 r. Do tego czasu jej przepisy mają
zastosowanie.
Dyrektywa
szczegółowo określa zasady etykietowania środków
spożywczych, w tym treść i zakres informacji podawanych na etykiecie. W art.
2 ust. 1 wyraźnie wskazano zakazy, które dotyczą etykietowania i metod
etykietowania, ale w ust. 3 dodano także, że zakazy te odnoszą się też do
prezentacji środków spożywczych, jak i ich reklamy.
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 18 ust. 1 dyrektywy, państwa
członkowskie nie mogą zakazać handlu środkami spożywczymi, które spełniają
przepisy ustanowione w dyrektywie, przez stosowanie niezharmonizowanych
przepisów krajowych dotyczących etykietowania i prezentacji niektórych
środków spożywczych lub środków spożywczych w ogóle. Zakaz ten nie ma
jednak zastosowania do niezharmonizowanych przepisów krajowych
uzasadnionych powodami związanymi m.in. z ochroną zdrowia publicznego.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
a) zgodność z art. 34 i 36 TfUE
Propozycja wprowadzenia zakazu sprzedaży, podawania, reklamy lub
prezentacji na terenie przedszkoli, szkół podstawowych, szkół gimnazjalnych
oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych oraz opiekuńczo-
wychowawczych żywności lub napojów zawierających określone składniki
stanowi ograniczenie swobodnego przepływu towarów w rozumieniu art. 34
TfUE.
Projekt może być jednak uznany za dopuszczalny w świetle art. 36 TfUE.
Nie ma wątpliwości, że proponowane przepisy nie różnicują towarów krajowych
i towarów pochodzących z innych państw członkowskich. Nie stanowią środka
arbitralnej dyskryminacji towarów pochodzących z innych państw
członkowskich i nie wydają się być nieproporcjonalne do zamierzonego celu,
którym jest – jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy – „ochrona zdrowia
dzieci w wieku szkolnym poprzez ograniczenie dostępu na terenie placówek

12 Dz. Urz. WE L 109 z 6.5.2000 r., s. 29, ze zm.; dalej: dyrektywa 2000/13/WE

9
szkolnych i wychowawczych do produktów żywnościowych zawierających
znaczne ilości składników szkodliwych dla ich rozwoju”.
Stanowisko o niesprzeczności projektu ustawy z art. 34 i 36 TfUE oparte
jest jednak na założeniu, że przytoczone w uzasadnieniu do projektu ustawy
twierdzenia o szkodliwości dla zdrowia dzieci i młodzieży produktów
zawierających składniki w ilościach wymienionych w dodawanym art. 28a ust. 1
ustawy, oparte są na zweryfikowanych badaniach naukowych. W takim
przypadku celem uzasadniającym ograniczenie swobodnego przepływu towarów
będzie ochrona zdrowia dzieci i młodzieży.
Warto dodać, że w istocie istnieją przesłanki przemawiające za
dopuszczalnością wprowadzenia takiego ograniczenia. Za potrzebą regulacji
zawartości izomerów trans kwasów tłuszczowych w żywności opowiedzieli się
m.in. prof. dr hab. Bohdan Achramowicz oraz dr inż. Jarosław Korus, którzy
wskazują, że duże spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych sprzyja
rozwojowi chorób serca, miażdżycy czy też cukrzycy. Na ten temat
wypowiadał się również na wniosek Komisji – Europejski Urząd ds.
Bezpieczeństwa ywności. Z kolei inne badania dowodzą o szkodliwości tzw.
jedzenia śmieciowego (ang. junk food), w szczególności dla dzieci i
młodzieży, a niektóre państwa (tak jak np. Francja, Szwecja, Irlandia czy
Łotwa) wprowadziły ograniczenia reklamy lub wręcz zakaz sprzedaży tych
produktów w szkołach.
Przy przyjętym założeniu można uznać, że projekt ustawy nie jest
sprzeczny z art. 34 i 36 TfUE.

b) zgodność z art. 49, 52 i 56 TfUE
Podobnie, jak w przypadku ograniczeń w zakresie swobodnego
przepływu towarów, ograniczenie przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia
usług, polegające na zakazie handlu określonymi towarami w placówkach
wymienionych w dodawanym art. 28a ust. 1 oraz możliwość rozwiązania umów
łączących placówkę z podmiotem, który narusza ten zakaz, nie jest sprzeczna z
art. 49, 52 i 56 TfUE. W szczególności należy zaznaczyć, że – podobnie jak w

13 Autorzy projektu powołują się na stosowne dane wiatowej Organizacji Zdrowia, a także zaznaczają, że
istnieją „liczne dowody naukowe potwierdzające wpływ czynników żywieniowych na rozwój chorób
przewlekłych”. Autorzy starają się również uzasadnić przyjęte wielkości składników w produktach (art. 28a ust.
1).
14 B. Achramowicz, J. Korus, Potrzeba regulacji zawartości izomerów trans kwasów tłuszczowych w żywności,
ywność, Nauka, Technologia, Jakość 2007, nr 3(52), s. 5-14
15 Opinion of the Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies on a request from the
Commission related to the presence of trans fatty acids in foods and the effect on human health of the
consumption of trans fatty acids, request no. EFSA – Q- 2003 – 022
16 Zob. np. Rhonda Jolly, Marketing obesity? Junk food, advertising and kids, Research Paper no. 9 - 2010/11,
dostępne na stronie
http://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/pubs/rp/rp1011/11
rp09

10
przypadku ograniczenia swobodnego przepływu towarów - celem tego
ograniczenia ma być ochrona zdrowia dzieci i młodzieży, zaś proponowany
środek – z identycznym zastrzeżeniem, jak w przypadku swobodnego przepływu
towarów - wydaje się spełniać wymogi proporcjonalności.

c) zgodność z przepisami rozporządzenia (WE) nr 178/2002
Proponowane przepisy należy uznać za dopuszczalne w świetle art. 14
ust. 8 i 9 rozporządzenia, przy założeniu, że przywołane w uzasadnieniu do
projektu ustawy twierdzenia dotyczące szkodliwości produktów zawierających
składniki wymienione w dodawanym art. 28a ust. 1 ustawy są zweryfikowane
naukowo.

d) zgodność z przepisami rozporządzenia (WE) nr 1333/2008
Wprowadzenie zakazu sprzedaży produktów zawierających składniki
wymienione w dodawanym art. 28a ust. 1 ustawy nie jest sprzeczne z
przepisami rozporządzenia (WE) 1333/2008. Rozporządzenie określa wyłącznie
listę substancji dozwolonych, zakazując wprowadzenia do obrotu dodatku do
żywności, jeżeli zastosowanie jego nie jest zgodne z rozporządzeniem (art. 5).
W omawianym przypadku nie dochodzi do wprowadzenia na rynek żadnych
dodatkowych substancji, a jedynie ograniczenie ich stosowania. To dodatkowe
ograniczenie, które będzie miało miejsce w przypadku uchwalenia
opiniowanego projektu ustawy, jest uzasadnione względami ochrony zdrowia
dzieci i młodzieży (por. rozważania w punkcie IIIa i b oraz brzmienie art. 14 ust.
8 rozporządzenia (WE) 178/2002).

Oznaczenie substancji słodzących, wymienionych w dodawanym art. 3
ust. 3 punkt 11a ustawy, jest zgodne z oznaczeniem przyjętym w omawianym
rozporządzeniu. Projektodawcy nie uwzględnili jednej substancji E 960, dodanej
do wykazu na mocy rozporządzenia Komisji nr 1131/2011 z dnia 11 listopada
2011 r.. Nie oznacza to jednak, że wykaz jest niezgodny z prawem UE,
bowiem rozporządzenie nr 1333/2008 nie dotyczy substancji zakazanych, a
wyłącznie dozwolonych. Ponieważ jednak w uzasadnieniu do projektu nie
wspomniano o tym, zatem w toku dalszych prac legislacyjnych warto rozważyć
zasadność dodania również tego dodatku do wykazu w definicji. Wydaje się
bowiem, że wykaz został oparty na przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia
z 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji słodzących, które
również nie uwzględnia tej substancji w załączniku 2 (wykaz substancji
słodzących, które mogą być wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem
bezpośrednio dla konsumenta finalnego lub do zakładów żywienia zbiorowego
lub stosowane w produkcji środków spożywczych).

17 Dz. Urz. L 295, 12.11.2011, s. 205
18 Tak w uzasadnieniu Dz. U. 2010, nr 232, poz. 1525, ze zm.

11