Rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

przystosowanej); zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne i przedmioty
potrzebne do zajęć (np. liczmany), sprzęt audiowizualny, komputery z dostępem do Internetu,
gry i zabawki dydaktyczne, kąciki tematyczne (np. przyrody), biblioteczkę itp.; powinna być
również zapewniona możliwość pozostawiania w szkole części swoich podręczników
i przyborów szkolnych. Zależnie od liczby i wieku uczniów zgłaszanych do klas I szkół
podstawowych oraz wcześniejszego doświadczenia edukacyjnego tych uczniów, dyrektor
szkoły podstawowej może podjąć decyzję o łącznym lub rozdzielnym organizowaniu
nauczania sześcio- i siedmiolatków. Wszyscy uczniowie podejmą naukę według tej samej
podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej i zgodnych z nią, a jednocześnie
dostosowanych do potrzeb danej grupy uczniów, programów nauczania.

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, Sekcja Krajowa Oświaty
i Wychowania NSZZ „Solidarność”, Związek Województw RP oraz Stowarzyszenie
i Fundacja „Rzecznik Praw Rodziców” podnosiły kwestię wpływu projektowanej ustawy na
budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz braku wskazania ródeł finansowania
obniżania wieku rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego i wynikające z tego
nieprzygotowanie szkół podstawowych na przyjęcie sześciolatków.
Odnosząc się do kwestii braku zapewnienia odpowiednich ródeł finansowania
projektowanych zmian, należy zauważyć, że w związku z decyzją o obniżeniu wieku
rozpoczynania obowiązku szkolnego do organów prowadzących szkoły podstawowe
z różnych ródeł są przekazywane znaczne środki finansowe. Realizowane są projekty
systemowe wspierające obniżenie wieku rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego,
w tym między innymi:
– projekt systemowy „Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I – III
szkół podstawowych”, którego celem jest wsparcie wszystkich szkół podstawowych
w procesie indywidualizacji nauczania i wychowania uczniów klas I – III. Na realizację
niniejszego projektu przeznaczono około 624 mln zł (150 milionów euro), z czego prawie
364 mln zł już rozdysponowano,
– w 2011 r. zakończyła się realizacja projektu systemowego „Podniesienie efektywności
kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”, związanego
z indywidualnym podejściem do potrzeb ucznia oraz zorganizowaniem dla niego
odpowiedniego wsparcia na terenie szkoły, co ma istotne znaczenie w związku z objęciem
edukacją dzieci sześcioletnich. Na ten projekt przeznaczono 7 420 tys. zł.
13

Od 2009 r. realizowany jest również rządowy program wspierania w latach 2009 – 2014
organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki
w klasach I – III szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia –
„Radosna szkoła”, którego zakończenie jest zaplanowane w roku 2014. W ramach tego
programu do końca 2011 r. ze wsparcia finansowego na zakup pomocy dydaktycznych
skorzystało około 80 % uprawnionych szkół. W latach 2009 i 2010 w ramach programu
wydatkowano ponad 155,5 mln zł, a wnioski złożone przez organy prowadzące w 2011 r.
opiewały na kwotę prawie 123 mln zł. W rezerwie celowej przeznaczonej na realizację
programu w roku 2012 zaplanowano 200 mln zł, czyli o 33 % więcej niż w roku 2011.
Reasumując, w ramach trzech powyższych programów na wsparcie obniżenia wieku
rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego zaplanowano około 3 mld zł.
Do gmin przekazywane są również dodatkowe środki w ramach podziału części oświatowej
subwencji ogólnej. Szacuje się, że w latach 2009 – 2011, w związku z edukacją szkolną dzieci
sześcioletnich, organy prowadzące szkoły podstawowe otrzymały kwotę około 433 mln zł.
W latach 2009 – 2011 (czyli w okresie, kiedy dzieci sześcioletnie – zgodnie z decyzją
rodziców – miały prawo do edukacji szkolnej) z 0,6 % rezerwy części oświatowej subwencji
ogólnej jednostkom samorządu terytorialnego przekazano:
– 218,1 mln zł na remonty 3 774 obiektów szkół podstawowych,
– 49 mln zł na doposażenie w sprzęt szkolny i pomoce dydaktyczne 3 293 nowych
pomieszczeń do nauki oraz 474 sal gimnastycznych w szkołach podstawowych.
Ponadto warto zauważyć, że w algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej na
rok 2012 uwzględniono zwiększenie liczby uczniów w szkołach podstawowych o liczbę
dzieci sześcioletnich, które zgodnie z obowiązującymi przepisami od dnia 1 września 2012 r.
powinny być objęte obowiązkiem szkolnym.

Związek Zawodowy „Rada Poradnictwa”, Związek Województw RP (Województwo
Opolskie), Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego, Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Powiatowych i Gminnych Samorządowych Ośrodków Doskonalenia
Nauczycieli oraz Stowarzyszenie i Fundacja „Rzecznik Praw Rodziców” poruszyły kwestię
niedostosowania podstawy programowej realizowanej przez dzieci sześcioletnie, które
zgodnie z wolą ich rodziców, będą kontynuować przygotowanie przedszkolne. Zwrócono
uwagę, że dzieci te będą powtórnie realizowały tę samą podstawę programową.
14

Dzieci rozpoczynają edukację przedszkolną w różnym wieku. Część z nich jako trzylatki,
a część jako pięciolatki. Wychowaniem przedszkolnym realizowanym w oddziale
przedszkolnym obejmuje się dzieci w tym samym wieku, ale mające za sobą różne
doświadczenia edukacyjne i posiadające różne umiejętności. Część dzieci może zatem
uczęszczać do przedszkola przez okres ponad dwóch lat, podczas gdy część dzieci dopiero
rozpoczyna edukację przedszkolną w wieku pięciu lat. Uwzględniając powyższe, programy
wychowania przedszkolnego przygotowywane są przez nauczycieli z myślą o doskonaleniu
wcześniej nabytych przez dziecko umiejętności oraz w sposób stawiający dziecku do
rozwiązania coraz trudniejsze zadania. Zgodnie z podstawą programową wychowania
przedszkolnego, dziecko m.in. uczy się funkcjonowania w grupie, rozwija umiejętności
uważnego słuchania, mówienia (opowiadanie, odpowiadanie na pytania) oraz umiejętności
manualne (wycinanie, rysowanie). Jeśli więc rodzice nie zdecydują się, aby ich dziecko
rozpoczęło naukę w szkole podstawowej w wieku sześciu lat, będzie ono jeszcze przez rok
kontynuować przygotowanie przedszkolne. W ramach przygotowania przedszkolnego
sześciolatek będzie doskonalić i rozwijać posiadane umiejętności. Od dnia 1 września 2009 r.
każdy nauczyciel przedszkola i szkoły ma obowiązek przygotowania odpowiednio programu
wychowania przedszkolnego i programu nauczania realizującego podstawę programową oraz
dostosowanego do potrzeb swoich uczniów i wychowanków. Nauczyciel może zaproponować
program opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami. Nauczyciel
może również zaproponować program opracowany przez innego autora (autorów) lub
program opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi zmianami.
W ramach obowiązującej podstawy programowej jest możliwe realizowanie przygotowania
przedszkolnego dzieci sześcioletnich.

Stowarzyszenie i Fundacja „Rzecznik Praw Rodziców” zgłosiła zastrzeżenie, że podstawa
programowa, której nie będzie w stanie sprostać sześcioletnie dziecko, może naruszać prawo
do nauki. W opinii Stowarzyszenia i Fundacji „Rzecznik Praw Rodziców” kumulacja
roczników sześcio- i siedmiolatków, która będzie wynikać z projektowanej zmiany, może
doprowadzić do obniżenia poziomu edukacji, do wprowadzenia zadań niemożliwych do
spełnienia przez sześcioletnie dzieci, a także może prowadzić do naruszenia prawa do
zrównoważonego rozwoju dziecka. Ponadto Stowarzyszenie zwróciło uwagę, że w aktach
wykonawczych do ustawy o systemie oświaty, w szczególności w podstawie programowej
15

wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, pojawiły się niejasne i nieprecyzyjne
pojęcia.
Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do podstawy programowej kształcenia ogólnego,
obowiązującej przed dniem 1 września 2009 r., w nowej podstawie programowej,
wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r.
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół, treści edukacyjne sformułowano w języku wymagań. Nowa
podstawa programowa, przygotowana i konsultowana z szerokim gronem ekspertów
i specjalistów praktyków, precyzyjnie określa umiejętności, jakimi powinien wykazać się
uczeń na koniec danego etapu edukacyjnego. Język wymagań jest czytelny dla nauczycieli,
rodziców i uczniów, którzy w ten sposób mają pełną informację o zakresie oczekiwanej
wiedzy i umiejętności. Przygotowując nową podstawę programową, jej autorzy brali pod
uwagę możliwości przeciętnego dziecka na danym etapie edukacyjnym oraz, co należy
podkreślić, fakt obniżenia do sześciu lat wieku rozpoczynania edukacji szkolnej. Programy
nauczania wybierane lub opracowywane przez nauczycieli powinny być dostosowane do
potrzeb edukacyjnych i możliwości grupy uczniów, dla których są przeznaczone. Jeśli jest
taka potrzeba, programy nauczania powinny rozszerzać treści określone w podstawie
programowej.

Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” wskazała, że istotne jest
przeprowadzanie wnikliwej diagnozy gotowości szkolnej dzieci sześcioletnich. Związek
Zawodowy „Rada Poradnictwa” wskazał zaś na potrzebę zachęcania rodziców do
konsultowania z psychologiem decyzji o rozpoczęciu nauki przez sześciolatka
w klasie I szkoły podstawowej.
Zadaniem nauczycieli wychowania przedszkolnego jest prowadzenie obserwacji
pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz
dokumentowanie tych obserwacji. Z początkiem roku poprzedzającego rozpoczęcie przez
dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej, nauczyciele przeprowadzają analizę gotowości
dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).
Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:
1) rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole
podstawowej tak, aby mogli je wspomagać w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do jego
potrzeb;
16

2) nauczycielowi przedszkola, przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania
rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki
w szkole podstawowej;
3) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane
dziecko, w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.
Ponadto nauczyciele wychowania przedszkolnego, do dnia 30 kwietnia roku, w którym
dziecko może rozpocząć edukację w klasie I, są zobligowani do przekazania rodzicom
informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Jeżeli rodzice mają
wątpliwości związane z decyzją o rozpoczęciu przez ich dziecko edukacji szkolnej, powinni
zasięgnąć porady psychologa.

Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”, Związek Zawodowy „Rada
Poradnictwa”, Związek Województw RP (Województwo Łódzkie), Stowarzyszenie
i

Fundacja „Rzecznik Praw Rodziców” oraz Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry
Kierowniczej Oświaty zgłosiły uwagi dotyczące nieprzygotowania nauczycieli do pracy
z dzieckiem sześcioletnim. Stowarzyszenie i Fundacja „Rzecznik Praw Rodziców” wyraziło
ponadto opinię, że ustawa i akty wykonawcze nie wskazują nauczycielom, w jaki sposób
pracować z dziećmi na różnym poziomie rozwoju (chodzi o dzieci sześcio- i siedmioletnie)
oraz, że koniecznym wydaje się przygotowanie nauczycieli w zakresie zmiany metodyki
pracy.
Zgodnie z obowiązującym prawem, nauczyciel pracujący z dziećmi w klasach I – III szkoły
podstawowej ma również kwalifikacje do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Prowadzone w szkołach wyższych kształcenie nauczycieli w zakresie specjalności
obejmującej nauczanie początkowe obejmuje również treści kształcenia dotyczące
wychowania przedszkolnego, a kształcenie w zakresie wychowania przedszkolnego obejmuje
treści z zakresu nauczania początkowego. Innymi słowy, kształcenie w szkołach wyższych
przygotowuje nauczycieli do pracy z dziećmi w
wieku przedszkolnym i w wieku
wczesnoszkolnym, w tym z dziećmi sześcioletnimi, które – należy pamiętać – zawsze miały
(rok wcześniej) możliwość podejmowania nauki w I klasie szkoły podstawowej.
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół wyodrębniona została część zatytułowana „Zalecane warunki
17