Rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

i sposób realizacji”, która zawiera między innymi rozwiązania organizacyjne i metodyczne,
pożądane podczas realizacji podstawy programowej.
Ponadto, mając na uwadze dbałość o jak najwyższą jakość edukacji, Ministerstwo Edukacji
Narodowej tworzy system zewnętrznego wspomagania placówek oświatowych. Głównym
zadaniem tego systemu ma być przygotowanie kompleksowej oferty bezpośredniego
wspomagania przedszkoli, szkół i placówek. W Ośrodku Rozwoju Edukacji jest realizowany
projekt systemowy „System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym
kompleksowym wspomaganiu szkół” (Priorytet III Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
2007 – 2013, Działanie 3.3., Poddziałanie 3.3.1.). Projekt ten ukierunkowany jest przede
wszystkim na opracowanie i wdrożenie nowych rozwiązań systemowych, wiążących system
doskonalenia nauczycieli z organizacją pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla
przedszkoli, szkół i placówek oraz dostępu do zasobów edukacyjnych w bibliotekach
pedagogicznych. Działania przewidziane w ww. projekcie są kontynuacją prac
zapoczątkowanych w projekcie systemowym „Wzmocnienie systemu wspierania rozwoju
szkół ze szczególnym uwzględnieniem doskonalenia nauczycieli i doradztwa metodycznego”,
w którym zostały zaprezentowane możliwe rozwiązania systemowe służące wdrożeniu
nowego systemu wspomagania przedszkoli, szkół i placówek. W roku 2012 planowane jest
uruchomienie kolejnego projektu systemowego „Bezpośrednie wspomaganie rozwoju szkół
poprzez wdrożenie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli", w ramach którego
możliwe będzie sfinansowanie realizacji w zgłoszonych szkołach nowych form wspomagania
(rocznych ofert doskonalenia wybranego aspektu pracy szkoły oraz udziału nauczycieli
w sieciach współpracy i samokształcenia).

Fundacja „Rodzice Szkole” zgłosiła propozycję rozszerzenia projektu ustawy, proponując
w art. 54 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dodanie ust. 9 w brzmieniu:
„9. Rada Rodziców może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania oraz
pozywać i być pozywana.”.
Proponowana zmiana nie została uwzględniona, ponieważ nie dotyczy przedmiotu projektu
ustawy.

Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” wniosła uwagę dotyczącą
wsparcia samorządów poprzez dotowanie z budżetu państwa wychowania przedszkolnego,
które jest obecnie obowiązkowym zadaniem własnym gmin.
18

Uwaga nie została uwzględniona, ponieważ nie dotyczy przedmiotu projektu ustawy.

Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” uważa, iż niezbędne jest
przygotowanie zaplecza pod reformę, czyli odpowiednich warunków lokalowych
i odpowiedniej kadry oraz rozwijanie sieci przedszkoli (zamiast zamykania przedszkoli
i przekazywania w ostatnich latach do prowadzenia innym podmiotom niż jednostki
samorządu terytorialnego).
Należy zauważyć, że powyższe uwagi nie dotyczą przedmiotu projektowanej ustawy.
Niezależnie od powyższego, nie można się zgodzić z powyższą uwagą, gdyż ze wstępnych
danych Systemu Informacji Oświatowej (według stanu na dzień 30 września 2011 r.) wynika,
że od roku 2008 wzrosła liczba publicznych i niepublicznych punktów przedszkolnych oraz
zespołów wychowania przedszkolnego do 1 422 (w tym na wsi 907). W 2010 r. placówek
tych było ogółem 1240 (w tym na wsi 883). W 2009 r. było to odpowiednio 819 i 650.
Największy przyrost można odnotować w przypadku punktów przedszkolnych – ich liczba
wzrosła do 1 325.
Należy również zaznaczyć, że od roku 2008 liczba przedszkoli (publicznych
i niepublicznych) zwiększyła się o 1262. Obecnie ich liczba wynosi 9 331 (w tym na
wsi 3 049). W 2010 r. było ich 8 821, w tym na wsi 2 906 (w 2009 r. odpowiednio – 8 470
i 2 835). W tym samym czasie zwiększyła się o 2 737 liczba oddziałów przedszkolnych
w szkołach podstawowych. Obecnie jest ich 14 163 (w tym na wsi 9 377). W 2010 r. było ich
12 570 (w tym na wsi 8 576), w 2009 r. – 11 931 (w tym na wsi 8 215), zaś w 2008 r. 11 161
(w tym na wsi 7 906).

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, jak również inne podmioty
w ramach konsultacji społecznych zgłaszały uwagę, iż projektowana ustawa wpłynie
niekorzystnie na upowszechnienie wychowania przedszkolnego, a konieczność przyjęcia do
przedszkoli wszystkich dzieci pięcioletnich oraz wszystkich dzieci sześcioletnich, które będą
kontynuowały przygotowanie przedszkolne, zmniejszy szanse na przyjęcie do przedszkoli
dzieci czteroletnich i trzyletnich. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty
podniosło, że zwiększająca się stopniowo w kolejnych latach liczba sześciolatków w szkołach
podstawowych jest argumentem przemawiającym za zasadnością zachowania dotych-
czasowego terminu rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie
od dnia 1 września 2012 r. Podobną uwagę wniósł Związek Województw RP (Województwo
19

Łódzkie), stwierdzając, że zmiana terminu rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego
przez dzieci sześcioletnie będzie miała negatywne skutki dla rodziców dzieci trzy-
i czteroletnich, gdyż oznacza to przedłużenie okresu przechodzenia sześciolatków do szkół
podstawowych. Większość sześciolatków będzie, jak przewiduje Związek Województw RP,
do 2014 r. nadal spełniać obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolu,
co oznacza brak miejsc dla dzieci trzy- i czteroletnich. Samorządy mogą mieć problemy
z zapewnieniem miejsc w przedszkolach dla trzy- i czterolatków.
Odnosząc się do powyższych stwierdzeń, należy podkreślić, że obecnie w Polsce
wychowaniem przedszkolnym objętych jest ogółem już 71,8 % dzieci w wieku 3 – 5 lat. Na
wsi odsetek ten wynosi 51,9 %. W 2007 r. wska nik upowszechnienia wychowania
przedszkolnego ogółem wynosił 47,3 %, a na wsi 23,1 %. Podobnie sytuacja przedstawia się
w odniesieniu do poszczególnych roczników. Obecnie 53,1 % trzylatków, 68,3 %
czterolatków i 96,3 % pięciolatków objętych jest wychowaniem przedszkolnym. Tymczasem
w 2007 r. było to tylko 36,1 % trzylatków, 48,1 % czterolatków i 57,8 % pięciolatków.
Z analizy danych wynika, że w ostatnich czterech latach nastąpił znaczny wzrost liczby dzieci
objętych wychowaniem przedszkolnym. Należy również podkreślić, że wprowadzenie
obowiązkowej edukacji przedszkolnej dla dzieci pięcioletnich nie odbyło się kosztem dzieci
3- i 4-letnich. Odnotowano zarówno wzrost procentowy, jak i w liczbach bezwzględnych,
w obszarze wychowania przedszkolnego obejmującego dzieci poniżej piątego roku życia.
W celu tworzenia dodatkowych miejsc wychowania przedszkolnego dla 3 i 4-latków, organy
prowadzące mogą wnioskować o środki finansowe w ramach Priorytetu IX Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013 (Działanie 9.1. „Wyrównywanie szans
edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie
oświaty”). Na powyższy cel na lata 2007 – 2013 początkowo zaplanowano łącznie ponad
243 mln euro. Dodatkowo, w celu umożliwienia dalszego rozwoju edukacji przedszkolnej,
kwota przeznaczona na realizację Poddziałania 9.1.1. została zwiększona o 62,5 mln euro.
Łącznie kwota ta wzrosła do 305,5 mln euro. Według danych na dzień 5 grudnia 2011 r.
w ramach Poddziałania 9.1.1. podpisano 1286 umów i zakontraktowano środki w wysokości
blisko 878 335 tys. zł (poziom wykorzystania alokacji na lata 2007 – 2013, po zwiększeniu jej
kwoty, wynosił 63,79 %).
Należy również wskazać, że ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do
lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235) pozwoliła na organizowanie zróżnicowanych form opieki nad
małymi dziećmi, a tym samym poprawę standardów funkcjonowania placówek opieki nad
20

dziećmi do lat 3, co umożliwia dostęp do tej opieki większej liczbie rodzin, podnosząc
jednocześnie jakość oferowanych usług.
Ponadto należy zauważyć, że opieka nad dzieckiem do lat trzech, w ramach której
realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza i edukacyjna, może być sprawowana do
końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia, lub w przypadku gdy
niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – do końca
roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 4 rok życia. Rozwiązania ustawy o opiece nad
dziećmi w wieku do lat 3 są adresowane m. in. do gmin.

3. Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa
i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty
oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.
U.
Nr
56, poz. 458, z pó n. zm.),
wprowadzającej od dnia 1 września 2012 r. obowiązek szkolny dla dzieci sześcioletnich,
liczba sześciolatków rozpoczynających naukę w klasie I szkoły podstawowej co roku
podwajała się.
Tabela 2. Odsetek dzieci w wieku sześciu lat, które rozpoczęły naukę w szkołach podstawowych w kolejnych latach szkolnych ogółem oraz
odsetek uprawnionych, tj. dzieci w wieku sześciu lat, które były objęte wychowaniem przedszkolnym albo odbyły roczne przygotowanie
przedszkolne w latach 2009-2011 (według danych z Systemu Informacji Oświatowej, stan na dzień 30 września 2011 r.)
Rok szkolny 
2008/2009
2009/2010
2010/2011 
2011/2012
% sześciolatków w I klasie ogółem 
0,98
4,25
9,40
19,43
% sześciolatków uprawnionych 
1, 69
6,63
12,56 
23,95

Z drugiej strony, ta sama ustawa wprowadziła obowiązek rocznego przygotowania
przedszkolnego dla dzieci pięcioletnich od dnia 1 września 2011 r. W tej sytuacji uczniowie
osiągną gotowość szkolną, a zatem większość rodziców powinna zdecydować, aby ich dzieci
podjęły naukę w klasie I szkoły podstawowej. Do podjęcia takiej decyzji rodziców mogą
zachęcać organy prowadzące szkoły podstawowe, które odpowiadają za zapewnienie
warunków do przyjęcia sześciolatków do szkół. W tej sytuacji wydaje się uzasadnione
założenie, że już 1 września 2012 r. do szkół podstawowych może pójść ok. 50 %
sześciolatków.
W roku szkolnym 2011/2012 do szkół podstawowych uczęszcza 2 187 tys. uczniów.
Uwzględniając uwarunkowania wynikające z obecnego stanu prawnego (obowiązek szkolny
dla dzieci sześcioletnich od 1 września 2012 r.), szacuje się, że liczba uczniów w szkołach
21

podstawowych w roku szkolnym 2012/2013 wyniosłaby 2 525 tys. Z projektowanej regulacji
wynika, że w dwóch kolejnych latach szkolnych (2012/2013 i 2013/2014) rodzice nadal będą
mieli możliwość wyboru co do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej przez sześciolatka.
Zakładając, że w roku szkolnym 2012/2013 naukę w szkole podstawowej rozpocznie 50 %
dzieci sześcioletnich, można szacować, że liczba uczniów w szkołach podstawowych
wyniosłaby 2 334 tys., czyli byłaby o 187 tys. mniejsza od liczby uczniów w przypadku
gdyby zachowano termin rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci
sześcioletnie od dnia 1 września 2012 r. Przy założeniu, że w roku szkolnym 2013/2014 80
% sześciolatków rozpocznie realizację obowiązku szkolnego, liczba uczniów szkół
podstawowych w roku szkolnym 2013/2014 wynosząca 2 458 tys. byłaby mniejsza o około
77 tys. w porównaniu do liczby uczniów wynikającej z obecnego stanu prawnego (2 525 tys.).
Zakładając, że od dnia 1 września 2014 r. 100 % dzieci sześcioletnich rozpocznie naukę w
szkole podstawowej, szacuje się, że liczba uczniów w szkołach podstawowych wyniosłaby
2 588 tys. i byłaby równa liczbie uczniów w przypadku zachowania terminu obniżenia
rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie od dnia 1 września
2012 r.
W uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
o zmianie niektórych innych ustaw, przekazanego do Sejmu w 2008 r., oszacowane zostały
skutki finansowe obniżenia wieku obowiązku szkolnego dla dzieci sześcioletnich. Projekt
ustawy zakładał, że obniżenie wieku obowiązku szkolnego zostanie rozłożone na trzy lata
szkolne (rok 2009/2010, 2010/2011 i 2011/2012) oraz, że w każdym roku zostanie przyjęta do
klasy I część kolejnych roczników dzieci sześcioletnich. W toku prac parlamentarnych
dokonano zmian w harmonogramie wprowadzania obowiązku szkolnego i w uchwalonej
przez Sejm w dniu 19 marca 2009 r. ustawie o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
o
zmianie niektórych innych ustaw, wprowadzono obowiązek szkolny dla dzieci
sześcioletnich od dnia 1 września 2012 r.
Obecnie projektowana regulacja nie generuje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu
państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Uwzględniając ww. założenie,
dotyczące prognozowanego odsetka sześciolatków rozpoczynających realizację obowiązku
szkolnego (50 % w 2012 r. i 80 % w 2013 r.), szacuje się, że w przypadku przesunięcia
o 2 lata terminu wprowadzenia obowiązku szkolnego dla dzieci sześcioletnich, w latach
2012 – 2014 średnioroczna liczba uczniów szkół objętych subwencjonowaniem będzie
kształtowała się na zbliżonym poziomie. W związku z powyższym, nie jest konieczne
22