Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

Uzasadnienie
I. Funkcjonalnie najważniejszą cechą elektronicznego postępowania
upominawczego jest szybkość rozpoznawania w nim spraw. Przyspieszenie
rozpoznania spraw jest natomiast konsekwencją redukcji czasu niezbędnego na
dotarcie do adresata pisma przy jego wnoszeniu do sądu, jak też doręczeniu dla
stron (w zasadzie dotyczy to tylko powoda) oraz usprawnienie biurowości sądowej i
elektronicznego obiegu dokumentów. Z wnoszeniem pism procesowych przez strony
wiąże się kwestia opłat sądowych. Kluczową ideą elektronicznego postępowania
upominawczego jest wniesienie przez powoda pozwu droga elektroniczna.
Modelowo mogłoby to faktycznie skutkować wydaniem nakazu zapłaty już w ciągu
kilku godzin od wniesienia pozwu tą drogą. Jednak niebagatelną przeszkodą jest
konieczności uiszczenia opłaty od pozwu. Z istoty drogi elektronicznej wynika, że nie
jest możliwe uiszczenie tej opłaty w kasie sądu, czy też za pomocą znaków opłaty
sądowej. Natomiast uiszczenie opłaty w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący
sądu jest o tyle nieefektywne, że aktualnie czas potrzebny na dotarcie takiego
przelewu na rachunek sądu zazwyczaj trwa około dwudziestu czterech godzin, w
zależności od przyjętego przez banki cyklu rozliczeniowego. Co więcej, uiszczenie
opłaty w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący sądu, jest o tyle
problematyczne, że powód aktualnie nie ma możliwości przekazania sądowi wraz z
pozwem niebudzącego wątpliwości poświadczenia uiszczenia opłaty sądowej. W
takiej sytuacji sąd jest zmuszony, sprawdzać czy opłata rzeczywiście wpłynęła na
jego rachunek bankowy. W efekcie, w świetle aktualnego stanu prawnego w
zakresie sposobu uiszczania opłat sadowych, sprawa nie mogłaby być szybko
rozpoznana, ponieważ chcą podjąć czynność w sprawie sąd musiałby czekać, aż
uzyskać informację o uiszczeniu opłaty, co znacząc obniżyłoby funkcjonalność
elektronicznego postępowania upominawczego.
II. Aby kwestia sposobu uiszczenia opłat sądowych nie była przeszkodą w
efektywnym funkcjonowaniu elektronicznego postępowania upominawczego,
koniecznym było wprowadzenie do aktualnych przepisów o sposobach uiszczania
opłat sądowych regulacji o „mechanizmach gwarantujących wykonania zleconej
płatności”. Mechanizmy takie powszechnie funkcjonują w światowym handlu
elektronicznym (np. płatność kartą kredytową, system PayPal) i zdobywają coraz
3
większą popularność w Polsce (m.in. propozycja Krajowej Izby Rozliczeniowej
dotycząca powiadamiania o zleceniu dokonania przelewu).
III. Propozycja nowelizacji nie przesądza stosowania konkretnych
mechanizmów gwarantujących wykonanie zleconej płatności. W istocie będą one
bazować na przelewach pomiędzy rachunkami, przy czym niekoniecznie rachunkami
bankowymi. W ograniczonym zakresie mechanizmy gwarantujące wykonanie
zleconej płatności można rozumieć jako kwalifikowana formę uiszczenia opłaty
sądowej w formie bezgotówkowej. Celem regulacji jest, aby sam w sobie mechanizm
gwarantujący wykonanie zleconej płatności czynił zbędnym poświadczanie przez
stronę uiszczanie opłaty sądowej i przez co nie nakładającym na stronę takiego
obowiązku, tym samym eliminując wymogi istniejące przy tradycyjnym uiszczeniu
opłaty w formie bezgotówkowej.
IV. Zasada jest korzystanie ze strony w elektronicznym postępowaniu
upominawczym w celu uiszczenia opłaty sądowej z mechanizmu gwarantującego
wykonanie zleconej płatności (proponowany § 2a ust. 1 i 2). Wynika to z
konieczności powiązania opłaty z rzeczywistym wpływem pozwu bowiem wniesienie
opłaty będzie elementem identyfikującym stronę i uniemożliwiającym wnoszenie
anonimowo wielu pozwów dla sparaliżowania systemu. Mając na względzie, że
profesjonalni pełnomocnicy i powodowie którzy otrzymają możliwość jednorazowego
składania wielu pozwów (i w związku z tym zostaną zweryfikowani), korzystają w
sposób stały z systemu teleinformatycznego obsługującego elektronicznego
postępowanie upominawcze, możliwym jest danie im dodatkowo możliwości
tradycyjnego uiszczania opłaty w formie bezgotówkowej (proponowany § 2a ust. 1).
Odstępstwo od zasady wynika tutaj ze szczególnego poziomu ufności jakim obdarza
się profesjonalnych pełnomocników i podmioty kwalifikowane, co wynika z łatwości
porozumiewania się z nimi oraz wspomnianego permanentnego korzystania z
systemu teleinformatycznego co zakłada ich weryfikację na poziomie analogicznym
jak w przypadku powodów i pełnomocników w typowych postępowaniach sądowych.
V. Mechanizmy gwarantujące wykonanie zleconej płatności są jedną z funkcji
jaką stwarza system teleinformatyczny obsługujący elektroniczne postępowanie
upominawcze. Funkcja ta rzutuje na sposób działania systemu teleinformatycznego.
Skorzystanie z tej funkcji jest faktycznie warunkiem dalszego działania systemu
4
teleinformatycznego w konkretnej sprawie, umożliwiając (jako warunek konieczny)
skuteczne wytoczenie powództwa (proponowany § 2a ust. 3).
VI. Wnosząc pismo poprzez system teleinformatyczny w elektronicznym
postępowaniu upominawczym nie ma możliwości uzupełnienia tego pisma
jakimikolwiek załącznikami. Stąd nie jest możliwe stosowanie przepisów
wymagających dołączenia poświadczeń uiszczania zapłaty – wymaga tego natomiast
§ 3 ust. 1 in fine nowelizowanego rozporządzenia („należy dołączyć oryginał lub
kopię dowodu wniesienia należnej opłaty), jak też ust. 3 in fine („kopię dowodu wpłaty
należy przesłać niezwłocznie do właściwego sądu w ślad za złożonym pismem”). W
związku z tym proponuje się wyłączenie stosowania tych przepisów (proponowany §
3 ust. 6), a w zamian nałożenie na wnoszącego pismo obowiązku wskazania
(opisania) uiszczonej opłaty, co czyniłoby zadość wymogom umożliwiającym sądowi
sprawdzenie rzeczywistego uiszczenia opłaty sądowej.
VII. Termin wejścia w życie rozporządzenia jest skorelowany z momentem, od
kiedy będzie można wytaczać powództwa w elektronicznym postępowaniu
upominawczy.

07/49-KT
5