Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

23

W tym kontekście, skoro elektroniczne postępowanie upominawcze ma
stanowić jedynie formę postępowania upominawczego „zwykłego” przyjęto
model regulacji ujmujący to postępowanie jako odmianę postępowania
upominawczego. Równocześnie jednak ze względu na specyfikę tego po-
stępowania i przewidywany rozwój postępowań elektronicznych stworzony
został nowy dział VII. Należy także wskazać, że wobec pojawiających się
głosów doktryny w przedmiocie rezygnacji z wielu postępowań odrębnych,
w tym z postępowania upominawczego, wprowadzenie e.p.u. jest o tyle
ważne, że elektroniczne postępowanie upominawcze może zastąpić
w przyszłości postępowanie upominawcze „zwykłe”. Jeżeli dodatkowo doj-
dzie do likwidacji postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych,
postępowania uproszczonego, to postępowania „uproszczone” w kodeksie
postępowania cywilnego zostaną ograniczone jedynie do postępowania na-
kazowego, elektronicznego postępowania upominawczego i innych postę-
powań elektronicznych oraz postępowania w sprawie drobnych roszczeń.
Zastrzeżenia dotyczące modelu postępowania przyjętego we wcześniejszej
fazie prac legislacyjnych podniesione zostały przez prof. dr hab. Feliksa
Zedlera – członka Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, Biuro Studiów
i Analiz Sądu Najwyższego oraz przez Krajową Radę Radców Prawnych.

W ich uwzględnieniu odstąpiono od pierwotnej idei zakończenia postępo-
wania w każdym wypadku na etapie przed sądem elektronicznym. Osta-
tecznie wprowadzono do projektu zmiany zapewniające pełną kontynuację
postępowania, a więc nie tylko po wniesieniu sprzeciwu, ale także w razie
braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w e.p.u. oraz w razie wystąpie-
nia okoliczności, o których mowa w art. 5021 § 1 i 2 Kodeksu postępowania
cywilnego. Wprowadzona zmiana spowodowała, że bezprzedmiotowe stały
się obecnie uwagi Krajowej Rady Komorniczej, co do braku właściwej regu-
lacji w zakresie sposobu zakończenia postępowania, uwagi co do wyłącze-
nia możliwości uzyskania rozstrzygnięcia o kosztach procesu w sytuacji
braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w e.p.u. i w przypadkach okre-
ślonych w art. 5021 § 1 i 2 K.p.c. (zgłoszone przez prof. dr hab. Feliksa Ze-
dlera oraz Naczelną Radę Adwokacką), a także wątpliwości Biura Studiów
i Analiz Sądu Najwyższego w zakresie mechanizmu „przejścia” z elektro-


24
nicznego postępowania upominawczego do postępowania zwykłego w razie
prawidłowego wniesienia sprzeciwu.

Omawiana zmiana powoduje, że nie ma obecnie uzasadnienia do zwraca-
nia pobranych opłat z wyjątkiem sytuacji, kiedy zwraca się pozew.
W związku z tym zbędna jest zaproponowana wcześniej zmiana art. 79
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zachowano natomiast
rozwiązanie, że pobrana opłata w wysokości ¼ opłaty stosunkowej nie jest
uzupełniana do zakończenia postępowania, to jest również w sytuacji kiedy
postępowanie nie zakończy się prawomocnym nakazem zapłaty. Zasada ta
jest obecnie z punktu widzenia wysokości opłat sądowych istotną finansową
zachętą do korzystania z elektronicznego postępowania upominawczego.
Uwzględniono też uwagę Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego,
prof. dr hab. Feliksa Zedlera oraz Krajowej Rady Komorniczej co do przepi-
sów dotyczących wszczęcia egzekucji prowadzonej na podstawie elektro-
nicznego tytułu wykonawczego i regulacje te przeniesiono do § 2 – 4
art. 797 K.p.c.
Za
oczywiście uzasadnione uznano uwagi co do potrzeby uwzględnienia
w projektowanych przepisach dotyczących podpisu elektronicznego dla po-
trzeb e.p.u. innych kwalifikowanych pełnomocników – to jest rzeczników pa-
tentowych oraz radców Prokuratorii Generalnej, uzupełniając odpowiednio
regulacje o art. 8 i 9 (uwagi Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego,
prof. dr hab. Feliksa Zedlera). Za niezbędne z uwagi na treść art. 7 K.p.c.
uznano też uzupełnienie regulacji w tym zakresie przez dodanie art. 7
w odniesieniu do uzyskiwania danych na potrzeby e.p.u. przez prokurato-
rów.

Zgodnie z przyjętym obecnie modelem postępowania i uwagą w tym zakre-
sie zgłoszoną przez Krajową Radę Radców Prawnych w proponowanym
art. 50524 § 1 K.p.c. wprowadzono obowiązek uzupełnienia pozwu w wy-
padku wskazanym w art. 50523 K.p.c.
Uwzględniona została uwaga przedstawiona przez Biuro Studiów i Analiz
Sądu Najwyższego przez wprowadzenie obowiązku przedstawienia danych
umożliwiających identyfikację pełnomocnictwa oraz uprawnień do występo-


25
wania w charakterze pełnomocnika. Zabezpieczeniem przed lekkomyślnym
nadużywaniem powoływania się na istnienie pełnomocnictwa jest nałożenie
obowiązku powołania się na pełnomocnictwo ze wskazaniem daty, zakresu
pełnomocnictwa oraz okoliczności wymienionych w art. 87 Kodeksu postę-
powania cywilnego. Przewiduje się, że system będzie wymuszał zaznacze-
nie tych danych. Podobne rozwiązanie przyjęte zostało dla przedstawicieli
ustawowych, organów oraz osób wymienionych w art. 67 K.p.c. (zmienione
art. 68 i art. 89 § 1 K.p.c.). W razie przekazania sprawy sądowi według
właściwości ogólnej po złożeniu sprzeciwu, w razie braku podstaw do wy-
dania nakazu, albo po uchyleniu nakazu zapłaty pełnomocnictwo będzie
musiało być przedstawione sądowi, który będzie dalej rozpoznawał sprawę.

W opiniach Krajowej Rady Sądownictwa oraz Biura Studiów i Analiz Sądu
Najwyższego została wskazana zbędność wprowadzania regulacji art. 394
§ 4 K.p.c. ponieważ w postępowaniu zażaleniowym ma zastosowanie wyłą-
czenie przepisów art. 89 § 1 zd. 1, art. 126 § 3 i art. 128 § 1 przewidziane
dla postępowania przed sądem pierwszej instancji w elektronicznym postę-
powaniu upominawczym – na podstawie art. 397 § 2 w zw. z art. 391 § 1
K.p.c. Uwagi te zostały uwzględnione przez skreślenie projektowanego
przepisu. Podzielone zostało stanowisko zawarte w opinii Biura Studiów
i Analiz Sądu Najwyższego o konieczności zmiany art. 4791a K.p.c. w celu
wykluczenia pierwszeństwa przepisów o postępowaniu odrębnym
w sprawach gospodarczych. Takiego rezultatu nie zapewniał wystarczający
dla wyłączenia innych postępowań projektowany przepis art. 50516.
Nie
uwzględniono natomiast postulatu Polskiej Konfederacji Pracodawców
Prywatnych „Lewiatan” co do potrzeby wydłużenia terminu określonego
w art. 50524 § 1 K.p.c. Wydaje się on odpowiedni mając na uwadze czynno-
ści, do jakich dochowania powód zostaje zobowiązany.

Podobnie nie są uzasadnione obawy Stowarzyszenia Sędziów Polskich
„Iustitia”, co do konstytucyjności proponowanego brzmienia art. 3531 § 2
K.p.c., przyznającego referendarzowi w e.p.u. prawo do wydawania naka-
zów zapłaty. Analogiczne rozwiązanie funkcjonuje już obecnie w zwykłym
postępowaniu upominawczym. Nie podzielono też obaw Stowarzyszenia co


26
do niekonstytucyjności rozwiązania przyjętego w art. 1041 ustawy o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych. Powód ma jedynie możliwość sko-
rzystania z e.p.u. i jeżeli decyduje się na ten szczególny tryb dochodzenia
roszczeń nie może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych. Gdy
zaś oceni, że jego sytuacja uzasadnia skorzystanie z instytucji „prawa ubo-
gich”, ma możliwość dochodzenia swego roszczenia w zwykłym postępo-
waniu upominawczym, gdzie przysługuje mu uprawnienie wystąpienia z
wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Zarzut niekonstytucyjności
tego przepisu nie może być oparty na przykładzie przepisu art. 6261 § 4
K.p.c., który został uznany za niekonstytucyjny. Dotyczył on postępowania
wieczystoksięgowego i nie pozwalał jego uczestnikom realizować swoich
uprawnień w inny sposób w tym postępowaniu (ani w żadnym innym) przy
uwzględnieniu prawa do uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych.

Przedstawiony projekt ustawy nie wymagał konsultacji z instytucjami
i organizacjami pozarządowymi, działającymi w obszarze informatyzacji
oraz bezpieczeństwa systemów informatycznych. Zawiera on jedynie reali-
zację niekontrowersyjnych idei informatyzacji postępowania sądowego oraz
poszerzania obszarów, w których możliwe jest posługiwanie się podpisem
elektronicznym o różnym stopniu kwalifikowania. Konsultacje z tymi pod-
miotami zostaną przeprowadzone w szerokim zakresie na dalszym etapie
prac nad projektem sądu elektronicznego w odniesieniu do rozporządzeń
wykonawczych bezpośrednio wpływających na przyjęte rozwiązania infor-
matyczne i bezpieczeństwo systemu. Dotyczy to w szczególności rozporzą-
dzenia w sprawie posługiwania się podpisem, doręczeń i wnoszenia pism
w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w sprawie elektronicznej
klauzuli wykonalności, w sprawie szczegółowych czynności komornika
w
egzekucji prowadzonej na podstawie elektronicznego tytułu wyko-
nawczego oraz rozporządzenia zmieniającego regulamin urzędowania są-
dów powszechnych.
4. Skutki finansowe i społeczno-gospodarcze ustawy
Projekt
będzie w całości finansowany ze środków budżetu państwa. Szacu-
je się, że koszt jego wdrożenia i realizacja w pierwszym roku funkcjonowa-


27
nia elektronicznego postępowania upominawczego wyniesie około
14 370 000 zł. Wydatki na wynagrodzenia wraz z pochodnymi kształtować
się będą na poziomie 2 514 097 zł przy założeniu, że liczba pracowników
merytorycznych w pierwszym roku funkcjonowania e-sądu jako wydziału
sądu rejonowego wynosić będzie 35 osób, w tym 1 sędzia, 12 referendarzy
i 22 urzędników, a e-sądu odwoławczego jako wydziału sądu okręgowego
– 12 osób, w tym 4 sędziów i 8 urzędników. W drugim i trzecim roku działa-
nia e-sądu, w zależności od potrzeb i stopnia zainteresowania korzystaniem
z tej drogi dochodzenia roszczeń, przewiduje się ewentualne zatrudnienie
po 5 dodatkowych osób (w tym 2 referendarzy i 3 urzędników), co powinno
spowodować wzrost wydatków w stosunku do pierwszego roku funkcjono-
wania e-sądu jedynie o 264 365 zł rocznie. Wydatki na utworzenie nowych
miejsc pracy (bez stanowisk komputerowych) kształtować się będą na po-
ziomie 141 000 zł.

Koszt wytworzenia systemu wynosić będzie w granicach 8 850 000 zł,
a
wydatki na jego utrzymanie i rozwój winny zamknąć się kwotą
2 000 000 zł w stosunku rocznym. Wskazane koszty wytworzenia sytemu
obejmują zbudowanie sieci lokalnej i utworzenie dostępu do platformy e.p.u.
dla podmiotów zewnętrznych, utworzenie odpowiedniej liczby stanowisk
komputerowych, koszt urządzeń specjalistycznych – w tym drukarek i ma-
szyn kopertujących, koszt serwerów, licencji na oprogramowanie, w tym
oprogramowanie systemowe, koszt bazy danych i aplikacji e-sąd, szkoleń,
prac organizacyjnych. Na koszt utrzymania i rozwoju systemu składać się
będą wydatki związane z serwisem i rozwojem infrastruktury, zakupem
i uzupełnianiem bazy urządzeń specjalistycznych, aktualizacją i serwisem
serwerów wraz z oprogramowania, aplikacji e-sąd, usługami dostępowymi
do Internetu i systemu bankowości, materiałami eksploatacyjnymi i utrzy-
maniem obsługi sytemu.
Wydatki
związane z zabezpieczeniem bazy lokalowej przy przyjęciu naj-
mniej korzystnego wariantu nie powinny przekroczyć 864 000 zł rocznie, co
odpowiadałoby kosztowi najmu budynku o powierzchni ok. 900 m².