Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo prasowe i niektórych innych ustaw

Warszawa, 5 listopada 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-194(5)/08






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy – Prawo prasowe oraz
niektórych innych ustaw (druk nr 845).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu


do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe oraz
niektórych innych ustaw (druk nr 845)



I. Z uzasadnienia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo
prasowe oraz niektórych innych ustaw (druk nr 845) wynika, że celem
projektowanych zmian ma być wzmocnienie ochrony poszkodowanego,
dochodzącego roszczeń majątkowych wynikających z naruszenia dóbr osobistych
wskutek opublikowania materiału prasowego, przy jednoczesnym zapewnieniu
osobom odpowiedzialnym za naruszenie dóbr osobistych ochrony przed
nadmiernymi żądaniami osób pokrzywdzonych.

Projektodawcy zamierzają osiągnąć zakładane cele poprzez zmianę
przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24
z późn. zm.) – zwanej dalej „prawem prasowym”, dotyczących odpowiedzialności
dziennikarza za opublikowanie materiału prasowego, jak również poprzez zmiany
innych ustaw – Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu cywilnego i Kodeksu
karnego.
W uzasadnieniu projektu autorzy wskazali, że przewidziane w art.
1 projektu zmiany prawa prasowego mają polegać na:

- wyłączeniu możliwości uchylenia bezprawności naruszenia dobra
osobistego spowodowanego opublikowaniem nieprawdziwej informacji w
przypadku dochowania przez dziennikarza należytej staranności i rzetelności (art.
12 ust. 1a);

- dopuszczeniu możliwości zwolnienia się dziennikarza z obowiązku
zachowania szczególnej staranności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów
prasowych, jeżeli w przygotowanym przez niego materiale prasowym cytuje pełne
fragmenty innej publikacji prasowej i w sposób nie budzący wątpliwości podaje ich
pochodzenie (art. 12 ust. 1 b);

- rezygnacji z rozróżnienia pojęć „sprostowania” i „odpowiedzi” na rzecz
„odpowiedzi” oraz wprowadzeniu jednolitej, uproszczonej i przejrzystej konstrukcji
prawa do odpowiedzi (art. 31, art. 32, art. 32a, art. 33);
- wprowadzeniu szczególnej podstawy odpowiedzialności majątkowej
wydawcy za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem nieprawdziwych
informacji, ukształtowanej na zasadzie ryzyka, także gdy dziennikarzowi lub
redaktorowi naczelnemu nie można przypisać winy (art. 38 ust. 3);

- ujednoliceniu trybu ścigania przestępstw polegających na uchylaniu się od
obowiązku opublikowania odpowiedzi, albo publikowaniu jej wbrew warunkom
określonym w ustawie (art. 46 ust. 2).

Oprócz wskazanych wyżej zmian w art. 2 projekt zawiera propozycje zmian
ustawy z dnia 17 listopada 1964r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr
43, poz. 296 z późn. zm.) polegające na wprowadzeniu postępowania odrębnego w
sprawach prasowych, zakładającego szybkie i sprawne rozstrzyganie sporów z
obszaru prawa prasowego (art. 50515 – art. 50528), jak również wyodrębnieniu
kategorii zabezpieczenia roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 7551).

Osiągnięciu przez projektodawców deklarowanego celu mają służyć także
przewidziane w art. 3 projektu zmiany ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks
cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) polegające na:

- zawężeniu kategorii publikatorów prasowych, w których istnieje

możliwość złożenia oświadczenia, mającego na celu usunięcie skutków naruszenia
dobra osobistego (art. 24 § 2);
- pozbawieniu sądu uprawnienia do oceny celowości zastosowania
majątkowego środka ochrony dóbr osobistych w postaci zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 448 § 1);

- wprowadzeniu górnej granicy wysokości zadośćuczynienia za naruszenie
dóbr osobistych spowodowane publikacją prasową, uzależnionej od przychodu

2
uzyskanego przez osobę ponoszącą odpowiedzialność (art. 448 § 2).
Proponowane w art.4 projektu uchylenie art. 212 – 216 ustawy z dnia 6
czerwca 1997r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) ma z kolei
doprowadzić do zniesienia nadmiernego rygoryzmu w zakresie swobody
wypowiedzi, przejawiającego się także niewspółmiernością sankcji za naruszenie
dóbr osobistych, stanowiących w tym przypadku przedmiot ochrony.

II. Zawarte w art. 1 projektu rozwiązania dotyczące zmian prawa prasowego
nie zasługują na akceptację.
1. Proponowana w art. 12 ust. 1a prawa prasowego regulacja wydaje się
zbędna. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu, zachowanie przez dziennikarza
szczególnej staranności i rzetelności nie wyłącza bezprawności naruszenia dobra
osobistego spowodowanego opublikowaniem materiału prasowego, jeżeli materiał
ten zawiera informacje nieprawdziwe.
Należy podnieść, że w istocie projektowany art. 12 ust. 1a prawa prasowego
stanowi a contrario, że bezprawność zachowania dziennikarza istnieje w każdym
przypadku, gdy dopuści się on opublikowania informacji nieprawdziwych – nawet,
jeżeli zachowa szczególną staranność i rzetelność (a więc niezależnie od przesłanki
w postaci winy). Przesłanka odpowiedzialności dziennikarza za naruszenie dóbr
osobistych, przewidziana w projektowanym art. 12 ust. 1a prawa prasowego, jest
więc tożsama z przesłanką odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych,
przewidzianą w art. 24 § 1 k.c. Odpowiedzialność z art. 24 § 1 k.c. uzależniona jest
bowiem także wyłącznie od zaistnienia bezprawności naruszenia dobra osobistego.
Bezprawność działania (zachowania się) w rozumieniu art. 24 § 1 k.c. występuje
zaś w każdym przypadku, gdy wystąpi sprzeczność działania z normami prawa lub
zasadami współżycia społecznego. Bezprawność jest bowiem kategorią obiektywną
i samoistną, a włączeniu w jej treść nie podlega wina, będąca elementem
subiektywnym.

3
Opublikowanie informacji nieprawdziwych jest zawsze sprzeczne z
obowiązującym porządkiem prawnym (zasadami współżycia społecznego) – a tym
samym bezprawne, na co słusznie zwrócili uwagę projektodawcy w uzasadnieniu
projektu, wskazując, iż nieodzowną przesłanką do przyjęcia, że istnieją podstawy
wyłączające bezprawność, jest prawdziwość postawionego zarzutu. Dalej w
uzasadnieniu podniesiono, że: „brak tej przesłanki przesądza, że działanie powinno
być uznane zawsze za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i tym samym
bezprawne”. Zatem rozwiązanie zawarte w projektowanym art. 12 ust. 1a prawa
prasowego – w zakresie odpowiedzialności dziennikarza za naruszenie dobra
osobistego przez publikację materiału prasowego zawierającego informacje
nieprawdziwe – nie wprowadza w zakresie tej odpowiedzialności zasad
odmiennych, niż norma wynikająca z art. 24 § 1 k.c.
Na marginesie należy wskazać, że przytoczone w uzasadnieniu projektu
poglądy judykatury, dotyczące odpowiedzialności dziennikarzy za naruszenie dóbr
osobistych w drodze publikacji prasowych, ukształtowane na tle
zindywidualizowanych stanów faktycznych poszczególnych spraw, nie mogą
stanowić jedynej i wystarczającej podstawy do interwencji ustawodawcy w
obowiązujący system norm prawnych.
2. Nie zasługuje również na akceptację projektowany art. 12 ust. 1b prawa
prasowego, dotyczący możliwości zwolnienia się dziennikarza z obowiązku
zachowania szczególnej staranności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów
prasowych (przy zaistnieniu określonych w nim przesłanek). Przepis ten – jak
wynika z jego literalnego brzmienia – wprowadza nową instytucję „zwolnienia od
obowiązku zachowania szczególnej staranności”, o której mowa w art. 12 ust. 1 pkt
1 prawa prasowego. Analiza wskazanego przepisu prowadzi jednak do wniosku, że
nie chodzi w nim o możliwość „zwolnienia” się przez dziennikarza od obowiązku
zachowania szczególnej staranności, ale o ustawowe zakreślenie granic, do których
sięga obowiązek zachowania należytej staranności.
Ograniczając obowiązek zachowania należytej staranności do przypadków

4