Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 27 sierpnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-149(4)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń
oraz niektórych innych ustaw (druk nr
681).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu

do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy -Kodeks wykroczeń
oraz niektórych innych ustaw
(druk sejmowy nr 681)




Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń oraz niektórych
innych ustaw zawiera propozycje zaostrzenia zasad odpowiedzialności za wykroczenia
w stosunku do analogicznych unormowań obowiązującego Kodeksu wykroczeń i to
nie tylko przez podwyższenie sankcji zawartych w przepisach części szczególnej ale i
przez zmiany w części ogólnej w zakresie zasad odpowiedzialności za wykroczenie,
czy zasad wymiaru kary.

Proponowana nowelizacja, zdaniem Projektodawców, ma na celu zwiększenie
ochrony i porządku, w szczególności w miejscach publicznych, a przez to zwiększenie
poczucia bezpieczeństwa obywateli.

Potrzeba nowelizacji Kodeksu wykroczeń, co do zasady nie budzi zastrzeżeń.

Jednak proponowane przez Autorów projektu zmiany nasuwają pewne istotne
wątpliwości.
Zasadnicze
wątpliwości budzi wprowadzenie w art. 8 k.w. zasady powszechnej
odpowiedzialności nieletnich od lat 15 za wszystkie wykroczenia.
Obniżając granicę wieku, od jakiej sprawcę wykroczenia będzie można ukarać
na podstawie przepisów Kodeksu wykroczeń nie wzięto pod uwagę, że najczęściej
stosowaną karą za wykroczenie jest kara grzywny. Zasady wymiaru kary grzywny
określa art. 33 § 2 k.w., zgodnie z którym wymierzając ją należy wziąć pod uwagę
warunki osobiste i majątkowe sprawcy. Praktycznie więc wymierzenie kary grzywny
15-17 - letniemu sprawcy nie będzie możliwe, ponieważ, zazwyczaj nie ma on
żadnych możliwości zarobkowych i pozostaje na utrzymaniu rodziców. W tej sytuacji
orzeczenie kary o charakterze finansowym, którą w efekcie zmuszeni będą pokryć
członkowie rodziny sprawcy wykroczenia, nie tylko nie spełni celów kary, ale będzie
wręcz niewychowawcze. Spowoduje to podział zdemoralizowanych nieletnich na tych,
za których rodzice lub opiekunowie będą w stanie orzeczoną karę grzywny zapłacić i
na tych, z ubogich czy patologicznych rodzin, których rodzice czy opiekunowie
dysponujący niewielkimi środkami finansowymi nie będą w stanie tego zrobić, co w
efekcie doprowadzi do orzeczenia wobec tych nieletnich aresztu lub kary ograniczenia
wolności.
Wskazać trzeba, że z kolei możliwość wymierzenia kary ograniczenia wolności
sprawcy wykroczenia w wieku 15-17 lat również doznaje ograniczeń z uwagi na
szczególne zasady zatrudniania pracowników młodocianych. Kodeks pracy zabrania
bowiem zatrudniania osób, które nie ukończyły 16 lat, a ogranicza możliwość
zatrudniania tych, którzy są w przedziale wieku 16-18 lat. Wprawdzie kara
ograniczenia wolności, zgodnie z art. 21 § 1 k.w., nie jest zatrudnieniem, ale jednak
polega na „wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w
odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej,
organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności
lokalnej.”.
Podnieść ponadto trzeba, że wprowadzenie odpowiedzialności nieletnich za
wykroczenia doprowadzi do niespójności z innymi obowiązującymi regulacjami.
I tak, za popełnienie przestępstwa, które nie jest wymienione w art. 10 § 2 Kodeksu
karnego nieletni może odpowiadać wyłącznie na podstawie ustawy o postępowaniu w
sprawach nieletnich, która jako zasadę przewiduje stosowanie środków
wychowawczych, a poprawczych tylko w wypadku znacznego stopnia demoralizacji
nieletniego sprawcy. Natomiast za wykroczenia, czyli czyny o znacznie mniejszym
stopniu społecznej szkodliwości, nieletniemu, po przyjęciu projektowanych rozwiązań,
będzie można wymierzyć karę aresztu, ograniczenia wolności czy grzywny.
Zauważyć również trzeba, że wejście w życie tej regulacji spowoduje trudne do
zaakceptowania skutki w zakresie odpowiedzialności za tzw. czyny przepołowione.
Przykładowo, przestępstwo kradzieży z art. 278 § 1 k.k. nie jest wymienione w

2
katalogu przestępstw w art. 10 § 2 k.k., za które może odpowiadać karnie osoba po
ukończeniu 15 lat. Natomiast w sytuacji, gdy taka osoba dokonałaby wykroczenia
kradzieży z art. 119 § 1 k.w. ponosić będzie odpowiedzialność za wykroczenie jak
osoba dorosła. Paradoksalnie, „opłacalna” wówczas będzie kradzież bardziej
wartościowych rzeczy, ponieważ nieletniemu będzie groził co najwyżej środek
poprawczy, nie zaś kara aresztu czy ograniczenia wolności. Podobnie będzie w
przypadku wykroczeń i przestępstw drogowych popełnionych przez nieletnich po
ukończeniu 15 roku życia, a będących pod wpływem alkoholu. Jeżeli taki nieletni
sprawca w stanie po użyciu alkoholu (02-0,5 promila) będzie prowadził pojazd
mechaniczny w ruchu lądowym, to będzie odpowiadał za wykroczenie z art. 87 § 1
k.w. Natomiast w podobnej sytuacji, jeżeli nieletni będzie w stanie nietrzeźwości
(powyżej 0,5 promila), to nie będzie odpowiadał za przestępstwo z art. 178a k.k. przed
sądem karnym, a jedynie przed sądem rodzinnym według przepisów ustawy o
postępowaniu w sprawach nieletnich.

Projekt przewiduje podwyższenie górnej granicy kary grzywny z 5000 złotych
do 15 000 złotych oraz dolnej granicy z 20 złotych do 50 złotych.
Zgodzić się należy z Autorami projektu, że w obecnych uwarunkowaniach
społecznych i gospodarczych zasadne jest podniesienie dolnej granicy grzywny do
50 złotych. Wątpliwości jednak budzi propozycja podwyższenia jej górnej granicy
aż o 10000 złotych. Rozwiązanie to jest bowiem nazbyt represyjne. Wskazać należy,
że najczęściej orzekaną karą za wykroczenie jest kara grzywny. Tymczasem, jak
wynika z badań statystycznych, najistotniejszym problemem przy wykonywaniu kar
grzywny jest niezadowalająca skuteczność w ich ściąganiu. Wskazać trzeba, że
większości wykroczeń dopuszczają się sprawcy o niewielkiej świadomości prawnej,
bardzo często niezamożni czy wręcz ubodzy. W tych warunkach orzekanie grzywien
prowadzi w konsekwencji do orzekania kar zastępczych, z zastępczą karą aresztu
włącznie. Z drugiej strony, podniesienie w sposób znaczący górnej granicy kary
grzywny spowoduje zwiększenie ilości ukaranych odbywających kary zastępcze, co
wpłynąć może na pogłębienie zjawiska przeludnienia jednostek penitencjarnych.
Problematyczna wydaje się również propozycja polegająca na możliwości
objęcia zakazem wstępu na imprezy masowe także zakazu opuszczenia kraju, jeżeli

3
taki zakaz dotyczy imprez odbywających się za granicą (art. 32a § 3).
Uniemożliwienie osobie wyjazdu przez pewien czas z Polski do innego
państwa rodzi wątpliwości odnośnie zgodności projektowanej zmiany z zasadą
proporcjonalności, określoną w z art. 31 ust. 3 i art. 52 Konstytucji RP.
Wątpliwości budzi również objęcie zakazem wstępu na imprezy masowe także
imprez masowych odbywających się za granicą (art. 32a § 2).
Wprawdzie idea objęcia „zakazem stadionowym” także imprez masowych
odbywających się za granicą jest słuszna, to wprowadzenie projektowanego
uregulowania wyłącznie do prawa polskiego wydaje się niewystarczające, nie
wiadomo bowiem jak w praktyce zakaz ten, orzekany w Polsce miałby być
egzekwowany za granicą. Aby ten środek karny mógł być skuteczny i obowiązywać
np. na terenie wszystkich państw Unii Europejskiej należałoby wprowadzić procedury
ujednolicające, zapewniające sprawne egzekwowanie „zakazu stadionowego” przez
każde państwo UE, którego terytorialnie dotyczy.
Dodać trzeba, że w stosunku do większości imprez masowych sąd nie będzie
mógł ustalić zarówno terminu jak i rodzaju imprezy w kraju i za granicą. Sąd nie
pozyska też wiedzy co do planowanych imprez masowych w skali najbliższych 6 lat
(art. 32a § 1 zakaz wstępu na imprezy masowe orzeka się w latach, na okres od 2 do 6
lat).

Projekt zawiera propozycję zmiany art. 37 k.w., polegającą, między innymi, na
podniesieniu górnej granicy nawiązki orzekanej za wykroczenie o charakterze
chuligańskim z 1000 do 5000 złotych. Propozycja ta zasługuje na aprobatę. Nie można
jednak zgodzić się z propozycją, aby w razie nieustalenia pokrzywdzonego nawiązka
była orzekana na rzecz organizacji, których podstawowym zadaniem lub celem
statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z udzielaniem
pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych (art. 37 § 1 k.w.).
Wydaje się, że właściwsze byłoby orzekanie tej nawiązki na rzecz tych instytucji,
stowarzyszeń, fundacji lub organizacji społecznych, z których działalnością wiąże się
naruszone dobro prawne.
Zauważyć wypada, że przedłożony projekt poselski stanowi literalne
powtórzenie projektu rządowego, wniesionego pod obrady Sejmu V kadencji w dniu

4