Poselski projekt ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych

praw publicznych, nie były karane za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub
umyślne przestępstwa skarbowe oraz ukończyły wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskały tytuł
magistra lub ukończyły prawnicze studia zagraniczne uznane w Polsce.

W katalogu tym znalazły się osoby, których wiedza jest wystarczająca do rzetelnego
reprezentowania klientów przed sądami. Ponadto osoby te są specjalistami z określonej dziedziny
prawa, co daje gwarancję należytego świadczenia usług prawniczych na rynku opartym na zasadzie
konkurencji i specjalizacji.

Przyjęty model trójstopniowego systemu licencji został tak opracowany, aby licencją podstawową
była licencja II stopnia dająca możliwość reprezentacji klientów we wszystkich sprawach z
wyjątkiem spraw rodzinnych, opiekuńczych, postępowania w sprawach nieletnich, spraw o
przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Prawnik, który chciałby występować w tych sprawach, musi
zdać egzamin prawniczy przed Prawniczą Komisją Licencyjną. Dzięki takiej regulacji do egzaminu
prawniczego będą przystępowały osoby, które są zainteresowane rozwijaniem specjalizacji w
dziedzinach prawa objętych zakresem licencji III stopnia, a osoby które nie są zainteresowane
rozwijaniem tej specjalizacji, mogą z powodzeniem funkcjonować na rynku w oparciu o zakres
licencji prawniczej II stopnia, albo nawet I stopnia, jeżeli prowadzona przez nich działalność
gospodarcza nie będzie obejmowała występowania przed sądami. Obecny system kształcenia
praktycznego prawników w oparciu o ustawę - Prawo o adwokaturze i ustawę o radcach prawnych
nie przewiduje tak elastycznego mechanizmu. Kandydat jest szkolony w celu wykonywania zawodu
adwokata lub radcy prawnego i brak jest możliwości uzyskania uprawnień częściowych, które dla
kandydata będą wystarczające do wykonywania czynności prawniczych w zakresie przyjętej przez
niego działalności.

Wymogu uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu na III stopień licencji i legitymowania się
doświadczeniem w występowaniu przed sądami nie stosuje się do osób które :
− posiadają tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego nauk
prawnych;
− po 1 stycznia 1991r.:
a)
zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, adwokacki lub radcowski;
b)
pełniły urząd sędziego;
c)
pracowały na stanowisku prokuratora;
d)
były wpisane na listę adwokatów;
- 15 -
e)
były wpisane na listę radców prawnych;
− w okresie 8 lat poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie licencji prawniczej
pracowały co najmniej 3 miesiące na stanowisku radcy lub starszego radcy Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa.

- albowiem wiedza i doświadczenie tych osób w zakresie znajomości prawa niezbędnego do
świadczenia usług prawniczych w pełnym zakresie nie budzi wątpliwości.

Oprócz precyzyjnie określonych przesłanek uprawniających do uzyskania licencji prawniczej,
projekt ustawy przewiduje katalog osób, którym Prawnicza Komisja Licencyjna odmawia
przyznania licencji (art. 23) lub cofa licencję już udzieloną (art. 24). Licencji prawniczej nie mogą
bowiem uzyskać m.in. członkowie samorządu adwokackiego, radców prawnych, notarialnego,
rzeczników patentowych, lub komorniczego. Osoby te podlegają własnym regulacjom prawnym,
określającym w sposób kompleksowy zasady wykonywania określonego zawodu. Dzięki tej
zasadzie zostanie wyeliminowana sytuacja, w której osoby te podlegałyby dwóm odrębnym
regulacjom prawnym. Ponadto, istnieje możliwość odmowy przyznania licencji prawniczej
osobom, które zostały negatywnie zweryfikowane w ramach świadczenia innego zawodu
prawniczego, sprawowania urzędu lub zajmowania stanowiska, jeżeli w wobec tych osób zapadły
prawomocne orzeczenia dyscyplinarne bądź karne, na mocy których zostały one pozbawione
możliwości wykonywania danego zawodu prawniczego, pełnienia urzędu lub zajmowania
stanowiska.

Można łączyć wykonywanie zawodu doradcy podatkowego ze świadczeniem usług prawniczych w
oparciu o ustawę o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych, albowiem zgodnie z
art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 5 lipca 1996 o doradztwie podatkowym doradca podatkowy
wykonujący ten zawód może również wykonywać doradztwo prawne, ekonomiczne, finansowe
oraz usługi w zakresie rzeczoznawstwa, jeżeli posiada uprawnienia lub kwalifikacje określone w
odrębnych przepisach.

Podstawową przesłanką do uzyskania licencji prawniczej III stopnia – czyli tej dającej możliwość
świadczenia usług prawniczych włącznie z występowaniem w sprawach rodzinnych, opiekuńczych,
w postępowaniu w sprawach nieletnich, w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, jest
zdanie egzaminu przed Prawniczą Komisją Licencyjną. Celem egzaminu jest sprawdzenie wiedzy
kandydata koniecznej dla należytego reprezentowania swoich klientów w sprawach rodzinnych,

opiekuńczych, w postępowaniu w sprawach nieletnich oraz w sprawach o przestępstwa i
przestępstwa skarbowe. W związku z tym, przedmiotem egzaminu jest tylko zakres materiału
dotyczący tych dziedzin prawa. W pozostałym zakresie wiedza prawnicza kandydata została
zweryfikowana w trakcie kilkunastu egzaminów przeprowadzonych w czasie trwania wyższych
studiów prawniczych oraz w trakcie samodzielnego wykonywania czynności prawniczych w
oparciu o licencję prawniczą I i II stopnia.

Egzamin polega na rozwiązaniu testu jednokrotnego wyboru. Taka konstrukcja wychodzi na
przeciw ogólnym tendencjom do odstępowania od egzaminów ustnych, jako tych dających
najszersze pole do nadużyć. Ponadto umiejętność prawidłowego - werbalnego formułowania
wypowiedzi została zweryfikowana w trakcie wyższych studiów prawniczych oraz w czasie
świadczenia usług prawniczych na podstawie licencji prawniczej II stopnia - w trakcie
bezpośredniego kontaktu z klientami i brak jest merytorycznych podstaw aby weryfikować ją
powtórnie. Powtórne weryfikowanie tych samych umiejętności i wiedzy kwestionowałoby
potrzebę istnienia i pozytywnego ukończenia pięcioletnich, magisterskich, prawniczych studiów
wyższych.

Projektowana ustawa nie ogranicza form prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby
świadczące usługi prawnicze. W związku z tym, osoby te mogą prowadzić działalność w każdej
formie dopuszczalnej przepisami prawa – włącznie ze spółkami kapitałowymi. Ograniczenia co do
form prowadzenia działalności gospodarczej dotyczące adwokatów i radców prawnych4 nie
znajdują uzasadnienia dla prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze czysto usługowym.
Kancelarie prawne prowadzące działalność w formie spółek kapitałowych są bardziej przejrzyste
pod względem finansowym dla potencjalnego klienta. Spółka taka musi corocznie składać w
Krajowym Rejestrze Sądowym zatwierdzony przez zgromadzenie wspólników bilans za ostatni rok

4 Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w
zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w
spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie
adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie
ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy
prawnej.


Katalog form prawnych w których radca prawny może prowadzić działalność zawarty jest w art. 8 ust. 1
ustawy z dnia 6 lipca 1982 o radcach prawnych zgodnie z którym radca prawny wykonuje zawód w ramach
stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej
lub partnerskiej z wyłącznym udziałem radców prawnych lub radców prawnych i adwokatów, albo w spółce
komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, przy
czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej
- 17 -
obrotowy. W bilansie szczegółowo są określone środki finansowe spółki oraz kwota jej zadłużenia.
Dane zawarte w rejestrze i aktach spółki, znajdujących się w Krajowym Rejestrze Sądowym, są
jawne dla każdej osoby, w związku z tym potencjalny klient może samodzielnie zweryfikować
potencjał ekonomiczny kancelarii przed powierzeniem jej trudnej i odpowiedzialnej pod względem
finansowym sprawy. Brak ograniczeń w zakresie kategorii wspólników doprowadzi do wzrostu
poziomu merytorycznego świadczonych usług. Obecnie na rynku usług prawniczych obecna jest
tendencja, zgodnie z którą, do świadczenia usług prawniczych na najwyższym poziomie niezbędna
jest - oprócz wiedzy prawniczej - wiedza specjalistyczna z zakresu prowadzonej przez prawnika
sprawy. Brak jest przeciwwskazań, aby wspólnikiem prawnika specjalizującego się w doradztwie
prawnym z dziedziny np. informatyki był informatyk. Współpraca tych osób pozwoli na
świadczenie usług prawniczych na dużo wyższym poziomie, niż w przypadku spółki, w której
jedynymi wspólnikami będą prawnicy.

W rozdziale 6 projektu ustawy uregulowany został zakres obowiązków i praw osób posiadających
licencje prawnicze w zakresie zarówno obowiązków związanych ze świadczeniem usług
prawniczych, konfliktu interesów jak i tajemnicy zawodowej. Podobne uregulowania dotyczą
adwokatów i radców prawnych, jednakże w większości są one zawarte w kodeksach etyki
uchwalanych przez właściwe samorządy zawodowe. Z uwagi, iż działalność osób wykonujących
czynności prawnicze nie jest oparta o przymusową przynależność do określonego samorządu
zawodowego, zakres ich praw i obowiązków powinien być zawarty w akcie prawnym powszechnie
obowiązującym. Ponadto te uregulowania są niezbędne, aby osoby posiadające licencję prawniczą
mogły świadczyć usługi prawnicze na zasadach konkurencyjnych w stosunku do innych
prawniczych grup zawodowych. Różnica pomiędzy zasadami wykonywania adwokata lub radcy
prawnego, a osobą posiadającą licencję prawniczą sprawdza się w zasadzie tylko do tego, iż w
przypadku adwokatów i radców prawnych zasady wykonywania zawodu są uchwalane przez
organy właściwego samorządu zawodowego jako kodeksy etyki zawodowej, a w przypadku osób
posiadających licencję prawniczą zawarte będą w ustawie.

Ustawa nie przewiduje, jak to wynika z ustawy o adwokaturze i ustawy o radcach prawnych stawek
minimalnych za świadczenie usług prawniczych, poddając ich regulację prawom rynku i
konkurencji.

W przypadku naruszenia ustawowych obowiązków przez osoby posiadające licencje prawnicze
projekt przewiduje następujące sankcje:

1. karę pieniężną w wysokości od jednej piątej do dwukrotności minimalnego wynagrodzenia
za pracę, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005
r. Nr 157, poz. 1314) – sankcja ta jest nakładana w przypadku niedopełnienia obowiązków
zawiadomienia Prawniczej Komisji Licencyjnej o zmianie danych określonych w art. 20 ust.
2,
2. zawieszenie licencji na okres od 3 miesięcy do lat trzech – sankcja jest nakładana w
przypadku naruszenia obowiązków, o których mowa w art. 41-45 projektu ustawy,
3. cofnięcie licencji prawniczej – sankcja jest nakładana w przypadku zawieszenia licencji, na
łączny okres powyżej pięciu lat za naruszenie obowiązków z art. 41-45 projektu ustawy oraz
w przypadku działania z zamiarem wyrządzenia szkody swojemu mocodawcy.

Powyższe sankcje nakładane są w oparciu o przepisy kodeksu postępowania administracyjnego
przez Prawniczą Komisję Licencyjną.

Nadzór nad działalnością osób świadczących usługi prawnicze sprawuje jednostka organizacyjna
działająca przy Ministrze Sprawiedliwości - Prawnicza Komisja Licencyjna (zwana dalej Komisją).
Komisja składa się z przewodniczącego, 3 zastępców przewodniczącego i 6 członków,
powoływanych, na 5-letnią kadencję, spośród osób, które spełniają przesłanki określone w art. 6
ust. 2 projektu ustawy.

Aby usprawnić działalność Komisji przyjęto zasadę, iż uchwały w sprawach przyznania licencji,
przywrócenia licencji, nałożenia kary pieniężnej, zawieszenia, cofnięcia bądź stwierdzenia
wygaśnięcia licencji a także uchwały w sprawie odmowy dopuszczenia do egzaminu na III stopień
licencji, Prawnicza Komisja Licencyjna podejmuje większością głosów w trzyosobowym składzie.
Dzięki takiej konstrukcji w sprawach bieżących będą mogły działać jednocześnie trzy składy, co z
jednej strony pozwoli na sprawną działalność, a z drugiej zapewni wykonywanie czynności
merytorycznych bezpośrednio przez Komisję.

Wynagrodzenie członków Komisji zostało określone analogicznie jak wynagrodzenie członków
Krajowej Rady Pomocy Prawnej przewidziane w art. 14 autopoprawki do rządowego projektu
ustawy o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej przez państwo osobom
fizycznym.

- 19 -