Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie

między egzaminem wstępnym a rozpoczęciem aplikacji jest względnie krótki (ok.
3 miesiące), a procedura wpisu względnie długa, wszystkie czynności – w tym także
ślubowanie – powinny być podejmowane „niezwłocznie”.
Projekt zakłada w art. 75 ust. 3 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 33 ust. 3
ustawy o radcach prawnych możliwość wpisania się na listy aplikantów w innej radzie niż
miejsce zdawania egzaminu, co obecnie stanowiło dla zdających znaczne utrudnienie z
powodu ścisłego przywiązania miejsca odbywania aplikacji do miejsca składania egzaminu
wstępnego. Taka regulacja umożliwi także przepływ kandydatów na aplikantów między
poszczególnymi radami, zwłaszcza w sytuacji, gdy wpis może nastąpić w ciągu 2 lat od
egzaminu, kiedy sytuacja osobista aplikanta (w tym miejsce zamieszkania) może ulec
zmianie.
Projekt ustawy przewiduje w art. 75a ustawy – Prawo o adwokaturze, art. 331 ustawy
o radcach prawnych oraz w art. 71b ustawy – Prawo o notariacie możliwość powołania
przez Ministra Sprawiedliwości dodatkowych komisji testowych do przeprowadzenia
określonego egzaminu. Regułą jest, że komisje testowe powoływane są na kadencję
dwuletnią. Z uwagi jednak na fakt, że nie jest możliwym przewidzenie z dwuletnim
wyprzedzeniem ile osób przystąpi do egzaminu wstępnego lub też egzaminu zawodowego
(liczba ta znana jest dopiero 45 dni przed wyznaczoną datą danego egzaminu, z uwagi na
określony w ten sposób termin składania wniosków), może zaistnieć potrzeba powołania
dodatkowych komisji testowych na obszarach właściwości tych okręgowych rad
adwokackich, izb radców prawnych czy izb notarialnych, gdzie ilość kandydatów będzie
tak duża, iż uniemożliwi sprawne i szybkie przeprowadzenie egzaminu. Taką możliwość
zapewni sprawne przeprowadzenie egzaminów. Równocześnie w ustawie – Prawo o
notariacie wprowadzono możliwość powoływania jednej komisji testowej na obszarze kilku
izb notarialnych i tym samym ujednolicono w tym zakresie przepisy, w sposób analogiczny
jak w ustawie – Prawo o adwokaturze i ustawie o radcach prawnych.
Doprecyzowano dotychczasowe brzmienie tych przepisów oraz zmieniono zakres
dziedzin prawa będących przedmiotem egzaminu wstępnego. Proponuje się zrezygnowanie
z egzaminowania z zakresu prawa finansowego (jest to dziedzina prawa o charakterze
bardzo szczegółowym i jej znajomość powinna być dopiero przedmiotem szkolenia
aplikantów), prawa europejskiego oraz zasad etyki zawodowej (znajomość zasad etyki
zawodowej powinna być przedmiotem szkolenia na aplikacji, a nie wyznacznikiem
zaliczenia egzaminu wstępnego). Generalnie celem tych zmian jest wprowadzenie zasady,

13
zgodnie z którą egzamin wstępny powinien być egzaminem, który weryfikuje ogólną
wiedzę prawniczą zdobytą na studiach.
Projekt ustawy przesądza, że egzamin wstępny na aplikację adwokacką i radcowską
odbywa się w tym samym dniu (art. 75a ust. 4) i – w konsekwencji – na podstawie tego
samego testu. Rozwiązanie to jest skutkiem faktu, że zakres przedmiotowy, podlegający
sprawdzeniu podczas egzaminu wstępnego w obu ustawach jest określony identycznie.
Doświadczenia z egzaminu na aplikację, przeprowadzonego w grudniu 2005 r. wykazały,
że testy na każdą z aplikacji znacznie różniły się poziomem trudności, co spowodowało,
iż egzamin konkursowy na aplikację adwokacką pozytywnie zdało ok. 80%, a na radcowską
– zaledwie ok. 30% zdających. Takie rozróżnienie wymagań nie jest uzasadnione w sytuacji
coraz większego zrównania tych zawodów. Z drugiej zaś strony nie jest możliwe
obiektywne określenie poziomu trudności testu, gdy każdy z testów przygotowuje odrębny
zespół, którego praca ma charakter poufny.
W celu umożliwienia Ministrowi Sprawiedliwości wyznaczenia terminów egzaminów
(wstępnych i zawodowych), które będą zbieżne z terminami zakończenia sesji
egzaminacyjnych kończących studia prawnicze oraz aplikacji, projekt ustawy zakłada,
że egzaminy te będą odbywały się raz w roku, w terminie wskazanym przez Ministra
Sprawiedliwości. Przy czym określone zostały ramy czasowe do wyznaczenia terminu
egzaminu wstępnego (między 3 sobotą czerwca a 2 sobotą lipca). Taka regulacja, z jednej
strony, pozostawia pewną swobodę Ministrowi Sprawiedliwości, który przy wyznaczeniu
terminu egzaminu wstępnego musi brać pod uwagę rozmaite uwarunkowania zewnętrzne,
zaś, z drugiej strony, ścisłe wyznaczenie ram czasowych terminu egzaminu daje możliwość
kandydatom do dostosowania swoich planów życiowych. Ponadto ramy czasowe tego
terminu są skorelowane z ustawowym terminem rozpoczęcia aplikacji.
Kolejna zmiana wprowadzona do art. 75a ust. 5 ustawy – Prawo o adwokaturze dotyczy
wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu wstępnego na aplikację adwokacką. Obecnie
przepisy zezwalają na wyznaczenie takiego terminu w przypadku zaistnienia zdarzenia
losowego. Projekt ustawy przewiduje zastąpienie tego określenia wyrażeniem bardziej
pojemnym znaczeniowo „w przypadku zaistnienia przeszkody uniemożliwiającej”. Taki
zapis pozwoli na wyznaczenie dodatkowego terminu egzaminu w sytuacji, gdy do
przeprowadzenia egzaminu nie doszło z innej przyczyny niż zdarzenie losowe. Analogiczna
zmiana wprowadzana jest w art. 331 ust. 5 ustawy o radcach prawnych oraz w art. 71b § 5
ustawy – Prawo o notariacie.

14
Konsekwencją rozwiązań, dotyczących jednolitego testu na obie aplikacje, jest zmiana
przepisu (art. 75b) dotyczącego zespołu do układania pytań na egzaminy wstępne na
aplikację adwokacką i radcowską przez powoływanie, na mocy ustawy – Prawo o
adwokaturze, jednego zespołu, składającego się, poza przedstawicielami Ministra
Sprawiedliwości, z reprezentantów zarówno Naczelnej Rady Adwokackiej jak i Krajowej
Rady Radców Prawnych.
W ust. 6 art. 75b ustawy – Prawo o adwokaturze oraz analogicznie brzmiących
przepisach pozostałych ustaw przewidziano obowiązek publikowania wykazu tytułów
aktów prawnych, stanowiących postawę opracowania testu na egzamin wstępny. Celem
tego rozwiązania jest wprowadzenie jasnych i jednoznacznych zasad egzaminu,
umożliwiających osobom przystępującym właściwe przygotowanie się do egzaminu.
Ponadto dodatkowym uzasadnieniem takiego rozwiązania jest wprowadzenie reguły,
zgodnie z którą celem egzaminu wstępnego ma być weryfikacja wiedzy prawniczej
kandydata, oparta o obiektywne i przejrzyste reguły – nie zaś inne pozamerytoryczne
przesłanki. Taka regulacja daje kandydatom pełną wiedzę, z jakich aktów prawnych
powinni przygotowywać się do egzaminu, gdyż syntetyczne określenie dziedzin prawa,
zawarte w art. 75a ust. 3 ustawy – Prawo o adwokaturze, może rodzić wątpliwości co do
zakresu egzaminu.
Egzaminy wstępne odbywają się w oparciu o zestaw pytań w formie testu
jednokrotnego wyboru przygotowany przez zespół, który po zakończeniu prac przekazuje
go Ministrowi Sprawiedliwości. Minister Sprawiedliwości dokonuje drukowania testu
w ilościach odpowiadających ilości kandydatów na egzamin wstępny. Kluczowe znaczenie
ma zatem zachowanie bezpieczeństwa pytań. W ocenie projektodawcy, gwarancję taką
dają wyłącznie wyspecjalizowane firmy, posiadające stosowne certyfikaty bezpieczeństwa,
np. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. Skorzystanie jednak z firmy
zewnętrznej oznacza konieczność zastosowania procedury wynikającej z ustawy – Prawo
zamówień publicznych. Jest de facto niemożliwe dotrzymanie terminów wynikających
z ustawy – Prawo zamówień publicznych, ponieważ informacje o wielkości zamówienia
stają się znane 45 dni przed egzaminem. Termin ten jest zdecydowanie za krótki do
przeprowadzenia postępowania w trybie ustawy – Prawo zamówień publicznych, np.
przetargu. Z tej przyczyny w projekcie wyłącza się stosowanie ustawy z dnia 29 stycznia
2004 r. – Prawo zamówień publicznych w odniesieniu do wydrukowania i doręczania pytań
na egzamin wstępny, jednocześnie wprowadzając delegację dla Ministra Sprawiedliwości
do określenia, w drodze rozporządzenia, wewnętrznej procedury udzielenia zamówienia,

15
które zapewni zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców,
mając na uwadze konieczność zabezpieczenia pytań przed nieuprawnionym ujawnieniem.
Podobne rozwiązanie przyjęto odnośnie do wydrukowania i doręczania zadań oraz
zestawów kazusów i pytań na egzaminy zawodowe (art. 77a ust. 7 i 9 ustawy – Prawo o
adwokaturze, art. 36 ust. 7 i 9 ustawy o radcach prawnych oraz art. 74 § 15 i 17 ustawy –
Prawo o notariacie).
Co do trybu składania wniosków o dopuszczenie do egzaminu wstępnego, w art. 75c
ustawy – Prawo o adwokaturze oraz analogicznie brzmiących przepisach pozostałych ustaw
wprowadzono możliwość złożenia zgłoszenia o przystąpienie do egzaminu wstępnego
przez osoby, które w dacie upływu terminu składania dokumentów nie przystąpiły jeszcze
do egzaminu magisterskiego. Jest to wynikiem wielu postulatów środowisk studentów
prawa. Wielokrotnie bowiem termin obrony pracy magisterskiej wyznaczany jest
niezależnie od woli studenta. Celowym jest zatem wprowadzenie przepisu, który pozwoli
jak najszerszej liczbie osób, które spełniają kryteria ustawowe, jednak egzamin magisterski
zdały w okresie bezpośrednio poprzedzającym termin egzaminu wstępnego, złożyć
dokumenty uprawniające do przystąpienia do egzaminu wstępnego. Możliwość taka została
uzależniona od doręczenia do siedziby komisji, nie później niż 7 dni przed egzaminem,
właściwego dokumentu.
Ponadto – co do terminów składania powyższych wniosków – doprecyzowano, że
termin ten nie podlega przywróceniu. W dotychczasowej bowiem praktyce istniały
wątpliwości co do takiej możliwości, prowadzące nawet do zaskarżeń do sądów
administracyjnych. Z uwagi na specyfikę egzaminu wstępnego i bardzo długi (45 dni)
termin składania wniosków od dnia ogłoszenia możliwość przywrócenia terminu powinna
być wykluczona.
Jednocześnie w przepisie art. 75c rozszerzono katalog spraw, w których możliwe jest
odwołanie się od decyzji przewodniczącego komisji do Ministra Sprawiedliwości.
Dotychczas bowiem taka możliwość istniała w przypadku niedopuszczenia do egzaminu z
powodu nieuiszczenia opłaty oraz złożenia zgłoszenia po terminie. Brak było natomiast
możliwości odwołania się, jeżeli wniosek zawierał braki formalne. Projektowana zmiana
możliwość tą wprowadza, dając jednocześnie przewodniczącemu komisji uprawnienie do
zmiany postanowienia (bez przesyłania Ministrowi Sprawiedliwości), jeżeli zażalenie jest
oczywiście uzasadnione.

16
Doprecyzowaniu uległy zasady zwrotu opłat za egzamin wstępny (art. 75d ust. 1
ustawy – Prawo o adwokaturze i analogicznie brzmiących przepisach pozostałych ustaw).
Kandydatowi przysługuje prawo do zwrotu połowy opłaty w przypadku: pozostawienia
zgłoszenia bez rozpoznania, wydania decyzji odmawiającej dopuszczenia do udziału
w egzaminie wstępnym albo złożenia pisemnego oświadczenia kandydata o odstąpieniu od
udziału w egzaminie wstępnym. Kandydat jest więc uprawniony do zwrotu połowy opłaty z
uwagi na fakt, że w momencie złożenia wniosku o przystąpienie do egzaminu wstępnego
inicjuje on powstanie po stronie komisji wydatków finansowych (np. koszty
korespondencji, zakładania akt osobowych, wydrukowania testu), co uzasadnia poniesienie
przez niego wydatku w postaci połowy opłaty.
W kolejnej zmianie, dotyczącej art. 75e ustawy – Prawo o adwokaturze i analogicznie
brzmiących przepisach pozostałych ustaw, wprowadzono instytucję zastępcy
przewodniczącego komisji testowej. Dotychczas bowiem przewidziano jedynie funkcję
przewodniczącego. Tymczasem przewodniczący posiada szerokie i wyłączne kompetencje
m.in. w zakresie badania wniosków o dopuszczenie do egzaminów, czy też w zakresie jego
organizacji i jego nieobecność z przyczyn losowych może de facto sparaliżować pracę
komisji testowej, co uzasadnia powołanie instytucji jego zastępcy.
Konieczność zmiany ust. 12 powyższego artykułu oraz art. 335 ust. 12 ustawy o radcach
prawnych wynika z faktu, że komisja testowa, której delegacja dotyczy, przeprowadza
obecnie wyłącznie egzamin wstępny, a nie jak poprzednio także egzamin zawodowy.
Praktyka funkcjonowania komisji wskazuje, że brak jest przesłanek do utrzymania
w mocy art. 75f ust. 6 ustawy – Prawo o adwokaturze i analogicznie brzmiących przepisach
pozostałych ustaw. Wykreślenie tego przepisu nie wpłynie na bezstronność członków
komisji, a usprawni sposób ich powoływania.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 75i ust. 1 ustawy – Prawo
o adwokaturze, art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych i art. 71j § 1 ustawy – Prawo o
notariacie egzamin wstępny polegać ma na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu
150 pytań zamiast, jak dotychczas, 250 pytań. Praktyka w przeprowadzaniu egzaminów na
aplikacje pokazała, że wymóg stworzenia zestawu pytań w liczbie 250 powodował, iż
pytania musiały być nadmiernie szczegółowe, aby wypełnić zestaw. Liczba 150 pytań
testowych z
pewnością pozwoli w sposób rzetelny przeegzaminować kandydatów.
Pozytywny wynik z egzaminu wstępnego otrzymuje kandydat, który uzyskał z testu co
najmniej 90 punktów, co stanowi 60% prawidłowo udzielonych odpowiedzi.

17