Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie

Wg uregulowań ustawowych (proponowane brzmienie art. 75j ustawy – Prawo
o adwokaturze, art. 3310 ustawy o radcach prawnych i art. 71k ustawy – Prawo o notariacie)
proponuje się wprowadzenie nowego trybu odwoławczego od uchwały ustalającej wynik
egzaminu wstępnego. Zgodnie z nowym trybem (z uwagi na fakt, że egzamin wstępny jest
egzaminem testowym), jeżeli w trakcie ponownego rozpoznania sprawy na skutek złożenia
odwołania od wyniku egzaminu, zostanie stwierdzony błąd matematyczny popełniony przez
komisje testowe w trakcie ustalania wyniku egzaminu wstępnego, Minister Sprawiedliwości
uchyla uchwałę i przekazuje sprawę komisji testowej do ponownego rozpoznania.
Wprowadzono także wyraźny zapis, że odwołania od wyniku egzaminu testowego Minister
Sprawiedliwości rozpoznaje w formie decyzji.
Przepisem porządkującym jest również dodanie w ustawie – Prawo o adwokaturze (art. 76
ust. 1) i ustawie o radcach prawnych (art. 32 ust. 2) terminu rozpoczęcia aplikacji
i wyznaczenie tej daty na 15 października. Tym samym wyeliminowane zostaną sytuacje,
w których aplikacja rozpoczynałaby się w różnych terminach, nie tylko w poszczególnych
radach lub izbach, ale nawet odmiennie dla poszczególnych aplikantów. Ponadto
rozwiązanie to porządkuje sytuację aplikantów, którzy mają – zgodnie z przepisami –
uprawnienie do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów w ciągu dwóch lat od
uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego. Jeżeli nie zostaną oni skutecznie
wpisani na listę aplikantów przed rozpoczęciem aplikacji, rozpoczynają tę aplikację w roku
następnym. Tym samym unika się sytuacji, w której różne osoby będą rozpoczynały
aplikację w różnym terminie. Wobec faktu, że termin egzaminu zawodowego jest jednolity
w skali kraju dla danej korporacji i wyznaczany przez Ministra Sprawiedliwości, niezbędne
stało się takie uregulowanie terminów rozpoczęcia i zakończenia aplikacji, aby kończyła się
ona w jednym terminie w całym kraju.
Zmieniono również przepis dotyczący ogólnej zasady odbywania praktyk w toku
aplikacji. Dotychczas, co najmniej 6 miesięcy aplikacji odbywało się w sądzie,
prokuraturze, kancelarii notarialnej lub innej instytucji publicznej na podstawie skierowania
okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych. Taki zapis rodził
wiele wątpliwości natury prawnej i etycznej, m.in. co do zasad dostępu aplikantów do
tajemnicy służbowej, nieograniczonego wglądu do akt sądowych, udziału w naradzie składu
orzekającego w przypadku protokołowania przez aplikanta w sytuacji jednoczesnego
podporządkowania sędziemu – patronowi w czasie praktyki w sądzie oraz patronowi –
adwokatowi (radcy prawnemu) etc. Tymczasem celem aplikacji adwokackiej lub
radcowskiej jest przygotowanie do wykonywania zawodu adwokata (i analogicznie – radcy

18
prawnego), a zatem wyłącznie właściwą jest praktyka prowadzona przez patrona –
adwokata (radcę prawnego), który z perspektywy tego zawodu powinien zapoznać
aplikanta z zasadami funkcjonowania sądu, prokuratury, czy innej instytucji publicznej. Nie
ma uzasadnienia – z punktu widzenia troski o skuteczność aplikacji – praktyka w sądzie lub
prokuraturze czy innej instytucji publicznej i wykonywanie czynności, które w przyszłości
nigdy nie będą należały do kompetencji adwokata lub radcy prawnego (np. protokołowanie
rozpraw, pisanie projektów uzasadnień orzeczeń sądowych, przygotowywanie projektów
orzeczeń etc). Także zatem z uwagi na pieczę, jaką korporacje powinny sprawować nad
właściwym przygotowaniem do wykonywania zawodu, praktyka powinna odbywać się
wyłącznie pod opieką patrona – adwokata (radcy prawnego) i tylko w ramach tych
czynności, do których uprawnieni są adwokaci i radcowie prawni. Biorąc pod uwagę, że po
6 miesiącach aplikacji aplikant jest uprawniony do zastępowania przed sądami adwokata,
wprowadzono przepis, iż przez pierwszych 6 miesięcy aplikacji będzie on obowiązany do
uczestnictwa w posiedzeniach sądowych (bądź z patronem – adwokatem (radcą prawnym),
bądź jako obserwator – publiczność).
Zawarte w projekcie zmiany czynią zadość wytycznym wskazanym w wyrokach
Trybunału Konstytucyjnego w odniesieniu do egzaminów zawodowych: adwokackiego
i radcowskiego. Dotyczy to w szczególności nowej konstrukcji zespołu do sporządzenia
zadań, zestawów kazusów i pytań do egzaminów adwokackiego lub radcowskiego,
powoływanego przez Ministra Sprawiedliwości i złożonego w równej liczbie z osób
wyznaczonych przez obie strony oraz nowej konstrukcji komisji przeprowadzającej te
egzaminy, które mają być tworzone w taki sam sposób. Te elementy konsensusu i parytetu
czynnika państwowego i samorządowego niewątpliwie oznaczają zasadniczą poprawę
pozycji tego drugiego, w porównaniu z rozwiązaniami wprowadzonymi nowelą z dnia
30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw. To
nowe rozwiązanie implikuje zarazem obowiązek lojalnego współdziałania w sposób
maksymalnie zgodny z interesem publicznym, dotyczący w tym przypadku rzetelnego
przeprowadzania egzaminów adwokackich i radcowskich w

sposób i terminach
przewidzianych w ustawie.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 77a ustawy – Prawo o adwokaturze oraz
art. 36 ustawy o radcach prawnych zadania, kazusy i pytania egzaminacyjne będzie
przygotowywać centralny zespół, którego skład w stosunku do obecnych uregulowań
zmieniony został w ten sposób, aby większy wpływ na brzmienie zadań, kazusów i pytań
posiadali przedstawiciele danej korporacji. Podobnie, jak w

przypadku komisji

19
egzaminacyjnych, proponuje się zatem skład mieszany, który z jednej strony zapewni
wpływ środowiska zawodowego na sporządzenie zadań, kazusów i pytań egzaminacyjnych,
a z drugiej strony zagwarantuje wpływ czynnika państwowego na prawidłowy przebieg
egzaminu. Powołanie centralnego zespołu, który przygotuje zadania, kazusy i pytania na
egzamin adwokacki oraz radcowski jest niezbędne z uwagi na brzmienie art. 78 ust. 9
ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 362 ust. 9 ustawy o radcach prawnych, zgodnie
z którym część pisemna i ustna egzaminu ma się odbywać równocześnie w tych samych
terminach. Ponadto ustalenie jednolitych zadań oraz zestawów kazusów i pytań na
egzaminie ujednolici poziom egzaminu na terenie całego kraju. Nowym rozwiązaniem jest
obowiązek publikowania na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz w
Biuletynie Informacji Publicznej zatwierdzonego przez Ministra Sprawiedliwości wykazu
tytułów aktów prawnych, stanowiących podstawę do opracowania zadań, kazusów i pytań
na egzamin zawodowy – adwokacki i radcowski. Celem tego rozwiązania jest
wprowadzenie jasnych i przejrzystych zasad egzaminowania, umożliwiających obiektywną
ocenę wiedzy osób egzaminowanych, oraz wprowadza dla osób przygotowujących się do
tego egzaminu pewność co do zakresu wymagań na egzaminie.
W art. 77b ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 361 ustawy o radcach prawnych
został określony katalog osób uprawnionych do przystąpienia do egzaminu adwokackiego
i radcowskiego.
Projekt ustawy przewiduje (art. 78 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 362
ustawy o radcach prawnych), aby egzamin adwokacki i radcowski przeprowadzały komisje
egzaminacyjne powołane przez Ministra Sprawiedliwości. Komisje będą mogły zostać
powołane na obszarze jednej lub kilku izb adwokackich lub radcowskich. Dzięki takiemu
rozwiązaniu, odpadnie potrzeba powoływania komisji egzaminacyjnych dla
przeegzaminowania kilku kandydatów – w przypadku małej liczby zdających na terenie
danej izby, będzie istniała możliwość powołania wspólnej komisji – dla kilku izb
adwokackich lub radcowskich. Komisja egzaminacyjna składać się będzie z 8 członków:
czterech adwokatów delegowanych jako egzaminatorów przez Naczelną Radę Adwokacką i
czterech przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości wskazanych jako egzaminatorów – w
przypadku egzaminu adwokackiego lub z czterech radców prawnych delegowanych jako
egzaminatorów przez Krajową Radę Radców Prawnych i czterech przedstawicieli Ministra
Sprawiedliwości wskazanych jako egzaminatorów – w przypadku egzaminu radcowskiego.
Taki skład komisji ma zapewnić znaczący wpływ członków korporacji na jego przebieg,
przy jednoczesnej obecności przedstawicieli władzy wykonawczej, którzy będą czuwać nad

20
prawidłowym i rzetelnym przebiegiem egzaminu. Kontrola państwa nad przebiegiem
egzaminu jest niezbędna, albowiem członkowie samorządu adwokackiego i radcowskiego
mają przywilej reprezentowania osób w sprawach przyznawanych z urzędu. W związku z
tym, państwo jest w równym stopniu, co samorząd adwokacki i radcowski, zainteresowane
prawidłowym i rzetelnym przebiegiem egzaminu. Jednocześnie wprowadzono instytucję
zastępcy egzaminatora, która ma na celu usprawnienie przebiegu egzaminu. Na zastępców
egzaminatorów delegować będzie: Naczelna Rada Adwokacka czterech adwokatów i
Minister Sprawiedliwości czterech przedstawicieli – w przypadku egzaminu adwokackiego
lub Krajowa Rada Radców Prawnych czterech radców prawnych i Minister
Sprawiedliwości czterech przedstawicieli – w przypadku egzaminu radcowskiego. W
przypadku konieczności wyłączenia się z prac komisji egzaminacyjnej, albo zaistnienia
przeszkody uniemożliwiającej udział w pracach komisji egzaminacyjnej egzaminatora
może nastąpić sparaliżowanie pracy komisji egzaminacyjnej. Instytucja zastępcy
egzaminatora ma zapobiec takim sytuacjom, ponieważ w przypadku niemożności udziału
egzaminatora w pracach komisji, egzamin przeprowadza jego zastępca. Wprowadzenie
nowego brzmienia ust. 9 jest konieczne z uwagi na nową formułę egzaminu końcowego. W
ust. 10 przewidziano uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do wydania, po zasięgnięciu
opinii Naczelnej Rady Adwokackiej, regulaminu przeprowadzenia egzaminu
adwokackiego. Ust. 11 reguluje kwestie konieczności wyznaczenia dodatkowego terminu
egzaminu, z uwagi na wystąpienie przeszkody uniemożliwiającej jego przeprowadzenie.
Konieczność zmiany ust. 14 powyższego artykułu (i analogicznie brzmiącego przepisu
ustawy o radcach prawnych) wynika z faktu, że komisja egzaminacyjna, której delegacja
dotyczy, przeprowadza obecnie wyłącznie egzamin zawodowy.
Art. 78a ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 363 ustawy o radcach prawnych
jest przepisem o charakterze organizacyjnym, mającym usprawnić przystępowanie do
egzaminu końcowego. W ust. 2 powyższego artykułu i analogicznie brzmiących przepisach
pozostałych ustaw nałożono obowiązek na okręgowe rady adwokackie, rady okręgowych
izb radców prawnych i rady izb notarialnych dostarczania w terminie 7 dni list osób, które
zakończyły aplikację, do terytorialnie właściwych komisji i Ministrowi Sprawiedliwości
oraz zastąpiono przepisy mówiące, że właściwe organy samorządu dostarczają te listy
w terminie do 31 marca. Określenie w ustawie takiego sztywnego terminu wydaje się
niecelowe, a ponadto – wobec wprowadzenia rozpoczęcia aplikacji adwokackiej i
radcowskiej z dniem 15 października – niezgodne byłoby z terminem zakończenia aplikacji.

21
Doprecyzowaniu uległy zasady zwrotu opłat za egzamin końcowy (art. 78b ust. 1
ustawy – Prawo o adwokaturze i analogicznie brzmiących przepisach pozostałych ustaw).
Kandydatowi przysługuje prawo do zwrotu połowy opłaty w przypadku: pozostawienia
zgłoszenia bez rozpoznania, wydania decyzji odmawiającej dopuszczenia do udziału
w egzaminie albo złożenia pisemnego oświadczenia kandydata o odstąpieniu od udziału w
egzaminie. Kandydat jest więc uprawniony do zwrotu połowy opłaty z uwagi na fakt,
że w momencie złożenia wniosku o przystąpienie do egzaminu inicjuje on powstanie po
stronie komisji wydatków finansowych (np. koszty korespondencji, zakładania akt
osobowych, wynajęcia sali, obsługi administracyjnej i biurowej), co uzasadnia poniesienie
przez niego wydatku w postaci połowy opłaty.
Celem egzaminu zawodowego jest sprawdzenie przygotowania prawniczego osoby
zdającej do należytego i samodzielnego wykonywania zawodu adwokata albo radcy
prawnego. Z uwagi na obowiązek publikowania tytułów aktów prawnych, które były
podstawą do sporządzenia zadań, kazusów i pytań na egzamin adwokacki i radcowski, w
projekcie zrezygnowano z enumeratywnego wyszczególniania dziedzin prawa, będących
przedmiotem egzaminu, wprowadzając konstrukcję czterech bloków przedmiotowych, przy
których są wymienione dziedziny prawa, wchodzące w zakres każdego z nich.
Kandydaci będą oceniani za pomocą ocen: celujący – który odpowiada
matematycznie (na potrzeby wyliczenia średniej oceny) 6 pkt, bardzo dobry – który
odpowiada matematycznie 5 pkt, dobry – który odpowiada matematycznie 4 pkt,
dostateczny – który odpowiada matematycznie 3 pkt (oceny pozytywne) oraz
niedostateczny – który odpowiada matematycznie 2 pkt (ocena negatywna). Proponowane
rozwiązanie z jednej strony pozwala na stopniowanie ocen kandydatów, którzy
zaprezentowali ponadprzeciętną wiedzę na egzaminie, a z drugiej jasno określa, która z
ocen jest podstawą do zaliczenia egzaminu. Egzamin adwokacki i radcowski będzie składał
się z części pisemnej i ustnej. Część pisemna została podzielona na trzy bloki: część
karną, cywilną i gospodarczą – w
przypadku egzaminu adwokackiego oraz część
administracyjną, cywilną i gospodarczą – w przypadku egzaminu radcowskiego. Bardzo
ważnym elementem są wprowadzone kryteria oceniania prac pisemnych. Oceniający pracę
dwaj członkowie komisji są zobowiązani do analizy i oceny: wymogów formalnych pisma,
właściwego zastosowania przepisów prawa i ich interpretacji, ponadto będą zobligowani
wziąć pod uwagę, czy zdający właściwie uwzględnił interes strony, którą reprezentuje.
Ocena negatywna może być wystawiona tylko wtedy, gdy z treści pracy wynika brak
przygotowania kandydata do samodzielnego wykonywania zawodu. Część ustna egzaminu

22