Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz o zmianie niektórych innych ustaw

i prowadzenia w KDPW S.A. rachunków zbiorczych na rzecz zagranicznych depozytów
papierów wartościowych i platform rozliczeniowych (np. Clearstream czy Euroclear)
zwiększyłaby dostępność polskich SPW dla zagranicznych inwestorów, głównie
poprzez obniżenie kosztów dostępu do rynku polskich SPW oraz uproszczenie tego
dostępu.
W obecnym stanie prawnym inwestorzy, w tym inwestorzy zagraniczni, chcąc nabywać
polskie SPW musieliby zakładać rachunki papierów wartościowych w swoim imieniu.
Wiąże się to z ponoszeniem kosztów związanych z otwarciem i funkcjonowaniem
takiego rachunku, co w przypadku inwestorów zagranicznych często będzie kosztem
dodatkowym, obok kosztów utrzymywania rachunku w swoim państwie macierzystym.
Ponadto, wiąże się to z dodatkowymi czynnościami formalnymi i organizacyjnymi, co
dla podmiotu zagranicznego może być istotną barierą.
W przypadku gdyby prowadzenie rachunków zbiorczych było możliwe, podmiot
zagraniczny posiadający rachunek w zagranicznej instytucji depozytowej mógłby za
jego pośrednictwem dokonywać operacji na polskich instrumentach finansowych.
Zagraniczna instytucja depozytowa, dzięki wykorzystaniu konstrukcji rachunku
zbiorczego, mogłaby realizować zlecenia swoich klientów w zakresie polskich
instrumentów finansowych.
Reasumując należy stwierdzić, że wprowadzenie możliwości prowadzenia rachunków
zbiorczych jest uzasadnione i byłoby korzystne dla polskiego rynku kapitałowego,
w szczególności z punktu widzenia jego konkurencyjności.
Zmiany do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi
Zasadnicze zmiany będą wprowadzone w ustawie o obrocie instrumentami
finansowymi, gdzie m.in. zostanie dodana definicja rachunku zbiorczego (art. 8a ust. 1),
wskazany krąg podmiotów uprawnionych do prowadzenia rachunków zbiorczych, jak
również krąg podmiotów, dla których możliwe będzie prowadzenie takich rachunków
(art. 8a ust. 2), określone zostaną zasady ustalania osób uprawnionych z papierów
wartościowych zapisanych na rachunku zbiorczym (art. 8a ust. 3 i 4), a także skutki,
jakie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wywoływać będą zapisy dokonywane na
rachunku zbiorczym (art. 8a ust. 5).
Rachunki zbiorcze staną się trzecim, obok kont depozytowych oraz rachunków
papierów wartościowych, urządzeniem ewidencyjnym prowadzonym w ramach

5
depozytu papierów wartościowych. Od rachunków papierów wartościowych różnić je
będzie to, że nie będą one pozwalać na identyfikację osób uprawnionych z zapisanych
na nich papierów wartościowych, zaś od kont depozytowych to, że nie będą one
powiązane z rachunkami papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi oraz że będą mogły być prowadzone nie tylko przez KDPW
S.A., ale także przez uczestników depozytu papierów wartościowych prowadzonego
przez KDPW S.A. Rachunki zbiorcze będą mogły prowadzić wyłącznie podmioty
uprawnione zgodnie z tą ustawą do prowadzenia rachunków papierów wartościowych
(prowadzenie takich rachunków będzie w rozumieniu ustawy przejawem prowadzenia
działalności maklerskiej albo działalności powierniczej), zaś ich posiadaczami będą
mogły być wyłącznie podmioty uprawnione do prowadzenia działalności w zakresie
rejestrowania instrumentów finansowych w innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej albo państwie równoważnym w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu
praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Takie rozwiązanie pozwala przyjąć,
z jednej strony, że działalność polegającą na prowadzeniu rachunków zbiorczych
prowadzić będą jedynie podmioty odpowiednio do tego przygotowane, z drugiej zaś
– że rachunki zbiorcze będą wykorzystywane na potrzeby utworzenia połączeń
operacyjnych pomiędzy systemami ewidencji papierów wartościowych prowadzonymi
w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach równoważnych,
a takim systemem prowadzonym w Polsce przez KDPW S.A.
Z uwagi na niemożność samodzielnego ustalenia przez podmiot prowadzący rachunek
zbiorczy osób uprawnionych z rejestrowanych na nim papierów wartościowych
wprowadza się zasadę obligatoryjnego pośrednictwa posiadacza tego rachunku
w wykonywaniu praw wynikających z zapisanych na nim papierów wartościowych
(art. 8a ust. 6).
W celu przeciwdziałania możliwości wykorzystywania rachunków zbiorczych do
przeprowadzania transakcji naruszających przepisy prawa zakłada się nałożenie na
posiadaczy rachunków zbiorczych obowiązku przekazania, na żądanie Komisji Nadzoru
Finansowego lub Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, informacji na temat
osób uprawnionych z rejestrowanych na takim rachunku papierów wartościowych oraz
stanów ich posiadania. W przypadku, gdyby posiadacz rachunku zbiorczego nie
posiadał takich informacji, wówczas powinien on wskazać w odpowiedzi na takie
żądanie dalszych pośredników finansowych, dla których rejestruje te papiery

6
wartościowe w prowadzonej przez siebie ewidencji (art.8b ust.1 i 2). W przypadku, gdy
posiadacz rachunku zbiorczego nie przekaże informacji w odpowiedzi na żądanie
Komisji, albo przekaże informacje nieprawdziwe lub nierzetelne, Komisja będzie mogła
nałożyć na niego karę pieniężną do wysokości 500 000 zł. Takiej samej karze
podlegać będzie podmiot prowadzący rachunek zbiorczy, jeżeli nie przekaże
posiadaczowi rachunku zbiorczego żądania Komisji lub nie przekaże Komisji
informacji otrzymanych od posiadacza rachunku zbiorczego w związku z żądaniem
Komisji (art. 170d). W celu ustalenia właściwej podstawy pobrania podatków
dochodowych (PIT lub CIT) w art. 8b ust. 3 wprowadza się obowiązek wskazania
prowadzącemu rachunek zbiorczy przez posiadacza tego rachunku liczby papierów
wartościowych należących do osób fizycznych lub prawnych (w sytuacji gdy określenie
tożsamości takich osób nie jest możliwe). Art. 8b ust. 4 stanowić będzie, iż umowa
o
prowadzenie rachunku zbiorczego powinna zawierać informacje o obowiązku
składania przez podatników – osoby fizyczne, zeznań podatkowych oraz o obowiązku
zapłaty podatku. Dane osobowe otrzymane przez podmiot prowadzący rachunek od
posiadacza będą mogły być przez niego przetwarzane jedynie w celach dopuszczonych
w ustawie.
Projektowany art. 8c ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przewiduje
wydawanie, na żądanie podatnika, przez podmiot prowadzący rachunek zbiorczy
zaświadczenia określającego osobę uprawnioną (podatnika) oraz wysokość dochodu
(przychodu) przekazanego posiadaczowi rachunku zbiorczego.
W zaświadczeniu tym powinna być zawarta informacja o wysokości podatku oraz
okresach, za które został on pobrany. Taki zakres informacji zawartych
w przedmiotowym zaświadczeniu uprości rozpatrzenie wniosku podatnika o stwier-
dzenie nadpłaty.
Art. 10a reguluje natomiast problematykę wystawiania zaświadczeń o prawie
uczestnictwa w walnym zgromadzeniu w sytuacji, gdy akcje spółki publicznej
z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zapisane są na rachunkach
zbiorczych. Natomiast zmiana art. 10 ust. 2 ma na celu wyłącznie ujednolicenie
przepisów i przyjęcie, że wystawcą świadectwa depozytowego i zaświadczenia o prawie
uczestnictwa w walnym zgromadzeniu będzie ten sam podmiot.

7
Pozostałe zmiany do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi mają charakter
wtórny i stanowią konsekwencje wprowadzenia instytucji rachunku zbiorczego,
a w szczególności mają na celu uwzględnienie w przepisach dotyczących obecnie tylko
rachunków papierów wartościowych także rachunków zbiorczych.
Należy jednak wspomnieć o:
– zmianie art. 7 ust. 6, która związana jest z tym, że moment zawarcia umowy
o zarejestrowanie papierów wartościowych w depozycie papierów wartościowych
nie jest tożsamy z momentem faktycznego ich zarejestrowania w depozycie na
podstawie tej umowy. W praktyce dość często zdarzają się sytuacje, w których oba
te zdarzenia następują w odstępach kilkudniowych. Przepisy art.7 ust. 1 – 5b,
których stosowanie przewiduje art. 7 ust. 6, nie powinny zaś być stosowane do
zagranicznych papierów wartościowych będących przedmiotem oferty publicznej
lub dopuszczonych (wprowadzonych) do obrotu zorganizowanego, przed
rozpoczęciem ich rejestrowania w depozycie papierów wartościowych,
– zmianach w art. 45e ust.1 i 2 oraz w art. 68, które mają na celu zrównanie
bezpieczeństwa rozliczeń transakcji zawieranych w alternatywnym systemie obrotu
z transakcjami zawieranymi na rynku regulowanym,
– zmianie art. 50 ust. 4 pkt 2, zgodnie z którym regulamin Krajowego Depozytu
Papierów Wartościowych będzie określał również sposób prowadzenia przez jego
uczestników rachunków zbiorczych,
–
zmianach w art. 69 ust. 4 pkt 1 oraz w art. 119, na mocy których prowadzenie
rachunków zbiorczych będzie uznane za prowadzenie, odpowiednio, działalności
maklerskiej albo działalności powierniczej; konsekwencją zmiany art. 119 ust. 1
oraz art. 69 ust. 4, powołanych w art. 94 ust. 1 pkt 1, będzie pośrednia zmiana
zawartego tam upoważnienia ustawowego i tym samym utrata mocy obowiązującej
rozporządzenia Ministra Finansów wydanego na podstawie art. 94 ust. 1 pkt 1 oraz
konieczność wydania nowego rozporządzenia; w przepisach przejściowych
przewidziano utrzymanie ww. rozporządzenia w mocy przez 9 miesięcy od dnia
wejścia ustawy w życie,
– zmianie
upoważnienia ustawowego w art. 94 ust.1 pkt 5, w związku z którą nastąpi
utrata mocy obowiązującej rozporządzenia wydanego na podstawie tego przepisu
i konieczność wydania nowego rozporządzenia; w przepisach przejściowych

8
przewidziano utrzymanie ww. rozporządzenia w mocy przez 9 miesięcy od dnia
wejścia ustawy w życie,
Tak długi okres przejściowy został ustalony ze względu na to, że przedmiotem ww.
rozporządzeń są jedne z najbardziej istotnych obszarów niezbędnych dla
właściwego funkcjonowania rynku. Sposób prowadzenia działalności maklerskiej,
obejmującej m.in. prowadzenie rachunków papierów wartościowych oraz
rachunków zbiorczych stanowi wykładnik nie tylko należytego zabezpieczenia
interesów klientów firm inwestycyjnych i innych uczestników obrotu, ale także
gwarancji sprawowania skutecznego nadzoru przez Komisję. Z tych powodów
należy oczekiwać, że opracowanie nowych rozporządzeń (a nie wyłącznie ich
zmiana) spowoduje uruchomienie procedury legislacyjnej, w ramach której liczna
grupa podmiotów zainteresowanych i adresatów tych aktów prawnych, nie
ograniczy się wyłącznie do problematyki związanej z prowadzeniem rachunków
zbiorczych, lecz poruszy wszystkie kwestie i zagadnienia wyznaczające sposób
prowadzenia przedmiotowej działalności. Zważywszy, że jest to materia dość
skomplikowana i trudna, uzgodnienie ostatecznej treści tych rozporządzeń, często
wymagające od podmiotów uczestniczących w tym procesie osiągnięcia
kompromisów i szukania rozwiązań mogących pogodzić różne obowiązki i ocze-
kiwania, które nadto muszą być zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym,
wymagać będzie znacznych nakładów czasu,
– zmianach w przepisach dotyczących systemu rekompensat, które z jednej strony
wyłączają zagraniczne instytucje finansowe będące posiadaczami rachunków
zbiorczych z grona podmiotów objętych ochroną systemu rekompensat, tak, aby
zrównać ich pozycję w tym zakresie z ich krajowymi i zagranicznymi
odpowiednikami będącymi posiadaczami rachunków papierów wartościowych
(art.132 ust.1 lit. ma), z drugiej zaś nakładają na podmioty prowadzące rachunki
zbiorcze obowiązek wnoszenia wpłat do tego systemu, naliczanych od wartości
instrumentów finansowych rejestrowanych na takich rachunkach, co ma na celu
ochronę ródeł finansowania krajowego systemu rekompensat na wypadek, gdyby
znaczna część instrumentów finansowych stanowiących obecnie podstawę
naliczania tych wpłat zaczęła być rejestrowaniem na rachunkach zbiorczych,

9