Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika

Praw Podatnika,”;
2) 2) w art. 36 w ust. 5 po pkt 9b dodaje się pkt 9c w brzmieniu: „9c) Rzeczniku Praw
Podatnika – dla urzędników Biura Rzecznika Praw Podatnika,”;
3) 3) w art. 48:
a) w ust. 1a wyrazy ” 1, 2, 3b, 6–7a, 9 i 13″ zastępuje się wyrazami ” 1, 2, 3b, 6–7b, 9 i 13″,
b) w ust. 2 wyrazy ” pkt 3b i 6–7a” zastępuje się wyrazami ” pkt 3b i 6–7b”,
c) w ust. 3 wyrazy ” pkt 1, 2, 3b, 6–7a, 9 i 13″ zastępuje się wyrazami ” pkt 1, 2, 3b, 6–7b, 9
i 13″.
3. W ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001 r. Nr
14, poz. 147 j.t.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 1 po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu: „2b. W sprawach podatników
Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Podatnika.”;
2) w art. 9 po pkt 2a dodaje się pkt 2b w brzmieniu: „2b) na wniosek Rzecznika Praw
Podatnika,”.
4. W ustawie z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz.U. z 2011
r. Nr 7, poz. 29 j.t.) w art. 30 w ust. 1 po wyrazach „w Biurze Rzecznika Praw Dziecka,”
dodaje się wyrazy „w Biurze Rzecznika Praw Podatnika,”.
5. W ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 157,
poz. 1240 z późn. zm.) w art. 139 w ust. 2 po wyrazach „Rzecznika Praw Dziecka,” dodaje się
wyrazy „Rzecznika Praw Podatnika,”.
6. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 1997 r. Nr 137, poz.
926 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 14a otrzymuje brzmienie:
„Art. 14a. § 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych dąży do zapewnienia
jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli
skarbowej, dokonując w szczególności jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa
sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(interpretacje ogólne).
§ 2. Minister właściwy do spraw finansów publicznych wydaje interpretację ogólną z własnej
inicjatywy lub na pisemny wniosek Rzecznika Praw Podatnika.
§ 3. Rzecznik Praw Podatnika obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia we
wniosku stanu faktycznego występującego u podatników albo zdarzenia przyszłego, które
może wystąpić u podatników oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny
prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego.
10

§ 4. Interpretacja ogólna zawiera wskazanie stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego,
którego dotyczy oraz stanowisko ministra właściwego do spraw finansów publicznych wraz z
jego uzasadnieniem prawnym.
§ 5. Interpretację ogólną przepisów prawa podatkowego wydaje się bez zbędnej zwłoki,
jednak nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia otrzymania wniosku.
§ 6. Wniosek o wydanie interpretacji ogólnej nie podlega opłacie.
§ 7. W razie niewydania interpretacji ogólnej w terminie określonym w § 5 uznaje się, że w
dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin wydania interpretacji, została wydana
interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska Rzecznika Praw Podatnika w pełnym
zakresie. W takim wypadku wniosek Rzecznika Praw Podatnika podlega upublicznieniu; art.
14i §1 stosuje się odpowiednio.“
2) w art. 297 § 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie „4) Rzecznikowi Praw Obywatelskich i
Rzecznikowi Praw Podatnika – w związku z ich udziałem w postępowaniu przed sądem
administracyjnym;”
7. W ustawie z dnia z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz. U. z 2002 nr 153 poz. 1270, ze zm.) wprowadza się następujące
zmiany:
1) art. 3 §2 pkt 4a otrzymuje brzmienie:
„pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych
sprawach oraz ogólne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane przez ministra
właściwego do spraw finansów publicznych;”,
2) w art. 8 §1 po słowach „Rzecznik Praw Obywatelskich” wstawia się przecinek i dopisuje
słowa „Rzecznik Praw Podatnika”,
3) w art. 50 dodaje się par. 3 w brzmieniu:
„Uprawnionym do wniesienia skargi na interpretację ogólną wydawaną przez ministra
właściwego do spraw finansów publicznych na podstawie art. 14a Ordynacji podatkowej jest
wyłącznie Rzecznik Praw Podatnika”,
4) w art. 52 §1 po słowach „Rzecznik Praw Obywatelskich” wstawia się przecinek i
dopisuje słowa „Rzecznik Praw Podatnika”.
Art. 25
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Ustawa traci moc w
trzydziestym dniu po ostatnim dniu kadencji Rzecznika. Sejm w drodze ustawy przedłuża
11

działanie ustawy na kolejną kadencję w przypadku wystąpienia wystarczających korzystnych
skutków działalności Rzecznika.
12

Uzasadnienie

1. Funkcja RPP
Rzecznik Praw Podatnika (dalej: RPP) ma stać na straży praw podatnika. Dysproporcja
pomiędzy siłą działań organów skarbowych oraz Ministerstwa Finansów jako prawodawcy
(poprzez rozporządzenia bądź inicjatywę ustawodawczą) a możliwościami obrony
podatników wymaga stworzenia wyspecjalizowanej instytucji, która zapewni praworządność
w egzekwowaniu danin publicznych.
Dzięki ustawie wzmocniona zostaje pozycja podatnika względem organów podatkowych.
Podatnik, w myśl Konstytucji RP, może zostać obciążony podatkiem tylko na podstawie
obowiązującego przepisu prawnego wyrażonego w ustawie. W praktyce, ochronie i
dochodzeniu tego uprawnienia służy wymiar sprawiedliwości, jednak z uwagi na
przewlekłość procesów takie rozwiązanie powoduje, że to konstytucyjne uprawnienie jest
zbyt często iluzoryczne. Najgłośniejszymi sprawami ostatnich lat obrazującymi tę sytuację są
orzeczenia w sprawie spółki JTT oraz Romana Kluski i spółki Optimus SA. Rzecznik
włączony w te postępowania na wczesnym etapie prawdopodobnie uchroniłby tych
podatników od bankructwa a Skarb Państwa od konieczności wypłacania odszkodowań
liczonych w dziesiątkach milionów złotych.
Ponadto działania rzecznika na etapie legislacji podatkowej uchroniłyby Skarb Państwa od
konieczności zwracania pobranych nielegalnie podatków. W tym miejscu tytułem przykładu
przywołać można sprawę nieprawidłowego poboru akcyzy od energii elektrycznej. System
poboru akcyzy, przez lata stosowany przez państwo polskie, został ostatecznie
zakwestionowany przez Komisję Europejską, a następnie przez Europejski Trybunał
Sprawiedliwości w wyroku z dnia 12 lutego 2009 r. (C-475/07), co z kolei naraziło budżet
państwa na ogromne straty finansowe w postaci odszkodowań do wypłaty podatnikom,
liczonych tym razem w miliardach złotych. Podobnej skali, negatywne finansowe
konsekwencje miało orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia
2008 r. w sprawie krakowskiej spółki Magoora sp. z o.o. (C-414/07). Orzekając w tej sprawie
ETS przekreślił od lat stosowane przez Polskę, niewłaściwe z punktu widzenia prawodawstwa
unijnego, ograniczenie w odliczaniu podatku VAT od samochodów osobowych. W tych
przypadkach zawiodła zupełnie samokontrola procesu legislacyjnego rządu w kontekście
oceny zgodności rozwiązań z regulacjami Unii Europejskiej. Niezależny RPP
prawdopodobnie uchroniłby ustawodawcę od przyjęcia prawa, które po paru latach okazuje
się nielegalne.
Należy podkreślić, że wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, konsekwencje
niewłaściwego stosowania prawa podatkowego dla budżetu znacząco wzrosły. Obecnie nad
odpowiednim stosowaniem przepisów podatkowych (a nawet pozostawianiem tych przepisów
w porządku prawnym) czuwa nie tylko krajowy system ochrony praw (konstytucyjne i
ustawowe gwarancje praw obywateli oraz możliwość ochrony tych praw przed wymiarem
sprawiedliwości), ale również instytucje wspólnotowe: Komisja Europejska oraz Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Tym bardziej ryzyko błędu w tym zakresie powinno być
13

eliminowane. Działalność RPP będzie stanowić remedium na analogiczne sytuacje w
przyszłości.
W wyniku monitoringu prawa podatkowego oraz jego stosowania przez organy podatkowe,
RPP będzie identyfikował obiektywnie niejasne, budzące wątpliwości przepisy bądź praktykę
organów podatkowych i będzie działał na rzecz poprawy lub wyeliminowania niejasnych
przepisów z systemu.

2. Kompetencje RPP
Pierwszą grupą kompetencji Rzecznika Praw Podatnika są uprawnienia – wzorem Rzecznika
Praw Obywatelskich – służące do ochrony podatników w ich indywidualnych sprawach. RPP
działa z własnej inicjatywy – o ile poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie prawa
podatkowego albo zasad współżycia społecznego lub sprawiedliwości – bądź na wniosek
zainteresowanego podatnika. W toku sprawy, RPP ma trzy możliwości działania:
samodzielnie prowadzi postępowanie wyjaśniające, zgłasza sprawę do właściwego organu,
bądź wnioskuje do Sejmu o przekazanie sprawy do Najwyższej Izby Kontroli w celu
przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy.
Druga grupa uprawnień może zostać określona jako sprawozdawczo-badawcza i opiera się
głównie na sporządzeniu corocznego raportu referującego roczną działalność sprawowanego
przez siebie urzędu oraz opiniującą jakość prawa podatkowego. Raport Rzecznika Praw
Podatnika jest dokumentem publicznym, co wzmacnia jego wymowę i czyni go przedmiotem
debaty.
Docelowo, projektowany urząd RPP miałby pozwolić na eliminację niekorzystnych – w
dłuższej perspektywie – dla budżetu państwa przepisów prawa oraz praktyk organów
administracji. Ukonstytuowany, dzięki powołaniu Rzecznika Praw Podatnika, system ochrony
budżetu państwa przed niekorzystnymi skutkami finansowymi w rezultacie przyjęcia
niewłaściwego stanowiska w sprawie podatkowej, opierałby się głównie na działalności RPP
polegającej na składaniu corocznych raportów przed parlamentem. Wspomniane
sprawozdanie z działalności RPP za ubiegły rok miałoby zawierać (na wzór zagranicznych
rzeczników praw podatnika):
• recenzję działalności administracji podatkowej, w tym opis uchybień w pracy organów
podatkowych, wraz z rekomendacją zmiany dotychczasowej praktyki,
• identyfikację nieprawidłowych przepisów podatkowych oraz rekomendację ich
eliminacji, bądź zastąpienia właściwymi.
Nie wszystkie problemy związane z jakością prawa podatkowego znajdują swoje rozwiązanie
na poziomie ustawowym. Dlatego, Rzecznik Praw Podatkowych jest upoważniony do
wnioskowania do odpowiednich organów o zmianę praktyki administracyjnej w sprawie
podatkowej, jeśli prowadzi ona do naruszenia praw podatnika. Taka niewłaściwa praktyka
może polegać na błędach, omyłkach lub przeoczeniach organów podatkowych,
nieuzasadnionej zwłoce przy podejmowaniu czynności przez organy podatkowe,
niewyczerpującej lub wprowadzającej w błąd informacji udzielonej w dowolnej formie przez
14