Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw

Ponadto Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie wskazał, na konieczność precyzyjnego
sformułowania, że „łączny okres odroczenia nie może przekroczyć roku od dnia
uprawomocnienia orzeczenia podlegającego wykonaniu.”
W toku dalszych prac nad projektem uwzględniono także uwagi dotyczące
m.in. statusu kuratora sądowego. W precyzyjny sposób uregulowano kwestie związane
z prawami i obowiązkami kuratora sądowego, celem usunięcia pojawiających się wątpliwości
interpretacyjnych. Zmieniając także tytuł Rozdziału XI i Oddziału 1.
Odnośnie do art. 173§2 K.k.w. Prezes Sądu Apelacyjnego w Warszawie wskazał, że:
„Przepis art. 173 § 2 określający obowiązki kuratorów szerzej niż tylko w zakresie dozoru,
nadal umieszczony jest w oddziale o tytule „Dozór”. Taka systematyka rodzi wątpliwości, czy
zamieszczone tam przepisy można bezpośrednio stosować do innych niż dozór środków
probacyjnych. W celu uniknięcia sprzecznych wątpliwości interpretacyjnych w tym zakresie
należałoby bądź nie ustanawiać obowiązków wykraczających poza instytucję dozoru, bądź
zmienić tytuł Oddziału.”.
Częściowo uwzględniono uwagi Prezesa Sądu Okręgowego we Włocławku, który
wyraził opinię, że:
„ 1. W art. 173§2 pkt 2 kontrolowanie okresu próby (a więc rodzaj prowadzonych w referacie
kuratora spraw związanych z kontrolą okresu próby ) należałoby ograniczyć do obowiązków
orzeczonych na podstawie art. 72 K.k.) ;
(……) 3. W art. 173§2 w punkcie 6 wskazane jest dodanie możliwości wnioskowania przez
kuratora o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.”.
Krajowa Rada Kuratorów, także podnosiła konieczność przyznania kuratorowi uprawnienia do
składania wniosków w trybie art. 152 K.k.w. Natomiast Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie
wskazał na konieczność rozważenia dopuszczenia kuratora do udziału w takim posiedzeniu.
Przytoczone uwagi uznano za zasadne i zgodne z założeniami systemowymi projektowanych
zmian.
Ponadto na skutek zgłoszonych postulatów wydłużono terminy związane ze środkami
probacyjnymi w czasie których następuje weryfikacja prognozy kryminologicznej skazanego,
po upływie okresu próby.
Szereg kontrowersji wywołał art. 6 K.k.w. w brzmieniu nadanym projektem,
stanowiący novum w zakresie dotychczasowych uregulowań. Z krytyką spotkało się
odwrócenie legislacyjnej zasady zaskarżalności postanowień. Prezes Sądu Apelacyjnego
w Lublinie wskazał, że brak pozytywnego określenia, że na dane postanowienie przysługuje
zażalenie może prowadzić do niezgodności z wzorcami konstytucyjnymi. Prezes Sądu
Apelacyjnego w Katowicach podniósł, że projektodawca założył zbyt wąski zakres

48
postępowań incydentalnych. Uwagi nie zostały uwzględnione. Projektowana regulacja
bowiem niewątpliwie przyspieszy postępowanie wykonawcze, nie naruszając jednocześnie
konstytucyjnych gwarancji skazanego, albowiem w najistotniejszych dla niego kwestiach
pozostawiano możliwość zaskarżenia decyzji sądu. Pamiętać także należy, że art. 78
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza wyłączenie zasady zaskarżalności orzeczeń
i decyzji mocą przepisów ustawy, jak ma to miejsce w projektowanej regulacji. Nadmienić
również należy, że projektowana regulacja nie jest sprzeczna z postanowieniami Europejskiej
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, a w szczególności z jej
art. 13 oraz z art. 2 Protokołu Nr 7 do tej Konwencji (ratyfikowanego przez Polskę w dniu
4 listopada 2002 r. – Dz. U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364). Przepis art. 13 nie gwarantuje bowiem
prawa do skutecznego środka odwoławczego w sprawach karnych (decyzja Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka z 1 lipca 1998 r. Kopczyński versus Poland), zaś z kolei przepis
art. 2 Protokołu Nr 7 dotyczy wprawdzie prawa do odwołania się w sprawach karnych, ale
wyłącznie w kwestii winy i kary. Ograniczenia w zaskarżalności pewnych decyzji
procesowych znane są zresztą i innym ustawom np. kodeksowi postępowania karnego gdzie
w art. 254 § 2 ograniczono możliwość zażalenia postanowienia Sądu wydanego w wyniku
rozpoznania wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego tylko do sytuacji, gdy
wniosek został złożony po upływie, co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia
w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego. Projekt
przewiduje niezaskarżalność orzeczeń wydawanych na etapie postępowania wykonawczego
w granicach dopuszczalności konstytucyjnej. Z tego względu w projekcie, de facto,
wyłączono możliwość zaskarżenia jedynie tych orzeczeń, które nie mają zasadniczego
wpływu na treść uprawnień i obowiązków skazanego w postępowaniu wykonawczym oraz
orzeczeń, które wprawdzie mają wpływ na treść uprawnień i obowiązków skazanego jako
strony postępowania wykonawczego, lecz, co do zasady, wydawane są na jego korzyść.
Pozostawiono natomiast możliwości zaskarżania orzeczeń dla skazanego najistotniejszych.
W związku z tym przewiduje się możliwość zaskarżania postanowień w postępowaniu
wykonawczym tylko w wypadkach wskazanych w ustawie, którymi są sytuacje związane
z pozbawieniem wolności (np. zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności,
zarządzenie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w zamian za nieziszczoną
grzywnę, dalsze stosowanie środka zabezpieczającego), czy też modyfikacja kar orzeczonych
(np. warunkowe przedterminowe zwolnienie, uznanie kary ograniczenia wolności za
wykonaną, umorzenie grzywny).
Zakwestionowane także zostały rozwiązania dotyczące wykonalności orzeczeń
przewidziane w projektowanym art. 9 K.k.w. Prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach
wskazał na sprzeczność art. 9 § 3 K.k.w. z art. 41 Konstytucji oraz art. 5 Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka. Uwaga nie jest słuszna. W toku postępowania wykonawczego
wydawanych jest szereg postanowień incydentalnych nieskutkujących pozbawieniem

49
skazanego wolności. Ponadto podkreślić należy, że postępowanie wykonawcze, co do istoty,
ma na celu wykonanie prawomocnego orzeczenia sądu, a więc powinno być maksymalnie
szybkie i skuteczne. Nie można dopuszczać do tego, by było ono blokowane tylko z powodu
zaskarżenia incydentalnych decyzji wydawanych w trakcie wykonywania prawomocnego
orzeczenia. Tylko szybko i skutecznie wykonane orzeczenie spełni swoje cele w zakresie
prewencji ogólnej i szczególnej. Pamiętać również należy, że odwlekanie wykonania kary,
w tym także, na skutek działań skazanego, bez dostatecznie poważnych powodów, jest
sprzeczne z zasadą osądzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 45 ust. 1 Konstytucji)
czy rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności) oraz z powinnością bezzwłocznego wykonania wyroku
(art. 9 § 1 K.k.w.). Odwlekanie kary, choćby nawet zgodne z doraźnym interesem skazanego
sprawia, że po upływie czasu staje się ona dolegliwością abstrakcyjną, odczuwaną przez
samego skazanego i jego bliskich bardziej jako krzywda niż jako sprawiedliwa odpłata za
skrzywdzenie innej osoby. Z powyższych względów koncepcję przyjętą w projekcie ustawy
uznać należy za słuszną, szczególnie, że jak to wskazano w uzasadnieniu projektu,
w kwestiach najistotniejszych (np. w przypadku fakultatywnego zarządzenia wykonania
warunkowo zawieszonej kary – art. 178 § 4) nadal pozostaje się przy rozwiązaniu
przewidującym wykonalność postanowień w chwili ich uprawomocnienia. Także sąd może
w każdym przypadku wstrzymać wykonanie postanowienia zapadłego w postępowaniu
wykonawczym. Nadmienić również należy, że proponowane w tym zakresie rozwiązanie
w pełni koresponduje z uregulowaniami Kodeksu postępowania karnego (art. 462 § 1 K.p.k.).
Prezesi Sadów Apelacyjnych w Katowicach, Gdańsku oraz w Krakowie, a także Prezesi
Sądów Okręgowych w Piotrkowie Trybunalskim i Szczecinie m.in. krytycznie odnieśli się do
wprowadzonych w art. 19 § 3 K.k.w. i art. 20 § 4 K.k.w. terminów instrukcyjnych. Biorąc
pod uwagę cel ustawy (przyspieszenie postępowania wykonawczego) należy podkreślić, że
przedmiotowa zmiana jest zasadna. Należy zauważyć, że tego rodzaju terminy funkcjonują
w usystematyzowanym porządku Kodeksu karnego wykonawczego. Są to niewątpliwie
terminy instrukcyjne, a więc adresowane do organów procesowych, których upływ nie
wywołuje bezpośrednich skutków w sferze postępowania wykonawczego. Podkreślenia
wymaga, że celem tych przepisów jest stworzenie gwarancji dla strony w zakresie
rozpoznania jej wniosków lub skarg w określonym ustawą terminie, a tym samym
zabezpiecza ją przed oczekiwaniem na ich rozpoznanie w terminie przekraczającym
rzeczywiste potrzeby. Zatem wprowadzenie zaproponowanej zmiany jest w pełni
uzasadnione. Natomiast wprowadzony w projektowanym przepisie art. 20 § 4 K.k.w. termin
instrukcyjny rozpoznania zażalenia na postanowienia „incydentalne” nie ma na celu
zagwarantowania priorytetowego traktowania tego rodzaju spraw, lecz stworzenie gwarancji
dla strony w zakresie rozpoznania jej sprawy w określonym ustawą terminie, a tym samym
zabezpiecza ją przed oczekiwaniem na jej rozpoznanie w terminie przekraczającym

50
rzeczywiste potrzeby. Zażalenia, które rozpoznawane są na posiedzeniu z udziałem stron
powinny być rozpoznawane na zasadach ogólnych, bez zbędnej zwłoki.
W zakresie wykonywania kary ograniczenia wolności Prezes Sądu Apelacyjnego
w

Katowicach oraz Prezesi Sądów Okręgowych w Siedlcach, Krakowie, Poznaniu,
Szczecinie, wskazali na zasadność utrzymania dotychczasowych przepisów przewidujących
możliwość wymierzenia zastępczej kary grzywny za niewykonaną karę ograniczenia
wolności. Przedmiotowe uwagi nie zostały uwzględnione albowiem nie jest zasadnym, aby
kara łagodniejszego rodzaju była zastępczą formą wykonania za karę rodzajowo surowszą.
Ponadto w obecnie obowiązującym stanie prawnym przewidziane przeliczniki w przypadku
zastępczej kary grzywny powodują orzekanie wysokich zastępczych kar grzywny. W tym
miejscu należy więc zwrócić uwagę na przesłanki wymiaru kary grzywny i kary ograniczenia
wolności, które de facto w przypadku kary ograniczenia wolności wykluczają możliwość
wymierzenia jako zastępczej kary grzywny.
Z liczną krytyką spotkała się regulacja w zakresie wyłączającym z przesłanek
warunkowego przedterminowego zwolnienia okoliczności popełnienia przestępstwa
i okoliczności związanych z zachowaniem skazanego przed popełnieniem przestępstwa.
Uwaga nie została uwzględniona. Okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i okoliczności
związane z zachowaniem skazanego przed popełnieniem przestępstwa uwzględniane są przy
wymiarze kary (art. 53 § 2 K.k.), a zatem, przez wymiar orzeczonej kary, de facto i tak rzutują
na instytucję warunkowego zwolnienia. Przesłanki te nie powinny być brane pod uwagę, po
raz wtóry, przy warunkowym przedterminowym zwolnieniu, które jest środkiem probacyjnym
stosowanym na etapie postępowania wykonawczego. Dlatego przesłanki stosowania tego
środka powinny odnosić się, przede wszystkim, do tego etapu postępowania. Głównymi
celami wykonania kary pozbawienia wolności w myśl. art. 67 § 1 K.k.w. są poprawa
skazanego i ochrona społeczeństwa. Jeżeli postawa skazanego, jego właściwości i warunki
osobiste oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary,
uzasadniają przekonanie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego i ponownie
przestępstwa nie popełni, to można zasadnie przyjąć, że cele w zakresie prewencji
indywidualnej, która ma przecież pierwszorzędne znaczenie, zostały wobec skazanego
osiągnięte. W takiej sytuacji dalsze wykonywanie kary staje się zbędne i może jedynie
prowadzić do zaprzepaszczenia osiągniętych już pozytywnych rezultatów w zakresie
ukształtowania w skazanym społecznie pożądanych postaw.
Krytycznie oceniono także zasadność regulacji polegającej na rezygnacji
z

minimalnego czasu trwania kary pozbawienia wolności jako formalnej przesłanki
udzielenia warunkowego zwolnienia. Uwaga nie została uwzględniona. Jednym z celów
nowelizacji jest rezygnacja ze ściśle oznaczonego sześciomiesięcznego lub rocznego
(w przypadku skazanych określonych w art. 64 § 1 i 2 K.k.) minimalnego czasu trwania

51
odbywania kary pozbawienia wolności, jako przesłanki udzielenia warunkowego zwolnienia.
Rozwiązanie takie pozwoli sądom penitencjarnym na bardziej elastyczne stosowanie tej
instytucji, niż to jest możliwe na gruncie obowiązującego prawa. Obowiązujący w tym
zakresie stan prawny nie pozwala bowiem na zastosowanie dobrodziejstwa warunkowego
zwolnienia wobec sprawców skazanych na kary do 6 miesięcy pozbawienia wolności, a więc
de facto, sprawców „najlżejszych” przestępstw. Projektowane rozwiązanie usuwa powyższą
niespójność aksjologiczną. Każde kolejne wejście w konflikt z prawem przez warunkowo
zwolnionego, nawet jeżeli nie będzie skutkować odwołaniem warunkowego zwolnienia, to
z pewnością będzie miało wpływ na wymiar kolejnej orzeczonej wobec niego kary przez
art. 53 § 2 K.k. (sposób życia sprawcy przed popełnieniem przestępstwa).
Pomimo przytoczonych wyżej przykładowych uwag kwestionujących zasadność przyjętych
rozwiązań prawnych, celowym jest ponowne podkreślenie, że podmioty pod ocenę których
projekt został poddany w toku konsultacji społecznych, ogólnie, w sposób pozytywny oceniły
kierunek zaproponowanych w nim zmian.

III. Wpływ na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety samorządu
terytorialnego, rynek pracy oraz na konkurencyjność gospodarki, przedsiębiorczość, w tym
funkcjonowanie przedsiębiorstw
1. Wprowadzenie w życie przedmiotowej nowelizacji wpłynie na rynek pracy,
konkurencyjność wewnętrzną gospodarki, sytuację i rozwój regionalny z uwagi na
konieczność zatrudniania skazanych w szerszym zakresie niż ma to miejsce dotychczas,
a ponadto zwiększenie liczby pracowników urzędów skarbowych.
2. Regulacja nie wpłynie bezpośrednio na sytuację i rozwój regionalny.
3. Wejście w życie ustawy nie spowoduje bezpośrednich skutków finansowych dla budżetu
państwa i budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Przeciwnie, proponowane regulacje
spowodują oszczędności w wydatkach Skarbu Państwa w zakresie wykonywania orzeczeń
karnych, a w szczególności kary ograniczenia wolności w postaci pracy na cele społeczne
i pracy społecznie użytecznej, kary pozbawienia wolności oraz kary grzywny.
Projektowana ustawa wywoła pozytywne skutki społeczne w zakresie wykonania wszystkich
orzeczeń karnych, a w szczególności kar, o których wyżej mowa.

B. Wejście w życie projektowanej ustawy przyczyni się do ograniczenia wydatków z budżetu
państwa na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w następstwie uproszczenia
i przyspieszenia postępowania karnego wykonawczego.

52