Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

W art.
7 projektu ustawy uregulowano obowiązki kredytodawcy i pośrednika
kredytowego dotyczące reklamy. Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 4
dyrektywy, który stanowi, że wszystkie reklamy umów o kredyt podające stopę
oprocentowania lub inne dane liczbowe odnoszące się do kosztów kredytu ponoszonych przez
konsumenta zawierają katalog standardowych informacji, o których mowa w art. 4 ust. 2
dyrektywy. Zgodnie z dyrektywą standardowe informacje podawane w reklamie mają być
podawane w sposób jasny, zwięzły i widoczny oraz na podstawie reprezentatywnego
przykładu. Informacje te powinny obejmować szczegółowe określenie m.in. stopy
oprocentowania kredytu, całkowitą kwotę kredytu, rzeczywistą roczną stopę oprocentowania
czy też czas obowiązywania umowy. Tak szerokie spektrum informacji przedstawianej
konsumentom umożliwia porównanie ofert różnych kredytodawców, ułatwiając dokonanie
świadomego wyboru. Konsumenci posiadający poszerzoną wiedzę o ofercie będą w stanie
dokonać wyboru oferty najkorzystniejszej w danej sytuacji i czasie. Potencjalnym skutkiem
nowych regulacji w zakresie reklamy będzie wzmożona konkurencja kredytodawców na
rynku, co przełoży się na wymierne korzyści ekonomiczne dla konsumentów i całej
gospodarki. Należy podkreślić, iż przyjęcie rozwiązań wynikających z dyrektywy ma
doprowadzić do stanu, w którym reklamy kredytu konsumenckiego w poszczególnych
państwach członkowskich Unii Europejskiej będą zawierały takie same – standardowe –
informacje, co ułatwi konsumentom porównanie warunków, na jakich kredyt jest oferowany
w
kraju i za granicą. Jest to jeden z instrumentów służących wzmocnieniu zasady
swobodnego przepływu kapitału przez zintensyfikowanie udzielania tzw. kredytów
transgranicznych.
Z uwagi na powyższe, w projekcie ustawy dokonano znacznego rozszerzenia przepisu
w art. 16 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, który nakłada na
kredytodawcę obowiązek podawania jedynie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania,
wyliczonej od całkowitego kosztu kredytu, w przypadku gdy oferta lub reklama kredytu
konsumenckiego zawiera jakiekolwiek dane dotyczące kosztu kredytu. W art. 7 projektu
ustawy ustanowiono natomiast zasadę, iż kredytodawca lub pośrednik kredytowy
w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu
kredytu konsumenckiego jest zobowiązany podać konsumentowi w sposób jednoznaczny,
zrozumiały i widoczny: stopę oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat
uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, całkowitą kwotę kredytu i rzeczywistą
roczną stopę oprocentowania. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje konsumentowi

20
w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego dodatkowo takie dane, jak czas
obowiązywania umowy, całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta oraz wysokość rat,
cenę towaru lub usługi oraz kwotę wszystkich zaliczek w przypadku umowy o kredyt
przewidującej odroczenie płatności. Jeżeli do zawarcia umowy o kredyt konsumencki, na
warunkach określonych w reklamie, niezbędne jest zawarcie umowy dodatkowej,
w szczególności umowy ubezpieczenia, a kosztu takiej umowy nie można z góry określić,
kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny,
zrozumiały i widoczny informację o tym obowiązku wraz z rzeczywistą roczną stopą
oprocentowania. Obowiązek przekazywania ww. informacji w reklamach ma się przyczynić
do uświadomienia konsumentowi rzeczywistego kosztu kredytu.
W art. 7 ust. 4 projektu ustawy dokonano implementacji art. 21 dyrektywy odnośnie
do obowiązków informacyjnych pośredników kredytowych w zakresie informacji
podawanych w reklamach. Zgodnie z projektem ustawy pośrednik kredytowy w reklamach
dotyczących kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny,
zrozumiały i widoczny informacje dotyczące zakresu umocowania do dokonywania czynności
faktycznych lub prawnych i informację, czy pośrednik kredytowy współpracuje
z
kredytodawcami; a jeżeli tak, pośrednik kredytowy zobowiązany jest przekazać
konsumentowi informację o nazwach kredytodawców, z którymi współpracuje (art. 7 ust. 5
projektu ustawy). Przekazanie tych informacji pomoże konsumentowi ocenić, czy oferta
przedstawiona mu przez pośrednika kredytowego jest faktycznie najkorzystniejsza.

W art. 8 projektu ustawy określono zasadę, iż informacje, o których mowa w art. 7,
kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje na podstawie reprezentatywnego przykładu,
który określa warunki umowy o kredyt konsumencki, na których kredytodawca lub pośrednik
kredytowy spodziewa się zawrzeć, co najmniej dwie trzecie umów danego rodzaju przy
uwzględnieniu przez te umowy średniego okresu kredytowania, całkowitej kwoty kredytu
i częstotliwości występowania na rynku umów danego rodzaju. W tym zakresie projekt
ustawy wypełnia wskazówki dla państw członkowskich zawarte w motywie 19 dyrektywy.
Zgodnie z art. 8 ust. 3 projektu kredytodawca lub pośrednik kredytowy zobowiązany
będzie gromadzić odpowiednie dane w celu ustalenia na ich podstawie reprezentatywnego
przykładu.


21
Odnosząc się do art. 9 projektu ustawy należy podkreślić, iż nakłada on na kredytodawcę,
przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki, obowiązek oceny ryzyka kredytowego
konsumenta. Ustawodawca unijny wprowadził w art. 8 dyrektywy obowiązek badania
zdolności kredytowej przez kredytodawców. Zgodnie z art. 8 ust. 1 dyrektywy państwa
członkowskie zapewniają przeprowadzanie przez kredytodawcę przed zawarciem umowy
o kredyt oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie wystarczających informacji
przekazanych w stosownych przypadkach przez konsumenta oraz, w razie konieczności, na
podstawie informacji uzyskanych z odpowiedniej bazy danych. Zatem ustawodawca unijny w
art. 8 dyrektywy wprowadził obowiązek badania zdolności kredytowej wskazując, jakie
źródła powinny być brane pod uwagę przy ocenie zdolności kredytowej. Jednym
z czynników, który należy brać pod uwagę, są informacje uzyskane na podstawie dostępu do
baz danych. Celem wprowadzenia obowiązkowej procedury sprawdzenia zdolności
kredytowej jest ochrona konsumentów przed zaciąganiem zobowiązań, których nie będą
w stanie spłacić. Konsumenci posiadający ograniczoną wiedzę na temat finansów oraz
konsekwencji wynikających z nadmiernego zadłużenia i niemożności regulowania
wymagalnych wierzytelności są narażeni na popadnięcie w pułapkę zadłużenia.
Wprowadzenie proponowanych rozwiązań może odnieść korzystny dla konsumentów efekt,
zapobiegając nieświadomemu i nadmiernemu zadłużeniu.
Należy podkreślić, iż konsument zobowiązany jest do przedstawienia, na żądanie
kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny ryzyka
kredytowego.
Zgodnie z art. 9 ust. 4 projektu ustawy, w przypadku gdy kredytodawcą jest bank,
ocena ryzyka kredytowego dokonywana jest zgodnie ust. 1 – 3 tego artykułu oraz
z uwzględnieniem obowiązków wynikających z art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –
Prawo bankowe. Należy podkreślić, iż dyrektywa posługuje się pojęciem zdolności
kredytowej. W toku prac nad założeniami do ustawy o kredycie konsumenckim analizowano,
czy możliwe jest przejęcie pojęcia zdolności kredytowej z obecnie obowiązującego w prawie
bankowym do ustawy o kredycie konsumenckim, tak aby nie powodowało to wątpliwości
interpretacyjnych i zapewniło właściwą implementację przepisu art. 8 dyrektywy. Pojęcie
zdolności kredytowej funkcjonuje już w prawie polskim od wielu lat. Po raz pierwszy
obowiązek badania zdolności kredytowej przez polskie banki został określony w art. 26 ust. 2
i 4 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. – Prawo bankowe, zgodnie z którym przy zawieraniu
umów kredytowych bank miał kierować się oceną zdolności kredytodawcy do spłaty

22
zaciągniętego kredytu, a kontrolując wykorzystywanie udzielonego kredytu, mógł żądać od
kredytobiorców przedstawienia informacji i dokumentów niezbędnych do oceny ich sytuacji
gospodarczej i finansowej. Podczas długoletniej praktyki obrotu bankowego doktryna
wypracowała poglądy odnoszące się do interpretacji pojęcia zdolności kredytowej
w
rozumieniu prawa bankowego. Badanie zdolności kredytowej jest obowiązkiem
wynikającym z art. 70 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe. Do prawidłowej realizacji obowiązku
określonego w tym przepisie, zdolność kredytowa powinna być badana nie tylko na podstawie
analizy bieżącej sytuacji finansowej kredytobiorcy, ale także na podstawie oceny stanu
dotychczasowego wywiązania się ze zobowiązań wobec banków, co pozwala na zbudowanie
znacznie bardziej rzetelnej, obiektywnej i sprawiedliwej oceny klienta.
Kredytodawcami w rozumieniu nowej dyrektywy są, poza bankami, także inne
instytucje finansowe, a nawet osoby fizyczne. Przyjęcie zatem w ustawie o kredycie
konsumenckim pojęcia zdolności kredytowej w rozumieniu art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. – Prawo bankowe, a w konsekwencji rozumienia tego pojęcia na gruncie prawa
bankowego, doprowadziłoby do narzucenia przesłanek badania zdolności kredytowej także na
podmioty inne niż banki. Dyrektywa nie wskazuje, co należy rozumieć pod pojęciem
zdolności kredytowej, wskazuje natomiast instrumenty, z których kredytodawcy mogą
skorzystać przy dokonywaniu jej oceny. Przepis art. 8 dyrektywy umożliwia, aby
kredytodawca badał zdolność kredytową m.in. na podstawie informacji uzyskanych z baz
danych. Obecnie w Polsce bazami danych, które dysponują historią kredytową konsumentów,
jest Biuro Informacji Kredytowej S.A. oraz System Bankowy Rejestr, natomiast biura
informacji gospodarczej działające w oparciu o ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r.
o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych nie posiadają
historii kredytowej konsumentów, co wynika wprost z art. 29 ust. 2 tej ustawy, który stanowi,
iż w przypadku całkowitego zaspokojenia zobowiązania, jego wygaśnięcia lub odroczenia
jego wykonania przedsiębiorca jest obowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż
w terminie 14 dni, zażądać od biura informacji gospodarczej usunięcia przekazanych
informacji. Dodatkowo należy podkreślić, iż obowiązek badania zdolności kredytowej
w rozumieniu ustawy – Prawo bankowe jest obowiązkiem publicznoprawnym, zastrzeżonym
aktualnie dla banków oraz instytucji kredytowych w rozumieniu art. 4 tej ustawy, a jego
wykonanie jest poddane ścisłemu nadzorowi. Przepis art. 21 ust. 3 ustawy o udostępnianiu
informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych stanowi, iż biura informacji
gospodarczej mogą przechowywać informacje gospodarcze dotyczące dłużników niebędących

23
konsumentami w brzmieniu sprzed dokonania ich aktualizacji. Informacje te będą stanowić
informacje archiwalne i będą mogły być przetwarzane dla celów statystycznych. W związku
z tym, Biura Informacji Gospodarczej wciąż nie będą uprawnione do przechowywania
informacji, które gromadzą o konsumentach. Mając powyższe na uwadze, aby zapewnić
właściwą implementację art. 8 dyrektywy, zgodnie z założeniami do ustawy o kredycie
konsumenckim, zdecydowano o wprowadzeniu pojęcia oceny ryzyka kredytowego
konsumenta, które swoim zakresem obejmie przesłanki ww. przepisu dyrektywy.

Zgodnie z art. 10 projektu ustawy, w przypadku gdy kredytodawca odmówi
konsumentowi udzielenia kredytu konsumenckiego na podstawie sprawdzenia w bazie danych
lub zbiorze danych kredytodawcy, kredytodawca niezwłocznie przekazuje konsumentowi
bezpłatną informację o wynikach tego sprawdzenia oraz wskazuje bazę danych, w której tego
sprawdzenia dokonano. Pozwoli to konsumentowi zwrócić się do wskazanej bazy danych
o
przedstawienie informacji w niej figurujących dotyczących jego osoby. Obowiązek
informowania konsumentów o odmowie udzielenia kredytu po uzyskaniu informacji z bazy
danych wynika z art. 9 ust. 2 dyrektywy.
W założeniach do projektu ustawy wskazano na potrzebę zapewnienia, aby obowiązek
informacyjny o odmowie udzielenia kredytu nie utrudniał realizacji bardziej istotnych
założeń, takich jak walka z przestępczością czy finansowanie terroryzmu. Wskazano, że
ustawodawca krajowy powinien również przewidzieć wprost w ustawie wyjątek od zasady
informowania konsumenta o odmowie udzielenia kredytu, tak jak czyni to art. 9 ust. 3
dyrektywy. Należy jednak wskazać, iż tego rodzaju informacje nie są gromadzone przez bazy
danych w rozumieniu art. 5 pkt 15 projektu ustawy, zatem nie wydaje się konieczne
wprowadzanie przewidzianych w założeniach regulacji do projektu ustawy.

Zgodnie z treścią art. 11 projektu ustawy kredytodawca lub pośrednik kredytowy
zobowiązany jest przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki udzielić konsumentowi
wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz
postanowień zawartych w umowie w sposób umożliwiający konsumentowi podjęcie decyzji
dotyczącej umowy o kredyt konsumencki. Przedmiotowa regulacja stanowi implementację
art. 5 ust. 6 dyrektywy, który wskazuje, że państwa członkowskie powinny zapewnić, by
kredytodawcy i pośrednicy kredytowi udzielali konsumentowi odpowiednich wyjaśnień
w odpowiednich przypadkach, przez objaśnienie informacji udzielanych przed zawarciem

24