Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

Zakres przedmiotowy ustawy

Zakres przedmiotowy został określony w art. 1 projektu ustawy, który stanowi, że ustawa
określa zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki, obowiązki kredytodawcy
i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy
o kredyt konsumencki oraz obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika kredytowego
w związku z zawartą umową o kredyt konsumencki, obowiązki kredytodawcy i pośrednika
kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt
zabezpieczony hipoteką oraz obowiązki w zakresie informacji zawartych w umowie o kredyt
zabezpieczony hipoteką. Ustawa określa również skutki uchybienia obowiązkom
kredytodawcy. Szczegółowe określenie zakresu obowiązywania ustawy znajduje się również
w art. 2 – 4 projektu.
Zgodnie z motywem 10 dyrektywy dopuszczalne jest stosowanie przez państwa
członkowskie przepisów dyrektywy w dziedzinach, które nie są objęte zakresem jej
zastosowania. Państwo członkowskie może zatem utrzymywać lub wprowadzić przepisy
krajowe odpowiadające przepisom dyrektywy lub tylko niektórym jej przepisom.
Do najistotniejszych kwestii, które wykraczają w projekcie ustawy poza zakres
minimalnej harmonizacji określony w art. 2 dyrektywy należą:
• umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką, o których mowa w art. 2 ust. 2 lit a
dyrektywy. Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o kredycie konsumenckim
zdecydowano o uregulowaniu kredytów zabezpieczonych hipoteką jedynie
w
ograniczonym zakresie, który obejmuje obowiązki informacyjne przed
zawarciem umowy, elementy samej umowy o kredyt oraz skutki uchybienia przez
kredytodawcę lub pośrednika kredytowego obowiązkom określonym w ustawie.
Przyjęcie powyższego rozwiązania uzasadnione jest potrzebą zapewnienia
odpowiedniej ochrony konsumenta przez dostęp do informacji. Konsument
dobrze poinformowany może swobodnie decydować i wybierać produkty
oferowane przez przedsiębiorców. Jednym z powodów przyjęcia takiego
rozwiązania było założenie, że skoro ustawodawca unijny uznał, że konsument
zawierający umowy kredytu konsumenckiego powinien być chroniony na
wysokim poziomie w zakresie informacyjnym, na jakim reguluje to dyrektywa,
tym bardziej konsument, który zawiera umowę kredytu hipotecznego powinien
mieć zapewnioną podobną ochronę. Ponieważ umowy kredytu hipotecznego mają

5
długoletni charakter, a także wysokość obciążenia jest z reguły bardzo wysoka,
zakres obowiązków informacyjnych przed zawarciem umowy, a także
transparentność postanowień umów kredytu hipotecznego ma kluczowe znaczenie
dla konsumentów. Z tego też względu uzasadnione jest wprowadzenie regulacji
w
zakresie informacyjnym przed zawarciem umowy oraz obowiązków
informacyjnych w samej umowie na poziomie ustawy. Niedotrzymanie
ww. obowiązków przez kredytodawcę lub pośrednika kredytowego będzie
umożliwiało skorzystanie przez konsumenta z sankcji kredytu darmowego za
okres 4 lat poprzedzających dzień złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji,
zgodnie z art. 46 projektu ustawy, w sposób ustalony w umowie. Wprowadzenie
tego elementu wydaje się zapewniać przestrzeganie przez kredytodawców
i pośredników kredytowych obowiązków na nich nałożonych w zakresie
kredytów zabezpieczonych hipoteką. Początkowo kredyty zabezpieczone hipoteką
były wyłączone z zakresu zastosowania ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie
konsumenckim. Jednak w wyniku zmian wprowadzonych ustawą z dnia 7 lipca
2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych
ustaw, z dniem 20 lutego 2006 r. zlikwidowano szereg wyłączeń z ustawy
o
kredycie konsumenckim, w tym wyłączenie kredytów zabezpieczonych
hipoteką. Na skutek tej zmiany przepisów ustawę o kredycie konsumenckim
stosuje się obecnie do kredytów zabezpieczonych hipoteką w wysokości do
80 000 zł. Zasady udzielania kredytów zabezpieczonych hipoteką regulowane są
także w rekomendacjach wydanych przez Komisję Nadzoru Finansowego,
• umowy o kredyt w kwocie niższej niż 200 euro, o których mowa w art. 2 ust. 2 lit.
c dyrektywy. We wspomnianym wyżej motywie 10 preambuły do dyrektywy
ustawodawca unijny wskazał wprost na możliwość utrzymywania i wprowadzania
przez państwa członkowskie przepisów krajowych odpowiadających przepisom
dyrektywy lub niektórym jej przepisom w stosunku do umów o kredyt w kwocie
niższej niż 200 euro lub wyższej niż 75 000 euro. Zgodnie z ustawą z dnia
20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim obowiązuje jedynie górny limit,
powyżej którego kredyt nie jest już kredytem konsumenckim. W projekcie ustawy
zgodnie z założeniami ww. limit wyniesie 255 550 zł. W trakcie uzgadniania
założeń do projektu ustawy za zasadne uznano utrzymanie status quo w zakresie
kredytów poniżej 200 euro. Należy bowiem podkreślić, iż wciąż znaczna liczba

6
kredytów udzielanych na polskim rynku finansowym opiewa na kwoty poniżej
200 euro i jest udzielana przez tzw. parabanki. W założeniach do projektu ustawy
wskazywano, iż wyłączenie kredytów o wartości poniżej 200 euro z zakresu
zastosowania nowej ustawy o kredycie konsumenckim mogłoby spowodować
obchodzenie przez kredytodawców przepisów ustawy przez zawieranie kilku
umów kredytowych opiewających na kwoty poniżej 200 euro oraz obniżenie
poziomu ochrony konsumentów. Objęcie kredytów w wysokości poniżej 200 euro
przepisami ustawy pozwoli zapewnić jednakową ochronę wszystkim
konsumentom, a także umożliwi sprawowanie nadzoru merytorycznego przez
Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nad wykonywaniem
ustawy wobec wszystkich kredytodawców,
• umowy o kredyty udzielane przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
o których mowa w art. 2 ust. 5 dyrektywy. W art. 2 projektu ustawy zawarto
regulację wskazującą, iż przepisy ustawy stosuje się również do umów o kredyt
konsumencki, który spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie
swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia swojemu członkowi.
Przedmiotowy przepis już obecnie funkcjonuje w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 20
lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe działają na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1995
r. o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i ustawy z dnia 16
września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848,
z późn. zm.). Za objęciem udzielanych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe kredytów zakresem ustawy o kredycie konsumenckim przemawiał
również fakt, iż aktualnie prowadzą one działalność na bardzo szeroką skalę,
oferując swoim członkom produkty na zasadach komercyjnych. wiadczą o tym
dane dotyczące rozwoju tych instytucji oraz ilości udzielanych pożyczek w latach
1992 – 2008, publikowane przez te instytucje oraz Główny Urząd Statystyczny.
Z
danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że
w wartość udzielonych pożyczek ogółem wzrosła z 4 515 mln zł. w końcu
czerwca 2007 r. do 5 971 mln zł (o 32,2 %) na koniec czerwca 2008 r., przy
relatywnie dużym udziale (o 63,3 %) kwoty pożyczek przekraczających okres
jednego roku. Przeciętne zadłużenie członka kasy wzrosło w tym okresie z 2,8
tys. zł do 3,4 tys. zł. Liczba nowych umów pożyczkowych zawartych w pierwszej

7
połowie, zarówno 2007 jak i 2008 r., była znacznie wyższa od liczby umów
depozytowych, ale zagregowana wartość transakcji – niższa. W analizowanym
okresie 2008 r. członkowie kas zawarli 739 tys. umów pożyczkowych na kwotę
2 844 mln zł (przed rokiem odpowiednio: 810 tys. i 2 345 mln zł.); średnia
wartość pożyczki na jedną nową umowę wyniosła 3,9 tys. zł (wobec 2,9 tys. zł.
rok wcześniej). Z uwagi na znaczny wzrost ilości udzielanych pożyczek przez
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz mając na uwadze ochronę
interesów konsumentów, a także zapewnienie niezakłóconej konkurencji na rynku
kredytów detalicznych, w toku prac nad założeniami do projektu ustawy uznano,
iż najkorzystniejszym rozwiązaniem jest objęcie ww. kredytów regulacjami nowej
ustawy o kredycie konsumenckim,
• umowy o kredyt, przy których od konsumenta wymaga się złożenia tytułem
zabezpieczenia przedmiotu u kredytodawcy, o których mowa w art. 2 ust. 2 lit. k
dyrektywy. Zgodnie z dyrektywą, która kwestie ewentualnego uregulowania
kredytów lombardowych pozostawia w gestii państw członkowskich, w toku
uzgadniania założeń do projektu ustawy opowiedziano się za objęciem pożyczek
lombardowych przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Pierwszym
argumentem przemawiającym za przyjęciem tego rozwiązania na gruncie nowej
ustawy jest fakt, iż aktualnie tzw. pożyczki lombardowe nie są wyłączone
z zakresu zastosowania ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim,
a więc konsumenci podlegają jej pełnej ochronie. Przyjęcie innego rozwiązania
mogłoby oznaczać pogorszenie sytuacji konsumenta. Nie ulega bowiem
wątpliwości, że konsumenci korzystający z pożyczek lombardowych to przede
wszystkim osoby, które – z uwagi na swoją ciężką sytuację majątkową
i zarobkową – nie są w stanie uzyskać pożyczki (kredytu) w banku z uwagi na
brak zdolności kredytowej. Zatem, jest to grupa osób, która wymaga szczególnej
ochrony z uwagi na niekorzystną sytuację materialną. Ponadto należy zwrócić
uwagę, że wyłączenie tej kategorii pożyczek mogłoby skutkować próbą obejścia
przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, przy jednoczesnym braku
odpowiednich mechanizmów zabezpieczających pożyczkobiorców przed
nadużyciami ze strony właścicieli lombardów,



8
• umowy o kredyt, na mocy których termin spłaty nie przekracza trzech miesięcy
a konsument zobowiązany jest uiścić jedynie „nieznaczne opłaty”, o których
mowa w art. 2 ust. 2 lit. f dyrektywy. Objęcie ww. umów zakresem
obowiązywania ustawy stanowi faktyczne utrzymanie status quo regulacji
zawartych w ustawie z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Można się
spodziewać, że niewprowadzanie zróżnicowanych reżimów prawnych do różnego
rodzaju produktów kredytowych spowoduje obniżenie kosztów prowadzenia
działalności gospodarczej. Przedsiębiorca nie będzie musiał tworzyć odrębnych
wzorców umów oraz wprowadzać dodatkowych zmian w systemach
informatycznych. Aprobatę dla tego rodzaju rozwiązania wyrażali również
reprezentanci przedsiębiorców w toku konsultacji społecznych.
Podczas prac grupy roboczej w Komisji Europejskiej, która monitoruje działania państw
członkowskich w zakresie implementowania dyrektywy również inne państwa członkowskie
zgłaszały chęć skorzystania z opcji uregulowania dodatkowo pewnych rodzajów umów
zakresem dyrektywy, pomimo ich wyłączenia przez ustawodawcę unijnego. I tak kredyty
hipoteczne zostaną częściowo objęte przepisami dyrektywy 2008/48/WE w sprawie umów
o kredyt konsumencki w Niemczech, Finlandii oraz Słowenii. Ponadto kredyty o wartości
poniżej 200 euro zostaną objęte regulacją dyrektywy także w Finlandii. Natomiast,
organizacje typu credit union (w Polsce – SKOK-i) zostaną objęte reżimem określonym
w dyrektywie także w Wielkiej Brytanii.

W projektowanym art. 3 ust. 1 ustawy zdefiniowano pojęcie „kredytu konsumenckiego”
rozumianego jako umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo
równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie
swojej działalności udziela lub którego przyrzeczenie udzielenia daje konsumentowi. Kwota
określająca górny limit wysokości kredytów konsumenckich w walucie polskiej została
określona zgodnie z art. 28 dyrektywy, który stanowi, iż przeliczenie wskazanej w dyrektywie
kwoty 75 000 euro następuje po kursie wymiany w dniu przyjęcia dyrektywy, tj. w dniu
23 kwietnia 2008 r. Dyrektywa w art. 28 ust. 2 pozwala państwom członkowskim zaokrąglać
kwoty ustalone w wyniku przeliczenia górnego limitu wysokości kredytów konsumenckich,
pod warunkiem że to zaokrąglenie nie będzie większe niż 10 euro. Zgodnie z założeniami
określono górny limit kredytu konsumenckiego na poziomie 255 550 zł.

9