Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

8) w przypadku kredytu w rachunku bieżącym przyjmuje się, że całkowita kwota kredytu
została wypłacona w całości i na cały okres obowiązywania umowy o kredyt. Jeżeli
okres obowiązywania umowy o kredyt nie jest znany, obliczenia rzeczywistej rocznej
stopy oprocentowania dokonuje się przy założeniu, że czas obowiązywania kredytu
wynosi 3 miesiące;
9) jeżeli dla danego okresu lub kwoty oferuje się różne stopy oprocentowania i różną
wielkość opłat, za stopę oprocentowania i opłaty w całym czasie obowiązywania
umowy o kredyt przyjmuje się stopę najwyższą i najwyższe opłaty;
10)
w przypadku umów o kredyt konsumencki, w których ustalono stałą stopę
oprocentowania kredytu w odniesieniu do początkowego okresu, na koniec którego
ustala się nową stopę oprocentowania, zmienianą następnie okresowo zgodnie z
uzgodnionym w umowie wskaźnikiem, obliczenia rzeczywistej rocznej stopy
oprocentowania dokonuje się w oparciu o założenie, że po zakończeniu okresu, w
którym obowiązuje stała stopa oprocentowania kredytu, stopa oprocentowania jest
taka sama jak w chwili obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i opiera
się na wartości uzgodnionego wskaźnika obowiązującego w tym czasie.






11_06zb

3

UZASADNIENIE


Obecnie obowiązujące regulacje prawne odnoszące się do zasad zawierania
i wykonywania umów o kredyt konsumencki zostały wprowadzone do porządku prawnego
ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081,
z późn. zm.), która w zakresie swojej regulacji dokonała wdrożenia dyrektywy 87/102/EWG
z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych państw członkowskich dotyczących kredytu konsumenckiego.
Zasadniczym celem przyjęcia dyrektywy 87/102/EWG oraz aktów normatywnych
transponujących jej postanowienia do krajowego porządku prawnego było zapewnienie
konsumentom zawierającym umowy o kredyt na cele konsumpcyjne pewnego minimalnego
poziomu ochrony. Ustawodawca uznał objęcie konsumentów szczególną ochroną za zabieg
niezbędny ze względu na znacznie silniejszą pozycję faktyczną kredytodawców
dysponujących wiedzą i doświadczeniem, której konsumenci nie posiadają.
Dyrektywa 87/102/EWG określała wymagania dotyczące formy i treści umowy (art. 4),
wprowadzała pojęcie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, pozwalającej na obliczenie
całkowitego kosztu zaciągniętego przez konsumenta kredytu (art. 1a), którą kredytodawcy
mieli obowiązek podawać również w reklamach i ogłoszeniach (art. 3), oraz przewidywała
prawo konsumenta do przedterminowej spłaty kredytu i nakazywała wprowadzenie regulacji
zapewniających konsumentom odpowiednie obniżenie całkowitego kosztu kredytu (art. 8).
Dyrektywa miała charakter minimalny, zatem nie wykluczała wprowadzenia regulacji
zapewniających dalej idącą ochronę konsumentom, a państwa członkowskie mogły
ograniczyć się jedynie do stworzenia mechanizmów zapobiegających obchodzeniu przepisów
wprowadzonych w celu realizacji dyrektywy.
Zasada minimalnej harmonizacji wyrażona w powyższej dyrektywie doprowadziła
w efekcie do sytuacji, w której poszczególne państwa członkowskie wprowadziły wiele
odmiennych mechanizmów ochrony konsumentów i tym samym doszło do znacznego
zróżnicowania sytuacji prawnej konsumentów i przedsiębiorców w poszczególnych
państwach członkowskich.
W 1995 r. Komisja Europejska opracowała sprawozdanie ze stosowania ww. dyrektywy.
W sprawozdaniu wskazano zasadnicze różnice między przepisami państw członkowskich
w dziedzinie kredytów dla osób fizycznych, ze szczególnym uwzględnieniem kredytów
konsumenckich. Z analizy przepisów krajowych stanowiących transpozycję dyrektywy
87/102/EWG wynikało, że w związku z różnicami w sytuacji prawnej i ekonomicznej
występującymi na poziomie krajowym państwa członkowskie stosują, w uzupełnieniu
dyrektywy 87/102/EWG, wiele różnych mechanizmów ochrony konsumentów. Sytuacja
wynikająca z tych krajowych różnic prowadziła do zakłócenia konkurencji między
kredytodawcami we Wspólnocie i stwarzała przeszkody dla rynku wewnętrznego tam, gdzie
państwa członkowskie przyjęły odmienne przepisy bezwzględnie obowiązujące, które były
bardziej rygorystyczne niż te przewidziane w dyrektywie 87/102/EWG. Taka sytuacja,
zdaniem Komisji Europejskiej, ograniczała konsumentom możliwości bezpośredniego
korzystania ze stopniowo rosnącej dostępności kredytów transgranicznych. Zakłócenia
i ograniczenia tego rodzaju mogły z kolei mieć konsekwencje dla popytu na towary i usługi.
Nie bez znaczenia jest fakt pojawienia się w ostatnich latach nowych instrumentów
kredytowych i stałe rozszerzanie zakresu ich wykorzystywania. Wnioski płynące ze
sprawozdania Komisji Europejskiej przyspieszyły działania w zakresie podjęcia próby zmiany
przepisów w odniesieniu do kredytów konsumenckich udzielanych na terenie Unii
Europejskiej. Po kilku latach prac na forum Unii Europejskiej dyrektywa 87/102/EWG
została zastąpiona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia
23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady
87/102/EWG (Dz. Urz. UE L 133 z 22.05.2008, str. 66), zwana dalej „dyrektywą”, która
w założeniu ma doprowadzić do pełnej harmonizacji przepisów prawnych regulujących
problematykę kredytów konsumenckich w poszczególnych państwach członkowskich.
Ułatwienie funkcjonowania wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich przez
ustanowienie zharmonizowanych unijnych ram prawnych odpowiadających dynamicznie
rozwijającemu się rynkowi kredytów konsumenckich i rosnącej mobilności obywateli Unii
Europejskiej to jeden z podstawowych celów dyrektywy. Wypracowanie jednolitych regulacji
w państwach członkowskich ma umożliwić swobodny przepływ ofert kredytowych
dostępnych dla konsumentów w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Dyrektywa oparta jest o zasadę maksymalnej harmonizacji kierunkowej. Konieczne było
zatem, przyjęcie rozwiązań zawartych w dyrektywie w projekcie ustawy o kredycie
konsumenckim, który został opracowany na podstawie założeń przyjętych przez Radę

2
Ministrów w dniu 5 stycznia 2010 r. Projekt stanowi kompleksową regulację problematyki
umów o kredyt konsumencki w Rzeczypospolitej Polskiej. Właściwe wydaje się tu zwrócenie
uwagi na następujące rozwiązania przewidziane w dyrektywie, które dotychczas nie
obowiązywały w prawie polskim. Do najważniejszych kwestii uregulowanych w projekcie
ustawy o kredycie konsumenckim należą:
• uregulowanie obowiązków informacyjnych kredytodawcy i pośrednika
kredytowego wobec konsumenta przed zawarciem umowy. Celem, który
przyświecał wprowadzeniu tych regulacji było zapewnienie, aby konsument
był w stanie podjąć, na podstawie informacji udzielanych mu przed zawarciem
umowy, świadomą decyzję co do treści umowy o kredyt konsumencki oraz jej
skutków. Informacje podawane przed zawarciem umowy powinny być we
wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej przekazywane na
standardowym arkuszu informacyjnym. Standaryzacja ta ma na celu ułatwienie
konsumentom z różnych państw członkowskich porównywania ofert
kredytowych,
• wprowadzenie regulacji dotyczących standardowych informacji, jakie będą
musiały się znaleźć w reklamie kredytu konsumenckiego pozwoli uzyskać
konsumentowi szerszą informację o warunkach oferowanego kredytu już na
etapie zachęcania go przez kredytodawcę do zainteresowania się daną ofertą,
• nałożenie na kredytodawców obowiązku oceny ryzyka kredytowego
konsumenta. Przyczyni się to do ograniczania zaciągania zobowiązań
finansowych przez konsumentów, którzy mogą mieć problem ze spłatą
zaciągniętego kredytu,
• wprowadzenie obowiązków dotyczących pośredników kredytowych.
W szczególności należy wskazać na obowiązek informowania konsumenta
o współpracy pośrednika z danym kredytodawcą przed zawarciem umowy oraz
o opłatach należnych na rzecz pośrednika. Nie są to jedyne obowiązki
pośredników kredytowych. Niektóre obowiązki będą ciążyły zarówno na
pośrednikach jak i kredytodawcach np. podawanie standardowych informacji
w reklamie kredytu konsumenckiego, obowiązek wręczenia konsumentowi
formularza informacyjnego przed zawarciem umowy oraz obowiązek
zapewnienia tzw. asysty przedkontraktowej,

3
• wydłużenie terminu na odstąpienie przez konsumenta od umowy w ciągu 14
dni bez podania przyczyny. Wprowadzenie takiej regulacji należy traktować
jako rozwiązanie korzystne dla konsumenta, który uzyska dodatkowy czas na
staranne przemyślenie decyzji odnośnie podpisanej umowy o kredyt
konsumencki i ewentualne wycofanie się z niej. Pozwoli to konsumentowi na
uchylenie się od skutków błędnej decyzji podjętej pod wpływem chwili czy też
pod presją czasu lub osoby reprezentującej kredytodawcę lub pośrednika
kredytowego. Obecnie konsument ma zagwarantowany 10-dniowy termin na
odstąpienie od umowy. Proponowanej zmiany nie należy zatem traktować jako
zmiany jakościowej, a jedynie jako poszerzenie uprawnienia już istniejącego.
Dłuższy termin będzie zbieżny z terminem na odstąpienie od umowy
zawieranej na odległość, o którym mowa w ustawie o ochronie niektórych
praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez
produkt niebezpieczny,
• wprowadzenie prawa kredytodawcy do otrzymania od konsumenta
rekompensaty w przypadku przedterminowej spłaty (0,5 % lub 1 % spłacanej
przed terminem części kwoty kredytu). Ustawodawca unijny ograniczył prawo
do rekompensaty jedynie do kredytów o stałej stopie oprocentowania.
Dyrektywa przyznała państwom członkowskim prawo wprowadzenia
przepisów na poziomie krajowym, zgodnie z którymi kredytodawca może
domagać się rekompensaty za przedterminową spłatę jedynie pod warunkiem,
że spłacana przed terminem część kwoty kredytu przekracza w ciągu
12 miesięcy pewien próg określony przez państwa członkowskie. Przy
ustanowieniu tego progu, który nie powinien przekraczać 10 000 euro, państwa
członkowskie powinny uwzględniać średnią kwotę kredytów konsumenckich
na swoim rynku. Regulacja ta jest mniej korzystna dla konsumentów niż
obowiązująca ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, gdzie
konsument ma bezwarunkowe prawo do wcześniejszej spłaty całości kredytu
bez żadnych opłat. Mimo to konieczne było wprowadzenie tych rozwiązań
w prawie polskim przez przyznanie kredytodawcy prawa do zastrzeżenia
prowizji z tytułu przedterminowej spłaty kredytu o stałej stopie
oprocentowania. Jednocześnie ustawodawca krajowy skorzystał z możliwości
ograniczenia tego prawa kredytodawcy.

4