Rządowy projekt ustawy - Prawo probiercze

Gospodarki zleciło Instytutowi Wzornictwa Przemysłowego wykonanie ekspertyzy pt.
„Wzornictwo szansą rozwoju branży jubilersko-złotniczej i bursztyniarskiej w Polsce”.
Ekspertyza obejmowała:
• analizę jakościową stanu wzornictwa w jubilerstwie i bursztyniarstwie polskim,
• ogólny przegląd doświadczeń i koncepcji w tym zakresie funkcjonujących w wybranych
krajach Unii Europejskiej (Włochy i Niemcy),
• analizę regulacji prawnych, treści programowych kursów czeladniczo-mistrzowskich
i standardów wymagań egzaminu czeladniczego,
• propozycje zmian w ww. programach lub propozycja szkoleń dla rzemieślników
z zakresu współczesnej strategii rozwoju nowego produktu i wykorzystania wzornictwa
jako czynnika podnoszącego konkurencyjność na rynku.
Główne wnioski z badania są następujące:
dominacja na rynku małych przedsiębiorstw rzemieślniczych,
szybki rozwój kilku wiodących krajowych marek jubilerskich,
trend związany z wykorzystaniem nowych materiałów (nieszlachetnych) takich jak:
metale nieszlachetne, szkło, minerały i kamienie nieszlachetne, tworzywo sztuczne
dobra prognoza gospodarcza dotycząca popytu – zarówno wartościowo, jak
i asortymentowo,
oraz kluczowe wnioski dotyczące aplikacji wzornictwa w branży jubilerskiej:
wartość rynkowa produktów jubilerskich w coraz większym stopniu staje się funkcją
wzornictwa, aniżeli wartości wykorzystanych materiałów (kruszcu oraz kamieni
szlachetnych),
wzornictwo jest najefektywniejszą metodą podniesienia konkurencyjności produktów
jubilerskich, dla każdego segmentu rynku,
na krajowym rynku przeważa tradycyjne wzornictwo biżuterii, z wyjątkiem galerii
i kilku wybranych marek jubilerskich cechujących się innowacyjnym wzornictwem,
widoczny jest brak troski o wzornictwo w kształceniu zawodowym,
brak treści programowych pozwalających na kształtowanie postaw i nabywanie
kompetencji pro-biznesowych w systemie kształcenia w kierunku złotniczym-
-jubilerskim na każdym poziomie: ponad-gimnazjalnym (średnim i zawodowym,
wyższym oraz w wymaganiach egzaminacyjnych dla kandydatów na czeladnika
i mistrza),
brak nacisku w programach nauczania na przestrzeganie praw autorskich i pokrewnych.
51
5. ANALIZA KOSZTÓW I KORZY CI

Identyfikacja podmiotów, na które wpłyn regulacje

Rynek wyrobów złotniczych obejmuje produkcję wyrobów jubilerskich, produkcję metali
szlachetnych, obróbkę metali i powłok na metale oraz produkcję zegarów i zegarków. Wyroby
jubilerskie sprzedawane są zarówno w sklepach specjalistycznych (w tym firmowych), jak
i w sklepach z upominkami, pamiątkami, na targowiskach, w domach handlowych. Na rynku
aktywni są także dystrybutorzy i hurtownie.
Z przeprowadzonego na zlecenie Ministerstwa Gospodarki badania ankietowego23 wynika, że
„dominującą formą prawną firm złotniczych i jubilerskich w Polsce jest „działalność
gospodarcza prowadzona przez osobę fizyczną”. Tę formę prawną wybrało 80 % badanych
podmiotów gospodarczych, przy czym są to zawsze firmy małe wg. wielkości zatrudnienia.
Druga co do częstości występowania forma prawna to „spółka cywilna” (10 % badanych).
Z zebranych danych wynika, że w ogólnym rachunku przedsiębiorstwa zajmujące się
złotnictwem i przedsiębiorstwa zajmujące się jubilerstwem stanowią w całej branży zbliżone do
siebie liczebności. Około 25 % badanych deklaruje zarówno złotnictwo jak i jubilerstwo jako
przedmiot swojej działalności.
Zgodnie z wynikami przeprowadzonego badania ankietowego24, przynależność do cechu lub
izby rzemieślniczej zadeklarowało jedynie około 16 % badanych przedsiębiorców. Przy czym
około 1/3 z nich przynależy do cechu, 1/3 – do izby, a pozostała 1/3 przynależy zarówno do
cechu, jak i do izby. Jako główną przyczynę niskiego poziomu przynależności wskazywano
małą przydatność i niską efektywność tej przynależności dla przedsiębiorcy.
Zdecydowana większość (79 %) przedsiębiorców sprzedaje swoje wyroby wyłącznie w kraju,
natomiast prawie 21 % przedsiębiorców sprzedaje swoje wyroby w kraju i za granicą.
Około 95 % przedsiębiorstw złotniczych i jubilerskich w Polsce zlokalizowanych jest
w miastach, a jedynie około 5 % – na wsi. Jednocześnie ponad 50 % firm z tej branży
zlokalizowanych jest w miastach dużych i bardzo dużych. Niewątpliwie można tu zauważyć, że
koncentracja firm (szczególnie małych firm) jest zorientowana głównie na bliskość rynków
zbytu wyrobów.

23 Por. przypis 3.
24 Ibidem
52
Jak wynika z pozyskanych danych ankietowych najliczniejszą – bo stanowiącą 63 % ogółu
badanych przedsiębiorstw – grupą „wiekową” respondentów były przedsiębiorstwa
funkcjonujące na rynku powyżej 10 lat. Przedsiębiorstwa działające krócej niż rok, w badanej
zbiorowości przedsiębiorstw, stanowiły zaledwie 1 %.
Pod względem wielkości zatrudnienia ponad 88 % badanych przedsiębiorstw stanowiły
przedsiębiorstwa kwalifikujące się do klasy mikro przedsiębiorstw, a przedsiębiorstwa średnie
i duże stanowiły w badanej próbie nieco ponad 1 % jej ogólnej ilości
Jak wynika z pozyskanych danych ankietowych 53 % badanych przedsiębiorców posiada
dyplom czeladnika, 46 % przedsiębiorców posiada dyplom mistrza, ale tylko około 8 %
przedsiębiorców posiada uczniów w ich firmach.

Przepisy regulacji Prawo probiercze obejmują bezpośrednio i pośrednio następujące podmioty:
1. Wytwórców wyrobów z metali szlachetnych
Z danych urzędów probierczych wynika, że zarejestrowanych jest ok. 8 600 wytwórców (rejestr
znaków imiennych) – 4 459 w Warszawskim OUP i 4 137 w Krakowskim OUP. Na
wytwórcach ciąży obowiązek oznaczania znakiem imiennym wytwórcy nowo wytworzonych
wyrobów z metali szlachetnych. Znak ten uprzednio należy uzgodnić we właściwym
terytorialnie okręgowym urzędzie probierczym. Należy mieć na uwadze fakt, że wytwórcy nie
mają obowiązku zgłaszania do urzędów probierczych zaprzestania prowadzenia działalności
gospodarczej, stąd faktyczna liczba wytwórców jest znacznie mniejsza niż wynikałoby to
z rejestru znaków imiennych.
Rynek jubilerski jest częścią rzemiosła i nie podlega odrębnej klasyfikacji w statystykach
gospodarczych. Nie istnieją wiarygodne statystyki dotyczące rozmiarów branży ani
w kategoriach wartościowych, ani w ilościowych („wolumenowych”). W bazie REGON
zarejestrowanych jest ok. 4 500 podmiotów sklasyfikowanych w czterech klasach działalności
(36.22.Z - produkcja wyrobów jubilerskich i podobnych, gdzie indziej niesklasyfikowana,
27.41.Z – produkcja metali szlachetnych, 28.51.Z – obróbka metali i nakładanie powłok na
metale oraz 33.50.Z – produkcja zegarów i zegarków), z czego ponad 90 % wszystkich
zarejestrowanych firm to firmy małe, zatrudniające do 9 osób. Na podstawie danych GUS nie
można określić, które z tych podmiotów są aktywne. Ponadto dla części przedsiębiorców
działalność na rynku złotniczo-jubilerskim stanowi jedynie działalność dodatkową – dopisaną
do głównej działalności, która zarejestrowana jest pod inną klasą działalności PKD. Minimalną
liczbę wytwórców wyrobów jubilerskich określono na podstawie danych uzyskanych od
zrzeszeń wytwórców, organizatorów targów oraz powszechnie dostępnych baz adresowych na
53
potrzeby badania ilościowego przeprowadzonego w Ministerstwie Gospodarki. Wynosi ona ok.
1 500 podmiotów – wytwórców wyrobów jubilerskich. Liczba ta wydaje się jednak
niedoszacowana, ponieważ nie obejmuje przedsiębiorców, którzy nie są zrzeszeni, nie znajdują
się w rejestrach organizatorów targów bądź nie widnieją w powszechnie dostępnych bazach
adresowych. Na potrzeby niniejszego badania przyjęto zatem, że liczba wytwórców wynosi ok.
3 000.
Rynek jubilerski charakteryzuje się znacznym stopniem rozdrobnienia, aczkolwiek z tendencją
do pewnej konsolidacji. Istnieje dość duża liczba małych sklepików lub warsztatów. Obok nich
działają trzy duże sieci, na które przypada ok. 30 % obrotów na rynku: W. KRUK S.A.,
Wytwórnia Biżuterii Artystycznej APART sp. z o.o. oraz YES-Biżuteria sp. z o.o. Pewne
znaczenie, zwłaszcza w skali regionalnej mają takie firmy jak: Kobe, Jubiler M.Pluciński
z Poznania, czy Firma Jubilersko-Zegarmistrzowska J. W. Krzyś z Katowic. Należy oczekiwać,
że w miarę wzrostu popytu na wyroby luksusowe dystrybucję w Polsce zaczną rozwijać
potentaci światowi: Bulgari, Tiffany, Cartier, Van Cleef & Arpels, Boucheron. Mogą oni
stanowić konkurencję zwłaszcza dla dużych sieci.

Wykres 3. Struktura wytwórców według zatrudnienia
ródło: Badanie ankietowe Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej Ministerstwa Gospodarki
struktura według wielkości zatrudnienia
50 i więcej
1,4%
10-49
8,8%
samodzielna
25,9%
6-9
10,2%
3-5
22,8%
1-2
31,0%
samodzielna
1-2
3-5
6-9
10-49
50 i więcej
54


Przyjmując taki rozkład próby z badania ankietowego oraz liczbę wytwórców funkcjonujących
na rynku w liczbie ok. 3 000 otrzymujemy następującą strukturę liczbową przedsiębiorstw
według wielkości zatrudnienia25.

Wykres 4. Struktura liczebności przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia


Liczba przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia
4
265
776
306
samodzielna
1-2
3-5
6-9
10-49
50 i więcej
684
929
ródło: Na podstawie badania ankietowego Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej MG.

2. Wprowadzaj cych do obrotu wyroby z metali szlachetnych, tj.:
– wytwórcy, czyli podmioty określone w pkt. 1
– podmioty zajmujące się tylko obrotem, czyli sklepy.
Do 1993 r., czyli do czasu wejścia w życie obowiązującej ustawy, istniał obowiązek rejestracji
wszystkich podmiotów zajmujących się obrotem. Obecnie nie ma takiego obowiązku, jednakże
urzędy probiercze dysponują pewnymi danymi na temat podmiotów zajmujących się obrotem

25 Zakładamy, że liczba przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 50 osób się nie zmienia i ekstrapolujemy tylko
wyniki dla pozostałych grup. Wynika to z faktu, że z innych źródeł (cechy, organizacje) wiadoma i pewna jest
liczba tych przedsiębiorstw. Ze względu na fakt, że liczba tych przedsiębiorstw wynosi 4 nie powoduje to
zaburzenia poprawności wyliczenia w istotny sposób.
55