Rządowy projekt ustawy - Prawo probiercze

Dane GUS9 dotyczące wartości eksportu i importu wyrobów jubilerskich wskazują na
podstawowy trend, dający się zaobserwować w zasadzie we wszystkich czterech grupach
wyrobów – dynamiczny wzrost importu i, co za tym idzie, coraz wyższe ujemne saldo
w obrotach handlu zagranicznego. Wzrastający trend importu biżuterii wynika z pewnością
z ceny wyrobów (dotyczy to przede wszystkim wyrobów z państw azjatyckich) lub z jakości
wyrobów – wzornictwa i próby metalu (import biżuterii z Włoch). W 2005 r. wartość polskiego
eksportu artykułów biżuteryjnych do Włoch wyniosła 17,048 mln euro, a wartość importu
z Włoch – 35,174 mln euro (saldo -18,126). Natomiast w 2006 r. wartość polskiego eksportu
artykułów biżuteryjnych do Włoch wyniosła 40,601 mln euro, a wartość importu tych
artykułów z Włoch 63,915 mln euro (saldo -23,314). W dwóch kwartałach 2007 r. sytuacja
przedstawiała się następująco: eksport 27,15 mln euro, import 46,1 mln euro (saldo -18,95).
W przypadku Chin mamy do czynienia z następującą sytuacją: w 2006 r. eksport wyniósł 0,128
mln euro, import 49,938 mln euro (saldo -49,81). W dwóch kwartałach 2007 r. sytuacja
przedstawiała się następująco: eksport 0,017 mln euro, import 38,852 mln euro (saldo -38,835).
W przypadku Indii w 2006 roku eksport wyrobów biżuteryjnych wyniósł 0,003 mln euro,
a import 0,111 mln euro (saldo -0,081). W dwóch kwartałach 2007 r. sytuacja przedstawiała się
następująco: eksport wyniósł 0,028 mln euro, a import 0,065 mln euro (saldo -0,037).

Tabela 1. Wartość handlu zagranicznego w podsekcjach zwi zanych z jubilerstwem
(w mln euro)
Wyszczególnienie
2005 2006
II
kwartały 2007
eksport import saldo eksport import saldo
eksport import saldo
art. biżuteryjne
52,854 65,047
-12,193
73,546
95,830
-22,284
42,620 67,786
-25,165
art. jubilerskie
1,372 2,943
-1,571
0,909
3,638
-2,729
0,649 3,132
-2,483
pozostałe z
3,377 10,276
-6,900
7,385
14,776
-7,390
4,331 8,450 -4,119
metali
szlachetnych
perły i kamienie
0,097 0,528
-0,430
0,179
0,992
-0,813
0,187 0,860
-0,672
szlachetne


9 Główny Urząd Statystyczny, Handel zagraniczny styczeń – grudzień 2005, Warszawa 2006 oraz dane
skompilowane dla Ministerstwa Gospodarki (niepublikowane).
6
Skalę importu obrazują też dane urzędów probierczych dotyczące zbadanych i ocechowanych
przedmiotów w roku 2006 – ok. 46 % wyrobów złotych i 43 % wyrobów srebrnych (licząc
według masy) to wyroby importowane.
2. Problemy cz stkowe
Podstawowe problemy, które powodują niską konkurencyjność sektora zostały
zaklasyfikowane do dwóch grup:
1. Problemy
związane z niską jakością i atrakcyjnością produktów.
2. Problemy
związane z nadmiernymi barierami dla przedsiębiorców.

Wykres 1. przedstawia szczegółową mapę problemów





ródło: Opracowanie własne
7

Niska jakość i atrakcyjność produktów
Niski poziom kwalifikacji jubilerów i złotników
System obligatoryjnego cechowania wyrobów jest przejawem dość ścisłej kontroli jakości
rynku – kontrola ta ma charakter pierwotny. W 2007 r. zostało łącznie ocechowanych
(tj. spełniało próbę) 2 898 756 wyrobów ze złota oraz 6 961 696 wyrobów ze srebra (w 2007 r.
urzędy probiercze ocechowały ponad 1,7 mln wyrobów więcej w stosunku do 2006 r.).
W trakcie tej kontroli eliminowane są wyroby, które nie odpowiadają standardom jakości pod
względem spełniania wymogów próby; wyroby nietrzymające próby stanowią 1,6 % łącznej
liczby wyrobów przedstawionych do cechowania. Statystyki urzędów probierczych dotyczące
wyrobów nietrzymających próby są następujące:
Tabela 2. Statystyka wyrobów nietrzymaj cych próby – UO Kraków
w OUP-
Statystyka przedmiotów nietrzymających próby
Kraków
w okresie 1.01.2007 – 31.12.2007



Łącznie Platyna Złoto Srebro
Szczecin 0
0
0
0
Częstochowa
6 797
0
126
6 671
Chorzów
12 873
1
2 431
10 441
Wrocław
29 324
0
911
28 413
Poznań
9 985
0
1 613
8 372
Kraków
16 800
0
3 041
13 759
Łącznie
75 779
1
8 122
67 656

Tabela 3. Statystyka wyrobów nietrzymaj cych próby – OU Warszawa
w OUP-
Statystyka przedmiotów nietrzymających próby
Warszawa
w okresie 1.01.2007 – 31.12.2007



Łącznie Platyna Złoto Srebro
Warszawa
40 276
5
11 057
29 214
Gdańsk
12 971
0
1 089
11 882
Łódź
6 587
0
1 127
5 460
Bydgoszcz
9 068
0
561
8 507
Białystok
15 551
0
4 593
10 958
Lublin 51
0
39
12
Łącznie
84 504
5
18 466
66 033

Tabela 4. Statystyka zbadanych i ocechowanych wyrobów (OUP- Kraków i OUP-
Warszawa) w latach 2003 – 2007 w Warszawie

Rok Urz d Probierczy Au-szt.
Au-
Ag-sztuki
Ag-masa(g)
masa(G)
2003 OUP-Kraków 1.384.172
3.871.978
2.057.880
21.434.167

OUP-Warszawa
792.590
2.479.817
2.929.118
29.358.260
8
Razem
2.176.762
6.351.795
4.986.998
50.792.427
2004 OUP-Kraków 1.386.494
4.002.614
2.043.861
21.313.533

OUP-Warszawa
802.202
2.488.992
3.087.463
31.762.164
Razem
2.188.696
6.491.606
5.131.324
53.075.164
2005 OUP-Kraków 1.359.287
4.139.804
2.531.002
26.248.220

OUP-Warszawa
889.483
2.655.717
3.490.605
33.846.988

Razem 2.248.770
6.795.521
6.021.607
60.095.208
2006 OUP-Kraków 1.309.415
4.027.094
2.290.374
22.818.267

OUP-Warszawa
903.213
2.755.587
3.597.512
31.386.223

Razem 2.212.628
6.782.681
5.887.886
54.204.490
2007 OUP-Kraków 1.736.383
5.234.174
2.590.519
26.111.304
OUP-Warszawa
1.162.373
3.747.941
4.371.177
38.339.007

Razem 2.898.756
8.982.115
6.961.696
64.450.311


Jedną z przyczyn niskiej atrakcyjności produktów, głównie jeżeli chodzi o wzornictwo,
w opinii przedsiębiorców jest niski poziom kwalifikacji jubilerów i złotników, który wynika
z niedoskonałości systemu szkolnictwa. Zgłaszane przez branżę niedostatki systemu
szkolnictwa zawodowego to przede wszystkim brak nauki zasad projektowania wzoru
(podstawowe zagadnienia funkcji, kompozycji, formy, materiału, technologii) i kształtowania
wrażliwości estetycznej i kreatywności, ograniczona do minimum problematyka związana
z zakładaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej oraz brak kursu dotyczącego
elementów prawnej ochrony własności intelektualnej (zasady zastrzegania wzoru,
przygotowanie oferty na projekt/wykonanie dzieła, formy umów dotyczące projektu
wzorniczego).
Dostęp do prowadzenia działalności wytwarzania i sprzedaży produktów jubilerskich nie jest
uwarunkowany posiadaniem specjalistycznego wykształcenia. W percepcji przedsiębiorców
posiadanie specjalistycznego wykształcenia jubilerskiego wpływa pozytywnie na jakość usługi
produktów oferowanych na rynku. Z ankiety przeprowadzonej dla Ministerstwa Gospodarki10
wynika, że ponad 50 % ankietowanych uważa, że gwarancją wysokiej jakości wyrobów jest to,
że wytwórca jest czeladnikiem lub mistrzem złotnictwa/jubilerstwa. Jednak brak jest informacji
na temat percepcji konsumentów na ten temat.
Analiza programów kształcenia i wymagań stawianych na egzaminach przyszłym jubilerom,
złotnikom i bursztyniarzom, zarówno na poziomie zawodowym, jak i akademickim wykazuje,
że programy nauczania kładą nacisk na pozyskiwanie umiejętności i wiedzy praktycznej dla
danego zawodu. Proces kształcenia rzemieślnika nastawiony jest na zapewnienie mu

10 Por. przypis 3.
9
sprawności warsztatowej, zaniedbując sferę kreatywności. Zdolny i dobrze wykształcony
rzemieślnik potrafi dobrze wykonać zlecone zamówienie, bazując na konwencjonalnych
zasadach wykonywania zawodu. Jest z reguły pracownikiem zakładu jubilerskiego
realizującego usługi w zakresie jubilerstwa. Usługi takie związane są najczęściej
z odtwarzaniem (kopiowaniem) wzoru wybranego przez zleceniodawcę.
Niedostatki systemu szkolnictwa zawodowego to przede wszystkim:
• brak nauki zasad projektowania wzoru (podstawowe zagadnienia funkcji, kompozycji,
formy, materiału, technologii) oraz kształtowania wrażliwości estetycznej
i kreatywności,
• brak kursu dotyczącego elementów prawnej ochrony własności intelektualnej, w tym
prawa autorskiego (zasady zastrzegania wzoru, przygotowanie oferty na
projekt/wykonanie dzieła, formy umów dotyczące projektu wzorniczego),
• treści programowe dotyczące przyszłej roli absolwenta na rynku, kształtują go raczej
jako pracobiorcę, a nie pracodawcę. Problematyka zakładania własnej działalności
gospodarczej ogranicza się do mechanizmów prawnych i finansowo-fiskalnych.
Mimo sformułowania wymagań dotyczących wiedzy o zorganizowaniu i prowadzeniu zakładu
rzemieślniczego (pkt 1 opisu kwalifikacji absolwenta), blok programowy Gospodarka
i przedsiębiorczość obejmuje zaledwie 12 % liczby godzin w cyklu kształcenia. Brak jest
w nim elementów marketingu, tworzenia biznesplanów, planowania strategii firmy, czytania
i
rozumienia wyników badań rynkowych. Zagadnienia ekonomiczne i rynkowe zostały
w sposób ogólnikowy określone jako np.: podstawowe pojęcia ekonomiczne w gospodarce
rynkowej, funkcjonowanie przedsiębiorstw, bez ukierunkowania ich na zagadnienia
kształtowania proaktywnego podejścia do rynku i umiejętności pozycjonowania firmy. Brak
jest także jednoznacznego sformułowania wśród zagadnień prawnych problematyki ochrony
własności intelektualnej (Blok gospodarka i przedsiębiorczość, Treści kształcenia pkt 4
Elementy prawa cywilnego, administracyjnego i budowlanego).
Podsumowując, program kształcenia nie nadąża za zmianami gospodarczymi, jakie zaszły
w ostatniej dekadzie w Polsce. Przedsiębiorstwa w branży jubilerskiej, jak wszystkie inne,
w ciągu ponad 50 lat regulowanej centralnie gospodarki zatraciły umiejętność kreowania
nowych, innowacyjnych produktów. Potrzeba więc kadry nowocześnie wykształconych
specjalistów i przedsiębiorców, którzy będą potrafili odnieść sukces na otwartym rynku
światowym.
Proces kształcenia rzemieślnika nastawiony jest na zapewnienie mu sprawności warsztatowej
zaniedbując sferę kreatywności. Zdolny i dobrze wykształcony rzemieślnik potrafi dobrze
10