Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji dotyczącej budowy i funkcjonowania Europejskiego Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim na Swobodnych Elektronach, sporządzonej w Hamburgu dnia 30 listopada 2009 r.

Druk nr 2818

Warszawa, 16 lutego 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-7-10


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o ratyfikacji Konwencji dotyczącej
budowy i funkcjonowania Europejskiego
Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim
na Swobodnych Elektronach,
sporządzonej w Hamburgu dnia 30
listopada 2009 r.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych zostali upoważnieni Minister Spraw
Zagranicznych oraz Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Z poważaniem
(-) Donald Tusk
Projekt

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
podaje do powszechnej wiadomości:



W dniu 30 listopada 2009 r. w Hamburgu została sporządzona Konwencja dotycząca
budowy i funkcjonowania Europejskiego Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim na
Swobodnych Elektronach, w następującym brzmieniu:

Po zaznajomieniu się z powyższą Konwencją, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
oświadczam, że:

– została ona uznana za słuszną zarówno w całości, jak i każde z postanowień w niej
zawartych,
– jest przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona,
– będzie niezmiennie zachowywana.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej
Polskiej.


Dano w Warszawie, dnia



PREZYDENT
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ



PREZES RADY MINISTRÓW
02/23rch

Projekt


U S TA W A
z dnia


o ratyfikacji Konwencji dotyczącej budowy i funkcjonowania Europejskiego
Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim na Swobodnych Elektronach,
sporządzonej w Hamburgu dnia 30 listopada 2009 r.


Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej ratyfikacji Konwencji dotyczącej budowy i funkcjonowania Europejskiego
Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim na Swobodnych Elektronach, sporządzonej
w Hamburgu dnia 30 listopada 2009 r .


Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
02/24rch
U Z A S A D N I E N I E

I. Potrzeba i cel związania Rzeczypospolitej Polskiej umową międzynarodową
Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec już od ponad dwudziestu lat
współpracują intensywnie, mając duże osiągnięcia w badaniach naukowych, których
naturalną kontynuacją jest projekt Europejskiego Ośrodka Badań Laserem Rentgenowskim na
Swobodnych Elektronach (XFEL). Przeniesienie tej współpracy na płaszczyznę partnerską
jest o wiele korzystniejsze dla Rzeczypospolitej Polskiej i ma fundamentalne znaczenie dla
polskiego środowiska naukowego.
Jednym z najważniejszych wyzwań nauki w XXI wieku jest poznanie materii na poziomie
atomowym. Zainteresowanie nauki skierowane jest obecnie w stronę szeroko pojętej
nanotechnologii, gdzie nie oczekuje się już daleko zasięgowego uporządkowania materii, ale
wykorzystuje się jej własności tworzone w obszarach rzędu pojedynczych nanometrów
(10-9 m). W celu dokonywania zmian własności materii naukowcy muszą się nauczyć układać
atomy w kontrolowany sposób (zarówno w materiałach organicznych, jak i nieorganicznych)
i znaleźć nowe narzędzia badawcze, które umożliwią potwierdzenie osiągnięcia zamierzonych
celów. Do uzyskania informacji z tak małych obszarów muszą być budowane bardzo duże
i kosztowne urządzenia, których koszty są już tak wysokie, że nie mogą zostać pokryte nawet
przez wysoko rozwinięte i bogate kraje. Dlatego też powstała nowa koncepcja własności
infrastruktury badawczej – Międzynarodowe Spółki z wkładem finansowym wielu krajów.
Przykładem takiej spółki jest działające już od 1992 r. Europejskie Centrum Synchrotronowe
w Grenoble, Francja, (European Synchrotron Radiation Facility – ESRF), którego
udziałowcem od 2004 r. jest również Rzeczpospolita Polska. Na podobnych zasadach zaczął
funkcjonować tworzony Europejski Ośrodek Badań Laserem Rentgenowskim na
Swobodnych Elektronach (European X-ray Free Electron Laser – XFEL). Ten ośrodek
naukowy powstaje nie tylko dzięki nakładom finansowym wielu krajów, ale również
założenia techniczne służące jego budowie są wynikiem wieloletniej współpracy wybitnych
specjalistów z ośrodków naukowych wielu krajów, w tym również z Rzeczypospolitej
Polskiej.
Projektowany Europejski Ośrodek Badań Laserem Rentgenowskim na Swobodnych
Elektronach przewyższa swoimi parametrami wszystkie inne obiekty tego typu, które są
obecnie budowane lub planowane. Będzie on w najbliższym dwudziestoleciu urządzeniem
o najwyższych parametrach technicznych na świecie.
W ramach Ośrodka XFEL do dyspozycji naukowców pochodzących z wielu krajów oddanych
zostanie 5 linii optycznych, które będą pracowały równocześnie. Każda z nich będzie
dostarczać promieniowania o innych parametrach fizycznych, różniącego się czasem trwania
impulsu, stopniem spójności, długością emitowanej fali świetlnej, itp. Linie optyczne nie będą
dedykowane konkretnym doświadczeniom. Będzie można do nich podłączać różne stacje
doświadczalne, dostosowując je do potrzeb podejmowanych badań naukowych.
W trakcie odbytych już specjalnych konferencji oraz szerokich konsultacji naukowcy
wyodrębnili 7 grup tematycznych, które prezentują możliwe zastosowania lasera XFEL.
Część z nich związana jest z określonymi obiektami badań (np. obiekty biologiczne), a część
z zastosowanymi technikami pomiarowymi (np. spektroskopia korelacyjna). Należy tu
podkreślić, że w tym przypadku rozważano jedynie takie eksperymenty, których wykonanie
nie jest możliwe z użyciem tradycyjnych źródeł światła, włączając w to źródła
synchrotronowe trzeciej generacji. O wielkim zainteresowaniu środowiska naukowego tym
nowym źródłem światła świadczy chociażby fakt, że w warsztatach naukowych
zorganizowanych w Niemieckim Synchrotronie Elektronowym (Deutsches Elektronen
Synchrotron – DESY) w Hamburgu w dniach 24 i 25 stycznia 2007 r. wzięło udział 260
naukowców z 22 krajów.
Projekt Ośrodka XFEL uzyskał pozytywne recenzje środowisk naukowych, a jego realizacja
uzyskała aprobatę rządu Republiki Federalnej Niemiec. Ze względu na wiodącą rolę ośrodka
DESY (Deutsches Elektronen Synchrotron) w Hamburgu, około 60 % kosztów budowy
i 40 % kosztów jego funkcjonowania będzie sfinansowane przez stronę niemiecką. Wybór
lokalizacji w Hamburgu umotywowano doświadczeniem, jakie zdobyli naukowcy z DESY
przy konstrukcji lasera FLASH, na którym w kwietniu 2006 r. uzyskano akcję laserową dla
długości fali 13 nm. Pozostałe koszty przedsięwzięcia będą pokryte przez państwa, będące
stronami tej Konwencji.
Po przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do tego przedsięwzięcia polskie instytucje i polski
przemysł będą mogły uczestniczyć w budowie bądź użytkowaniu tego obiektu, co pozwoli im
zdobyć doświadczenie w organizacji i zarządzaniu tak dużą i nowoczesną inwestycją oraz
wykorzystywać uzyskane wyniki prowadzonych badań naukowych.

2