Poselski projekt ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji

żeńskiej za taką samą pracę lub pracę tej samej wartości. Zgodnie z art. 143
ust.3 TWE Rada jest upoważniona do przyjmowania środków zmierzających do
zapewnienia równości szans i równego traktowania mężczyzn i kobiet w
dziedzinie zatrudnienia i pracy.
Spośród aktów prawnych dotyczących zwalczania dyskryminacji z
powodów określonych w art. 13 i art. 141 ust. 3 TWE należy wymienić:

1) dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą
w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie
rasowe lub etniczne (Dz. Urz. WE L 180 z 19.7.2000, str. 22; Dz. Urz. UE
Polskie wydanie specjalne: rozdz. 20, t. 01, str. 23),
2) dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą
ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy (Dz. Urz. WE L 303 z 2.12.2000, str. 16; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne: rozdz. 05, t. 04, str. 79),
3) dyrektywę Rady 86/613/EWG z dnia 11 grudnia 1986 r. w sprawie
stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących
na własny rachunek, w tym w rolnictwie, oraz w sprawie ochrony kobiet
pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa (Dz.
Urz. WE L 359 z 19.12.1986, str. 56; Dz. Urz. UE Polskie wydanie
specjalne: rozdz. 05, t. 01, str. 330),
4) dyrektywę Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającą
w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie
dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług (Dz. Urz.
UE L 373 z 21.12.2004, str. 37),
5) dyrektywę 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca
2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz
równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy
(wersja przeredagowana) (Dz. Urz. UE L 204 z 26.7.2006, str. 23).


3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Artykuł 13 TWE nie wywiera skutku bezpośredniego w zakresie swojej
regulacji, co oznacza, że nie może być samodzielną podstawą dla roszczeń
związanych z dyskryminacją opartą na przesłankach określonych w tym
artykule. Stanowi on podstawę dla podjęcia przez Radę środków niezbędnych w
celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub
pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub
orientację seksualną. Artykuł 141 ust. 1 TWE określa zasadę równego
traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie wynagrodzenia za taką samą pracę
lub pracę o takiej samej wartości. Zasada ta została rozwinięta m.in. w
wydanych na podstawie art. 141 ust. 3 TWE dyrektywach 86/613 oraz 2006/54

2

Dyrektywy: 2000/43, 2004/113 oraz 2006/54 zawierają postanowienia
dotyczące obowiązku państw członkowskich wskazania i podjęcia niezbędnych
ustaleń dotyczących utworzenia organu lub organów, których zadaniem ma być
wspieranie równego traktowania osób bez względu na kategorię dyskryminacji
określoną w każdej z dyrektyw (odpowiednio: dyrektywa 2000/43 – rozdział III,
dyrektywa 2004/113 – rozdział III i dyrektywa 2006/54 – artykuł 20). Zgodnie z
tymi postanowieniami państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia,
że do kompetencji tych organów będzie należało:
a) świadczenie niezależnej pomocy ofiarom dyskryminacji we wnoszeniu
skarg dotyczących dyskryminacji,
b) prowadzenie niezależnych badań nad dyskryminacją,
c) publikowanie niezależnych sprawozdań i wydawanie zaleceń na temat
wszystkich problemów związanych z dyskryminacją, oraz
d) w przypadku dyrektywy 2006/54 na odpowiednim szczeblu wymiana
dostępnych informacji z właściwymi organami europejskimi, takimi jak
Europejski Instytut ds. Równości Płci.
Utworzenie instytucji Rzecznika do Spraw Przeciwdziałania
Dyskryminacji oraz zakres działania Rzecznika określony w art. 10, 11 oraz 13
projektu ustawy jest zgodny z postanowieniami dyrektyw 2000/43, 2004/113
oraz 2006/54.
Definicje „dyskryminacji bezpośredniej” oraz „dyskryminacji pośredniej”
zawarte w art. 2 ust. 3 i 4 projektu są zgodne z definicjami tych pojęć w
dyrektywach 2000/43 (art. 2 ust. 2), 2000/78 (art. 2 ust. 2), 2004/113 (art. 2 lit.
a) i b)) oraz 2006/54 (art. 2 ust. 1 lit. a) i b)).

Zasada, zgodnie z którą obowiązkiem osoby, wobec której wysunięto
zarzut dyskryminacji jest udowodnienie, że nie nastąpiło naruszenie zasady
równego traktowania (art. 3 projektu – ciężar dowodu) jest zgodna z
postanowieniami dyrektyw 2000/43 (art. 8), 2000/78 (art. 10), 2004/113 (art.
Art. 9) oraz 2006/54 (art. 19).
Artykuł 7 pkt 1 projektu przewiduje wymóg posiadania obywatelstwa
polskiego przez Rzecznika. TWE statuuje zasadę swobodnego przepływu
pracowników. Polega ona m.in. na zniesieniu wszelkich form dyskryminacji w
zakresie zatrudnienia pracowników pochodzących z państw członkowskich ze
względu na obywatelstwo (art. 39 ust. 1 i 2 TWE). Jednak swoboda ta nie
dotyczy zatrudnienia w administracji publicznej (art. 39 ust. 4 TWE).
Trybunał Sprawiedliwości, zgodnie z zasadą, że wyjątki należy
interpretować zawężająco, doprowadził w swoim orzecznictwie do określenia
administracji publicznej jako całokształtu miejsc pracy, które obejmują
bezpośrednie lub pośrednie uczestnictwo w wykonywaniu władzy publicznej i
funkcji, których przedmiotem jest ochrona ogólnego interesu państwa lub
innych zbiorowości publicznych i które z tego względu zakładają istnienie
między pracownikiem a państwem szczególnej więzi solidarności, jak również
wzajemności praw i obowiązków, które są podstawą więzi obywatelstwa

3
(Komisja przeciwko Belgii, sprawa 149/79, wyrok z 17 grudnia 1980 r. ECR z
1980 r.). Dodatkową wskazówką interpretacyjną może być treść Komunikatu
Komisji dotyczącego stosowania dawnego art. 48 ust. 4 TWE1 (Dz. Urz. WE C
72 z 1988 r.). Komisja uważa, że wyjątek dotyczący administracji publicznej
dotyczy przede wszystkim pracowników sił zbrojnych, policji, sędziów,
pracowników administracji skarbowej oraz dyplomacji. Może odnosić się do
administracji publicznej szczebla centralnego lub lokalnego, w zakresie, w
jakim chodzi o personel, który wykonuje władzę państwową, w związku z
procesem tworzenia lub stosowania prawa oraz nadzoru nad jednostkami
podporządkowanymi.

Mając na uwadze zakres zadań Rzecznika określony w art. 10 i 11 (m.in.
opiniowanie projektów aktów prawnych, współpraca w zakresie tworzenia
rządowych programów przeciwdziałania dyskryminacji) projektu należy uznać,
że wymóg posiadania przez Rzecznika obywatelstwa polskiego nie narusza
postanowień art. 39TWE.
Projekt
posługuje się pojęciem dyskryminacji z powodu płci, rasy,
pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań, wieku oraz orientacji
seksualnej. W prawie Unii Europejskiej (art. 13 TWE oraz wydane na jego
podstawie dyrektywy) występuje konsekwentnie pojęcie dyskryminacji z
powodu płci, rasy, pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań,
wieku lub orientacji seksualnej. W tym zakresie projekt wymaga dostosowania
do art. 13 ust 1 TWE.

4.
Konkluzje

Projekt ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji
jest zgodny z prawem Unii Europejskiej z zastrzeżeniem uwagi dotyczącej
pojęcia dyskryminacji.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski



Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, dyskryminacja, prawo pracy, prawa człowieka


1 Obecnie art. 39 ust 4 TWE. Pomimo zmiany numeracji artykułów, w związku z wejściem w życie tzw.
Traktatu Amsterdamskiego z dniem 1 maja 1999 r., treść przepisu nie uległa zmianie. W związku z tym treść
Komunikatu zachowuje aktualność.

4
Warszawa, 12 października 2009 r.


BAS – WAL – 2057/09


Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o Rzecznika do Spraw
Przeciwdziałania Dyskryminacji (przedstawiciel wnioskodawców: poseł
Izabela Jaruga-Nowacka) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu

Projekt ustawy przewiduje ustanowienie instytucji Rzecznika do Spraw
Przeciwdziałania Dyskryminacji, który ma przeciwdziałać dyskryminacji z
powodu płci, rasy, pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań,
wieku oraz orientacji seksualnej, zarówno w publicznej jak i prywatnej sferze
życia społecznego. Projekt zawiera definicje pojęć dyskryminacji bezpośredniej
oraz dyskryminacji pośredniej, a także regulacje dotyczące ciężaru dowodu w
przypadku zarzutu dyskryminacji. W projekcie określono, tryb powoływania
Rzecznika, warunki, które musi spełniać osoba powoływana na stanowisko
Rzecznika, zakres zadań Rzecznika oraz obowiązek współdziałania Rzecznika z
właściwymi organami administracji publicznej, instytucjami oraz organizacjami
pozarządowymi.
Dyrektywy:
a) Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą w życie
zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe
lub etniczne (Dz. Urz. WE L 180 z 19.7.2000, str. 22; Dz. Urz. UE
Polskie wydanie specjalne: rozdz. 20, t. 01, str. 23),
b) Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzająca w życie
zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do
towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług (Dz. Urz. UE L 373 z
21.12.2004, str. 37) oraz
c) 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r.
w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego
traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja
przeredagowana) (Dz. Urz. UE L 204 z 26.7.2006, str. 23)
zawierają postanowienia dotyczące obowiązku państw członkowskich
wskazania i podjęcia niezbędnych ustaleń dotyczących utworzenia organu lub
organów, których zadaniem ma być wspieranie równego traktowania osób bez
względu na kategorię dyskryminacji określoną w każdej z dyrektyw.
Ustanowienie Rzecznika do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji stanowi
wykonanie obowiązku wynikającego ze wskazanych dyrektyw. Należy zatem
uznać, że opiniowany projekt ustawy wykonuje prawo Unii Europejskiej.


Projekt ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji
jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu
art.95a Regulaminu Sejmu.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski

Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, dyskryminacja, prawo pracy, prawa człowieka

2