Poselski projekt ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji

promowania równo ci lub/i zwalczania dyskryminacji wskazuje, że istnieją tam
różne rozwiązania i modele takich organów. Pierwszy zakłada, że sprawy
dyskryminacji i równo ci, bez względu na jej powody włącza się do kompetencji
jednego organu. W modelu drugim, obecnie znacznie czę ciej spotykanym w krajach
Unii Europejskiej, istnieje kilka wyspecjalizowanych urzędów i instytucji zajmujących
się promowaniem równo ci i zwalczaniem dyskryminacji. Warto przy tym
podkre lić, że dyskusje nad zaletami i wadami obu modeli w krajach Unii
Europejskiej nadal trwają. Ustawa o Rzeczniku ds. Przeciwdziałania dyskryminacji
odpowiada pierwszemu z tych rozwiązań. Projekt ustawy w art. 1 wprowadza urząd
Rzecznika do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji, który stoi na straży
przestrzegania zasady równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji z powodu
płci, rasy, pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań, wieku oraz
orientacji seksualnej zarówno w sferze publicznej jak i prywatnej. Proponowane w
projekcie ustawy rozwiązania idą więc w kierunku powierzenia Rzecznikowi
prowadzenia spraw związanych z dyskryminacją ww. przyczyn.

W krajach Unii Europejskiej organy i instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie
i zwalczanie dyskryminacji mają zróżnicowane kompetencje. Niektóre z nich
wyposażone są w uprawnienia quasi sądowe, inne takich uprawnień nie mają, a
jedynie w różnej formie wspierają i towarzyszą ofiarom dyskryminacji, które
zdecydowały się wnie ć sprawę do sądu. Projekt ustawy nie daje Rzecznikowi
uprawnień okre lanych w raporcie jako quasi-sądowe, a więc kompetencji
rozstrzygania spraw. Art. 11 p. 13 umożliwia natomiast Rzecznikowi udzielenie
szczególnego rodzaju pomocy prawnej, w postaci postępowania polubownego
„bierze udział, za zgodą osoby zarzucającej dyskryminację z powodów, o których mowa w
pkt.1, w postępowaniu mającym na celu polubowne załatwienie sprawy. Co jest zgodne z
art. 6 Dyrektywy 2002/73/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 wrze nia
2002 r. Jest to rozwiązanie prospołeczne, szczególnie ważne ze względu na
powszechną dostępno ć (postępowanie nieodpłatne dla osób dyskryminowanych),
szybko ć (sprawy przed sądami powszechnymi trwają w Polsce długo), zawiera

15
także element edukacji społecznej w zakresie rozwiązywania konfliktu na drodze
ugody.

Projekt daje także Rzecznikowi uprawnienia, a także nakłada na niego obowiązki,
związane z promowaniem zasady równego traktowania wszystkich osób niezależnie
od płci, pochodzenia rasowego lub etnicznego, narodowo ci, religii i przekonań,
wieku oraz orientacji seksualnej.

Nakłada też na Rzecznika obowiązek zapewnienia ofiarom dyskryminacji
indywidualnej pomocy w dochodzeniu ich skarg.

Zobowiązuje ponadto Rzecznika do systematycznego prowadzenia niezależnych
badań dotyczących dyskryminacji, publikowania niezależnych raportów i
formułowania rekomendacji dotyczących dyskryminacji z wymienionych w ustawie
powodów. Jest to zgodne z art.13 Dyrektywy 2000/43 WE Rady Unii Europejskiej z
dnia 20.06.2000 r. wprowadzającej zasadę równego traktowania osób bez względu
na rasę i pochodzenie etniczne oraz z art. 8a p. b i c Dyrektywy 2002/73/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 wrze nia 2002 r. Uprawnienia w tym
zakresie pozwolą również powołanemu Rzecznikowi na współdziałanie z
Europejskim Centrum Monitoringu Rasizmu i Ksenofobii ( EUMC) z siedzibą w
Wiedniu, ustanowionym na podstawie rozporządzenia Rady Unii (WE) 1035/97 z
dnia 02.06.1997 r., a w szczególno ci na włączenie się do systemu informacyjnego
tego Centrum (RAXEM), który pozwala na bieżące ledzenie i badanie rozmiarów
zjawiska rasizmu i ksenofobii oraz jego charakterystycznych przejawów. Umożliwi
wymianę do wiadczeń na temat metod i strategii eliminacji tego zjawiska oraz ocenę
ich skuteczno ci. Jest to szczególnie ważne dla Polski i Polaków w warunkach
globalizacji, otwarcia granic i zwiększonego przepływu osób. Obowiązkiem Polski
jest stworzenie systemu zabezpieczenia i ochrony przed dyskryminacją
wybierających nasz kraj jako miejsce osiedlenia się obcokrajowców. Stojąc na straży
realizacji prawa do ochrony przed dyskryminacją osób innych ras i innego niż
polskie pochodzenia etnicznego Rzecznik swoimi działaniami powinien także

16
przyczynić się do uznania przez społeczeństwo wielokulturowo ci za ważną i
pozytywną cechę współczesnych demokracji.
Rzecznik jako organ przeciwdziałający dyskryminacji z powodu płci podejmie
bezpo rednią współpracę z powołanym w 2005 roku Europejskim Instytutem ds. Płci
z siedzibą w Wilnie oraz z organami ds. równo ci płci we wszystkich krajach UE.
Będzie to służyć nie tylko wymianie informacji i do wiadczeń ale także przyczyni się
do zwiększenia wiadomo ci społecznej w tym obszarze.

Szeroko zostały również zakre lone uprawnienia Rzecznika z jednej strony co do
współdziałania z rządem, przede wszystkim w zakresie inicjowania, koordynacji,
monitorowania oraz ewaluacji programów rządowych na rzecz równego
traktowania oraz przeciwdziałania dyskryminacji z powodów płci, rasy,
pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań, wieku oraz orientacji
seksualnej, z drugiej za strony z organizacjami pozarządowymi działającymi na
rzecz równego traktowania oraz przeciwdziałania dyskryminacji z w.w. powodów.
5. Szacujemy, że koszt wdrożenia ustawy wyniesie ok. 5 mln. zł. Na tę kwotę
składają się koszty funkcjonowania Rzecznika ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji
wraz z jego Biurem, z uwzględnieniem kosztów wynajmu powierzchni biurowej,
wyposażenia biura, opłat mediów oraz podróży służbowych. W Biurze Rzecznika
zatrudnionych będzie ok. 25 osób. Przedstawiony szacunek kosztów obejmuje także
koszty udzielania pomocy prawnej opisanej w projekcie w pierwszym roku
funkcjonowania Rzecznika.
6. Przedłożony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w
rozumieniu art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP.
7. Przedmiot projektowanej regulacji jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej; w
szczególno ci regulują go dyrektywy:
1. Dyrektywa Rady 76/207/EWG z dnia 9
lutego 1976
r. w
sprawie
wprowadzenia w
życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn

17
w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz
warunków pracy
2.
Dyrektywa Rady 86/613/EWG z dnia 11
grudnia 1986
r. w
sprawie
stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na
własny rachunek, w
tym w
rolnictwie, oraz w
sprawie ochrony kobiet
pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa
3. Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w
życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe
lub etniczne
4. Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej
ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/73/WE z dnia 23 wrze nia
2002 r. zmieniającej Dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia
w życie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do
zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy
6. Dyrektywa Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającej w
życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do
towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług
7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE z dnia 5 lipca 2006
r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równo ci szans oraz równego
traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja
przeredagowana).
18
Warszawa, 12 października 2009 r.


BAS – WAL – 2056/09


Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Izabela Jaruga-Nowacka)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r., Nr 5, poz. 47)
sporządza się następującą opinię:



1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy przewiduje ustanowienie instytucji Rzecznika do Spraw
Przeciwdziałania Dyskryminacji, który ma przeciwdziałać dyskryminacji z
powodu płci, rasy, pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań,
wieku oraz orientacji seksualnej, zarówno w publicznej jak i prywatnej sferze
życia społecznego. Projekt zawiera definicje pojęć dyskryminacji bezpośredniej
oraz dyskryminacji pośredniej, a także regulacje dotyczące ciężaru dowodu w
przypadku zarzutu dyskryminacji. W projekcie określono, tryb powoływania
Rzecznika, warunki, które musi spełniać osoba powoływana na stanowisko
Rzecznika, zakres zadań Rzecznika oraz obowiązek współdziałania Rzecznika z
właściwymi organami administracji publicznej, instytucjami oraz organizacjami
pozarządowymi.


2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Zagadnienia związane ogólnie ze zwalczaniem dyskryminacji ze względu
na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną uregulowane są w art. 13
Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) i wydanych m.in. na
jego podstawie aktach prawnych. Ponadto, należy wspomnieć artykuł 141 ust. 1
TWE, który nakłada na każde państwo członkowskie obowiązek zapewnienia
stosowania zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i